MÈO ĐEN KHÔNG NGỦ - Trương Duyệt Nhiên - Tập truyện ngắn

Những tưởng tượng bay bổng và những nỗi buồn trong suốt

Những tưởng tượng bay bổng và những nỗi buồn trong suốt

Mạc Ngôn

 Trương Duyệt Nhiên sinh ra trong những năm 80, hiện vẫn đang học đại học, nhưng cô đã tiến rất xa trên con đường tìm tòi, thử nghiệm sáng tác văn chương. Tiểu thuyết của Nhiên không "gây ấn tượng" bằng những "đầu đuôi câu chuyện". Cô kết những chuỗi hạt cườm ngôn ngữ lấp lánh bằng sự thông minh đĩnh ngộ, bằng năng lực quan sát sắc sảo, bằng tâm hồn nhạy cảm trước thế giới bên ngoài. Tất cả đã tạo ra những hình ảnh diệu kỳ, rực rỡ màu sắc. Không khí huyền ảo đầy chất mộng đã mang lại vẻ đẹp cao quý, thanh thoát, hoa lệ cho tiểu thuyết của Nhiên. Đọc truyện của cô, cảm giác lạnh se sắt lại nóng hôi hổi, lung linh mơ màng lại rất đỗi trong trẻo, vừa ảo lại vừa thực.

Những lời tâm sự mang chất mơ màng, mộng mị đến từ sự nhạy cảm của tuổi xuân chớm nở, từ những ưu buồn sâu thẳm trong đáy lòng, từ những háo hức và bỡ ngỡ trên chặng đường khôn lớn. Những nhọn sắc, những lặng trầm – chúng vui rạng rỡ, lại buồn đìu hiu. So với thế hệ sinh vào những năm 70, thế hệ 80 càng tỏ ra chín sớm. Hiện thực tàn khốc, thông tin ồ ạt, từng giây từng phút buộc họ trăn trở, phân biệt, suy tư. Ở họ không có một niềm tin chung cố định, vì thế mỗi người đều sớm phải đi tìm cho mình niềm an ủi tinh thần. Điều này không đơn giản như đi tìm một đáp án hay cho bài toán, hoặc tìm một ngôi trường đại học lý tưởng. Những quan niệm về tình bạn, tình yêu, về gia đình của người lớn đã sớm đập vào đôi mắt quan sát của họ, những người còn lắm mơ mộng, hết sức nhạy cảm và rất dễ bị tổn thương, nhưng đôi khi lại tỏ ra kiên cường đến kinh ngạc Họ không chấp nhận chìm đắm vào cuộc sống trần trụi, tầm thường, nên không sùng bái chủ nghĩa vật chất hay quyền lực, vậy điều còn lại chính là tình người.

Cho nên, truyện của Trương Duyệt Nhiên viết chủ yếu về tình ruột thịt, tình bạn, và tình yêu. Dưới ngòi bút của cô, tình yêu là những cánh diều lơ lửng bay lên từ một tâm hồn ngây thơ nhưng sớm già dặn. Tình yêu đã trở thành điểm tựa duy nhất. Mơ ước đó của Nhiên thể hiện ra trong các tác phẩm, bền bỉ và rất đậm nét, chẳng hạn sự cự tuyệt của "tôi" trong Mèo đen không ngủ ; sự dõi theo của thiên sứ trong Lụi tàn ; sự dâng hiến của chủ thể trong Hoa hướng dương lạc lối năm 1890 , v.v... Một người "ngoan cố" nâng niu những ước mơ tất yếu cũng luôn mang theo những nỗi buồn. Bởi vì hiện thực thường đàn áp mơ mộng, ngăn trở chúng cất cánh bay lên. Chính vì thế, tình yêu được dệt nên luôn có một bắt đầu thật đẹp, một quá trình khó khăn và một kết cục buồn. Nhưng dù là ly biệt, tan vỡ hay cái chết, chúng đều không hoàn toàn hư cấu, bởi đó là một phần của hiện thực qua cảm nhận của mỗi nhân vật. Họ có thể vứt bỏ ước mơ chăng? Câu trả lời chắc chắn là không. Mâu thuẫn chính là ở đó: mộng ước của họ đa phần đều là bi kịch. Ngòi bút Trương Duyệt Nhiên nhiều lần đề cập tới "sự tồn tại mang tính bi kịch của tình yêu" bởi vì giữa ước mộng với hiện thực luôn tồn tại sự cách biệt to lớn, điều đó đã mang lại cảm nhận đượm tính bi kịch cho những người vốn thích mộng mơ. Từ bé, tác giả đã sớm bộc lộ "ý thức bi kịch" trong các tác phẩm của mình, điều đó thật hiếm thấy. Sự hình thành của "ý thức bi kịch", như có người đã nói, là sự thức tỉnh của chủ nghĩa duy lý, là sự bổ sung cần thiết vào thái độ lạc quan tổng thể của xã hội. So với thái độ lạc quan xã hội đó, bi kịch hiển nhiên là quan trọng và không thể thiếu. Chúng ta kinh ngạc nhận ra: truyện của Trương Duyệt Nhiên hầu hết đều là bi kịch. Với ngôn từ sắc nhọn như dao, tư duy lấp lánh như trai ngọc, cô dùng tiểu thuyết để tạo dựng một cuộc sống cao hơn hiện thực, và hướng vô vàn sợi tơ xúc giác của tâm hồn về phía cuộc sống đó. Tác phẩm của cô thắm đượm nhiệt tình muốn vượt lên trên hiện thực và chan chứa sức mạnh phê phán khiến người đọc phản tỉnh. Đương nhiên, trong cuộc sống hiện thực, trong con mắt người khác, có thể cô đang sống rất đầy đủ, rất nhung lụa. Nhưng chúng ta cũng nghe thấy cô "phản biện" một cách đanh thép, hùng hồn rằng: tôi không phải là bi kịch, mà bi kịch vĩnh viễn sống trong trái tim tôi!