I. Tác giả
- Xuân Quỳnh (1942 – 1988) tên khai sinh là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê ở Hà Tây (Hà Nội). Vợ nhà soạn kịch nổi tiếng Lưu Quang Vũ.
- Xuân Quỳnh xuất thân trong một gia đình công chức, mồ côi mẹ từ nhỏ, Xuân Quỳnh ở với bà nội.
- Xuân Quỳnh là diễn viên múa, biên tập viên, Ủy viên BCH hội nhà văn Việt Nam khóa III.
- Xuân Quỳnh mất ngày 29 – 08 – 1988 trong một tai nạn giao thông ở cầu Phú Lương, thành phố Hải Dương.
- Là một trong số nhà thơ tiêu biểu nhất của thế hệ trẻ các nhà thơ chống Mỹ.
- Một trong số thi sĩ viết về thơ tình hay nhất trong nền thơ Việt nam hiện đại sau năm 1975.
- Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc bình dị đời thường.
- Năm 2001, Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm chính:
+ Thơ: Tơ tằm - Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Gió lào cát trắng (1974), Lời ru trên mặt đất (1978), Tự hát (1984), Hoa cỏ may (1989),...
+ Truyện thơ: Truyện Lưu Nguyễn (1985)
II. Hoàn cảnh sáng tác: Sóng được sáng tác vào năm 1967 trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái Bình), là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh, sau in trong tập Hoa dọc chiến hào (1968).
III. Đọc - hiểu văn bản:
1. Khổ 1, 2:
"Dữ dội và dịu êm
..............................
Bồi hồi trong ngực trẻ".
- Những trạng thái đối cực, vừa phong phú vừa phức tạp nhưng thống nhất của "bản thể sóng":
+ Dữ dội/ dịu êm: khi có gió lớn, biển động dữ dội làm cho những đợt sóng to đán mạnh vào bờ. Khi trời quang mây tạnh, không có gió lơn thì sóng biển thật hiền hòa, dịu êm.
+ Ồn ào/ lặng lẽ: hai trạng thái đối lập nhau của hình ảnh thiên nhiên sóng biển.
Tính khí của người con gái đang yêu cũng giống như sóng, vốn mang nhiều trạng thái tâm lí đặc biệt, nó đối cực, phức tạp và phong phú.
- Sóng là một bản thể mang khát vọng cũng chinh là khát vọng tình yêu của phụ nữ:
+ Sông (sóng): từ bỏ không gian chật chội, tìm đến không gian rộng lớn.
+ Tình yêu: không chấp nhận giới hạn chật hẹp, tầm thường, luôn khao khát vươn tới cái lớn lao, đồng cảm.
Nét mới mẻ trong quan niệm tình yêu: người con gái khoa khát yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa mà dứt khoát đi tìm tình yêu cao cả, đích thực, rộng lớn, bao dung.
- Từ sự tồn tại vĩnh hằng của sóng, nhà thơ liên hệ và khẳng định tâm trạng, khát vọng tình yêu của tuổi trẻ muôn đời
