a. Toplumsallaşma
Toplumsallaşma (sosyalleşme), doğduğunda sadece biyolojik bir varlık olan bireyin, toplumun kurallarını, değerlerini, bilgilerini öğrenmesi, öğrendiklerine uygun davranma becerileri elde etmesi ve böylece de toplumsal bir varlık haine gelme sürecidir. Örneğin; bireyin toplumda trafik kurallarına uygun hareket etmesi, büyüklere otobüste yerini vermesi, başkalarına saygı duyması, sorumluluklarını yerine getirmesi, kirşilere zarar vermemesi hep toplumsallaşmanın getirdiği sonuçlardır. Toplumsallaşma bir anmalda, öğrenme sürecidir. Bu öğrenme süresi bireyin doğduğu anda başlar, yaşamın sonucuna kadar sürer.
b. Toplumsal Değişme
Toplumsal değişme, düzenli insan ilişkileri dediğimiz toplumsal yapının değişmesidir. Diğer bir deyişle toplumsal değişme, toplumsal ilişkilerde, ilişkilerin kalıplaşmış biçimi olan kurumlarda ve toplumsal yapıdaki başkalaşma veya farklılaşmadır.
Bu tanıma göre toplumsal değişme toplumdaki bireyler arası, gruplar arası, toplum ile doğa arası ilişkilerdeki değişimleri ifade etmektedir. bir toplumsal yapıdan başka bir toplumsal yapıya geçmedir.
Sosyal değişmenin özellikleri
Sosyal değime kaçınılmazdır, her toplumda görülür.
Bir sosyal kurumdaki değişme diğer kurumları da etkileyebilir.
Sosyal değişme dışarıdan zorlama yoluyla veya kendiliğinden gerçekleşebilir.
Maddi öğelerdeki değişme hızı manevi öğelerden daha fazladır.
Sosyal yapıdaki değşime hızı dönemlere göre, farklılık gösterebilir.
Sosyal değişme kavramı değer yargıları taşımaz ve yön belirtmez.
b. İlerleme
Belli bir alanda eskiye oranla daha iyi duruma erişmedir. Örneğin; geçimlik tarımdan ticari tarıma geçiş.
c. Gelişme
Birden fazla alanda oluşan ilerlemeler gelişme kavramıyla dile getirilir. Her gelişme, başlangıcı ve sonu olan bir süreçtir. Her gelişme aşamalsının sonu başka bir gelşime aşamasının başlangıcıdır. Hukuk, teknik, sanat gibi alanlarda gelişmesi gibi.
d. Değişme
Bir önceki durum ya da biçime göre farklı bir durum ya da biçimin ortaya çıkmasıdır. Sosyalojik açıdan değişme, toplumun yapısını oluşturan sosyal ilişkilerin, kurumların değişmesidir. Değişme, herhangi bir olguda gözlenebilen farktır.
Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Faktörler
a. Coğrafi Faktörleri (fiziksel çevresel etkenler)
Doğada meydana gelen deprem, su baskını, iklim değişmesi, salgın hastalıklar, çevre ile nüfus arasındaki dengeyi bozar. Ya da toplumun yaşadığı bölgenin coğrafi özellikleri yeraltı ve yerüstü zenginlikleri sosyal değişmeye yol açar. Örneğin; Zonguldak Ereğli'de kömür çıkarılmaya başlanmasıyla birlikte iş alanları artmış ve yörenin sosyo – ekonomik ve kültürel yapısı değişmiştir.
b. Teknolojik Faktörler
Teknoloji; insan , doğa ilişkisi sonucu ortaya çıkar ve toplumsal yapının önemli bir belirleyicisidir. Teknoloji değişmenin itici gücüdür. Örneğin; sanayileşme sonucu ülkemizde köyden kente göç başlamış, şehirleşme ve gecekondulaşma fiziksel çevrede önemli değişikliklere neden olmuştur.Geniş aile yerine çekirdek aile bırakmaya başlamıştır.
c. Kültürel Faktörler
Toplumdaki bireylerin tutum, davranış ve düşüncelerinde meydana gelen farklılaşmalar, toplumsal değişmeye yol açar. Bu farklılaşmanın temelinde teknoloji yer alır. Gelişen teknolojik maddi kültürü etkilemekte, maddi kültürdeki değşime manevi kültürde değişmeler meydana getirmektedir Bu da sosyal yapıda birtakım değişmelere neden olur.
