Sài Gòn - Khâu Lại Mảnh Thời Gian

Bánh mì Sài Gòn trong thơ...

  Đã là người Sài Gòn chắc không ai không biết ăn bánh mì kiểu Sài Gòn ( nói về cách ăn bánh mì vì ở Hà Nội lúc trước không có bánh mì kẹp đủ thứ mà chỉ có bánh mì trét pa-tê ). Trước đây và bây giờ, bánh mì luôn là món ăn rẻ tiền, nhanh và tiện lợi đủ đường. Bởi vậy, trong thành phố có rất nhiều lò bánh mì than, bánh mì thùng phuy và  bánh mì điện lớn nhỏ.  

  Cứ mỗi sáng sớm, thật sớm, những lò sản xuất mẻ bánh đầu tiên trong ngày và suốt ngày những lò này vẫn không ngưng sản xuất. Số lượng bánh mì nóng được phân phối cho các xe bánh mì, các tiệm ăn và đội ngũ bán bánh mì dạo. Ngày trước, bên cạnh lực lượng bán báo, đánh giày thì cũng có những em bé quảy trên lưng các túi vải bồng bột, màu mỡ gà, bên trong lồng thêm vài chiếc bao bằng giấy dầu để giữ cho bánh mì nóng lâu, vừa chạy lúp xúp vừa rao" Bánh mì nóng đê ê ê ê... ". Hoặc những người đàn ông vào lứa tuổi trung niên bán bánh mì bằng xe đạp, sau yên xe chở một giỏ cần xé, phủ kín bằng bao bố để giữ nóng. Hình ảnh đó đã gợi nên niềm xúc động cho nhà giáo Trần Văn Hương - người mà sau này là phó Tổng Thống Việt Nam Cộng Hòa :

  " Bánh mì ngọt lạt, bánh mì đây

    Trời vừa bửng tưng, rao bán xóm này?

     Vừa lấy tại lò,xem nóng hổi

     Vội mang đến phố, bẻ giòn ngay

     Tiện bề ông chủ dùng khi sáng

     Đỡ nỗi anh phu bận suốt ngày

     Kìa bớ bà con, ai đã thức

    Bánh mì ngọt lạt, bánh mì đây ".

  Và hình ảnh cậu bé bán bánh mì của nhà thơ Linh Châu :

  " Bánh mì đây, bánh mì đây

    Em bán bánh mì từ ngày còn thơ nhỏ

    Nặng thúng bánh trong phố phường đông đảo

    Để nuôi mãi cuộc đời thơ dại em ơi... "

                                            ( Phổ Thông -1959 )

  Dù bài thơ này được viết năm 1959 nhưng chắc chắn không phải bài thơ đầu tiên viết về bánh mì. Ta biết rằng, bánh mì là thực phẩm đi theo gót viễn chinh của quân đội Pháp và sau này cách làm bánh mì được người Hoa tiếp thu, sản xuất bán ra thị trường. Những người được nếm cái loại bánh mì dài, giòn và thơm mùi bột ấy có lẽ là những người giàu có và những người làm việc cho bộ máy của chính quyền Pháp, rồi dần dần phổ biến trong tầng lớp Tây học, thị dân và sau một thời gian đã trở thành món ăn phổ biến khắp thành thị và nông thôn. và bánh mì, thời kì này trong bài "Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc" của cụ Nguyễn Đình Chiểu năm 1861, ta thấy có hai câu như sau :

  " Sống làm chi theo quân tà đạo, quăng vùa hương, xô bàn độc, thấy lại thêm buồn

    Sống làm chi ở lính mã tà, chia rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ".

  Sau này, bánh mì trở thành món quà cho người đi xa mang về cho người thân. Ngay bến xe Petrus Ký ( Lê Hồng Phong bây giờ ), trước giờ xe lăn bánh, một đội ngũ bán bánh mì rong, ôm những rổ bánh mì còn nóng đi dọc theo thân xe mời khách mua bánh mì đem về làm quà cho con cháu. Hoặc khi xe chạy đến đường vào Tân An ( tỉnh Long An ) người ta thấy có những người bán đựng trong cần xé những ổ bánh mì to bằng cái gối ôm. Dân trong Nam không gọi bánh mì là "cái" như người miền Bắc mà gọi là ổ. Trước đó, ngoài Bắc gọi bánh mì là bánh tây, thì miền Nam lúc đó đã gọi nó là ổ bánh mì như nhà thơ Kiên Giang, khi về quê Rạch Gái ăn Tết đã viết :

  " Đáp tàu khói, về quê ăn Tết

    Gió bấc đầu mùa gợn sóng êm

    Ôm ổ bánh mì làm gối nhỏ

    Đem về cho mẹ với cho em ".

  Những người Việt Nam xa xứ hiện đang định cư ở cái nước là cha đẻ của bánh mì, nhưng khổ thay lại có khẩu vị của bánh mì Sài Gòn từ ngày để chỏm nên đã ngợi ca cái bánh mì Sài Gòn như sau :

  " Ai bảo bánh mì Paris ngon

    Chắc gì hơn bánh mì Sài Gòn

    Bánh mì Sài Gòn năm bờ uon

    Nóng, thơm, bùi, béo, lại vàng ròn".

                      ( C Ô N G  T Ử  H À  Đ Ô N G )

  Cũng không quá khi đề cao bánh mì Sài Gòn khi ta biết rằng tiệm bánh mì Lee với kiểu bánh mì Sài Gòn đã làm hài lòng người Việt vùng quận Cam cũng như người Sài Gòn sang Cali đi du lịch hay thăm thân nhân. Quận 13 Paris, các vùng người Việt tại Úc không thiếu những tiệm bánh mì Sài Gòn. Vào tháng 3 năm 2012, chuyên trang du lịch của The Guardian, một tờ báo nổi tiếng của vương quốc Anh, đã bình chọn bánh mì Sài Gòn thuộc mười món ăn đường phố ngon và hấp dẫn du khách nhất thế giới. Bởi vậy, nhà thơ Công Tử Hà Đông có quyền làm thơ ca ngợi :

  " Bánh mì ăn không cũng ngon

    Ta đi trăm núi, ngàn sông biển

    Không đâu bánh mì ngon

    Bằng bánh mì Sài Gòn."

  Thật ra bánh mì Sài Gòn đâu chỉ ăn bằng hình thức, mùi, vị mà chính là vì loại thực phẩm này gợi nhớ đến quê hương của thời thơ ấu với hình ảnh những đứa trẻ vừa ôm cặp vừa gặm bánh mì đi đến trường...