KOZMOS(EVREN)

NÖTRON YILDIZLARI

Uzayın canlı cenazeleri diye adlandırılabilirler. Küçük boyutlarına rağmen içlerine muazzam miktarda madde sığdırırlar. İrice bir yıldız ömrünü göz kamaştırıcı bir patlama ile tamamlar. Yıldızın kütlesi kabaca Güneş'in kütlesinden dört ila sekiz kat büyükse ve şartlar elverişli ise, çekirdek kendi üzerine çökerek madde çok yoğun hale gelir. Bu yoğunluk o kadar fazladır ki, elektronlar protonların içine girerek nötronlara dönüşür. Sonuçta 11 ila 20 km lik bir çap içine 1.4 güneş kütlesini sığdıracak kadar sıkışan yıldız, nötron yıldızı haline gelir. Bu yıldızları oluşturan maddeyi tanımlamak güçtür; zira 5 mililitresinin (bir tatlı kaşığı kadar) ağırlığı 5,000,000,000,000 ton kadardır.

Nötron yıldızları ikili bir sistemin elemanı olabilirler. Eşlik eden yıldız, genellikle düşük kütlelidir ve çok yoğun komşusuna doğru sürekli helyum kaybeder. Nötron yıldızının çevresinde birikmeye başlayan helyum, çok hızlı dönen bir diske dönüşür ve düzenli aralıklarla füzyon tepkimelerine neden olur. Bu tepkimeler sonucunda ortaya çıkan enerji, ABD' nin 100 trilyon yıllık enerji tüketimine eşittir. Bir-iki yıl içinde artan oranlarda helyum, nötron yıldızının etrafını sarar. Helyumun, karbona dönüşme süreci devam ettikçe, basınç ve sıcaklık daha da artar. Sıcaklık, Güneş'in çekirdeğindekine yakın düzeye vardığında karbon füzyonu başlar.

Genç nötron yıldızları saniyede 10 ila 100 defa döner. Manyetik alanları Dünya'nınkinin birkaç trilyon katı olduğundan ışık, radyo ve diğer türden dalgaları dar demetler haline getirir. Bu demetler, yıldızın manyetik alanı doğrultusuna uygun hale gelerek, biri kuzey kutuptan, diğeri güney kutuptan uzaya yayılan fışkırmaları oluşturur. Nötron yıldızının dönüş ekseni ile manyetik ekseni çakışmazsa bu fışkırmalar bir deniz fenerinin ışığına benzer şekilde uzayı tarar. Dünya, bu fışkırmaların hedefi durumuna girerse yıldızdan kaynaklanan radyasyon darbeleri kaydedilir. Bu nedenle bu yıldızlara pulsar - atar yıldız adı verilir.