Với các bộ phim cổ trang cung đấu hiện nay, ta đã quen với những từ xưng hô như "Hoàng A Mã", "Lão Phật Gia", "Ngạch nương",... nhưng những từ xưng hô như vậy, mình phải nói là thực sự sai.
Cách xưng hô sai như vậy là do sân khấu hí kịch, trên thực tế, cách xưng hô của hậu cung nhà Thanh khác rất nhiều so với nhận định của chúng ta.
Theo từng đối tượng, xưng hô chia thành 3 loại: tự xưng, đối xưng và gọi.
Cách xưng hô trong cung đình nhà Thanh:
- Hoàng đế:
+ Tự xưng là "Trẫm", hoặc "ta". Trong đó, "Trẫm" thiên về văn viết, được sử dụng trong các loại thánh chỉ, còn "Ta" được sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày. Nếu đối mặt với Hoàng thái hậu hay Thái thượng hoàng thì tự xưng "Ta", "Thần", "Con Hoàng đế thần" hay "Thần ta".
+ Hoàng thái hậu và Thái thượng hoàng trực tiếp gọi Hoàng đế là "Hoàng đế".
+ Hoàng tử và Công chúa gọi Hoàng đế là "Hãn a mã" ( theo Mãn ngữ), "Hoàng phụ" hay "Phụ hoàng" ( theo Hán ngữ). Về phần "Hoàng a mã" thì có lẽ là 1 kiểu gọi kết hợp ( lai tạp) giữa Mãn ngữ và Hán ngữ, hiện nay vẫn chưa thấy có thông tin ghi chép.
+ Hậu cung và Đại thần gọi Hoàng đế là "Hoàng thượng", "Thánh chủ" hay "Chủ tử". Thời Vãn Thanh ( cuối nhà Thanh), hậu cung gọi Hoàng đế là "Lão chủ tử", "Vạn tuế gia".
- Hoàng thái hậu:
+ Tự xưng là "Ta" ( dùng hàng ngày) và "Dư" ( dùng trong văn viết), ngẫu nhiên cũng có thể tưh xưng "Trẫm". Từ Hi Thái hậu tự xưng là "Cha gia". Về phần từ "Ai gia", tựa hồ trên hí khúc, vẫn chưa tìm thấy ghi chép nào về từ này.
+ Hoàng đế và Hoàng hậu gọi Thái hậu là "Ngạch niết" hay "Thái hậu ngạch niết". Đến thời Vãn Thanh mới dùng từ "Ngạch nương" và "Hoàng ngạch nương".
+ Thái giám và cung nữ gọi Thái hậu là "Thái hậu chủ tử" hay "Lão tổ tông". Về sau cuối đời Thanh lại gọi là "Phật gia", "Lão phật gia", cũng có thể gọi là "Lão gia chủ", "Chủ tử".
- Hậu cung:
+ Đối mặt với Hoàng thượng và Hoàng thái hậu thì tự xưng là "Nô tài". Xưng hô "Bổn cung", "Thần thiếp" vẫn chưa có ghi chép gì
+ Hậu cung đối xưng với nhau đều là tỷ muội, gọi Hoàng hậu là "Chủ tử" bởi vì Hoàng hậu là Hậu cung chi chủ.
+ Hoàng tử, Công chúa gọi Phi tần có con trai là "Mỗ Ngạch niết" ( 'Mỗ' ở đây là tên phong hiệu chính thức hay danh hiệu), ví dụ như Hoàng hậu Ngạch niết, Nhàn Ngạch niết,...; đối với Phi tần không có con hoặc chỉ có con gái thì được Hoàng tử và Công chúa gọi là "Mỗ nương nương"
+ Thái giám, cung nữ gọi hậu phi mà mình lệ thuộc, hầu hạ là "Chủ tử", gọi hậu phi khác là "Mỗ chủ tử", có tài liệu ghi là "Mỗ nương nương", ví dụ: "Nhàn chủ tử", "Thuần chủ tử", "Thuần nương nương",... không có ghi chép nào về xưng hô "Tiểu chủ".
- Hoàng đế và hậu phi đã qua đời
+ Hoàng tử, Công chúa gọi Hoàng đế đã băng hà là "Hoàng khảo", những người khác gọi bằng miếu hiệu, thụy hiệu ( ví dụ: Thánh Tổ Hoàng đế, Thánh Tổ Lão phật gia). Tương tự với Hoàng hậu và các phi tần đã qua đời, gọi theo thụy hiệu, ví dụ: Hiếu Hiền Hoàng hậu, Thuần Huệ Hoàng quý phi,...
- Hoàng tử và Công chúa:
+ Hoàng tử và Công chúa xưng với Hoàng đế cùng Hoàng hậu và phi tần là "Nhi thần", "Tử thần".
+ Nô tài gọi Hoàng tử và Công chúa theo tước vị, nếu có nhiều Hoàng tử, công chúa thì phải thêm số thứ tự trước dahh xưng, ví dụ: Nhị A ca, Tam Công chúa, Cách cách,...
- Cung nữ và thái giám:
+ Đều tự xưng là "Nô tài"
+ Thái giám cùng cấp gọi nhau là "Mỗ gia" ( ví dụ: An gia, Lý gia,...). Thái giám cấp thấp gọi cấp cao hơn là "Mỗ sư phụ" hoặc xưng hô theo thân phận như "Mỗ thủ lĩnh", "Mỗ tổng quản" ( ví dụ: Lý tổng quản, An thủ lĩnh,...)
+ Thái giám không thích được người khác gọi là "Thái giám"
+ Cung nữ được biệt xưng là "Mỗ tỷ", nhưng đây là lén xưng hô, trước mặt hậu cung chủ vị thì chỉ có thể gọi tên nhau.
☆ Danh xưng "Cách cách":
- Đây có lẽ là danh xưng khiến nhiều người nhầm lẫn nhất, 1 phần chắc cũng là do ảnh hưởng từ bộ phim huyền thoại 1 thời Hoàn Châu cách cách
- "Cách cách" trong Mãn ngữ là từ để chỉ 1 cô gái, nghĩa của từ này tương đương với từ "Tiểu thư" trong Hán ngữ.
- Về sự lầm tưởng "Cách cách" là danh xưng của con gái Hoàng đế là do con gái của các vị Quốc quân, Thân vương, Quận vương, Bối lặc nhà Hậu Kim đều được gọi là "Cách cách".
- Thực tế, danh xưng "Cách cách" là cách gọi bình thường chỉ nữ giới, đặc biệt là nữ quý tộc người Mãn Châu.
* Những trường hợp dùng danh xưng "Cách cách":
- Con gái của các quan viên người Mãn Châu
- Con gái của Tông thất
- Vợ lẽ của Tông thất
922 từ
--------------------------------------------------------------
BẠN ĐANG ĐỌC
HẬU CUNG NHÀ THANH
Non-FictionĐây không phải là truyện mà chỉ là một cuốn sổ ghi chép Cuốn sổ này ghi chép lại tất cả những thứ có liên quan đến Hậu cung Thanh triều ( phân vị, bổng lộc, áo mũ, nơi ăn ở,...) mà tui đã tìm tòi và chắt lọc một cách ngắn gọn nhất Mong mọi người ủng...
