TÍN NGƯỠNG THỜ TAM TỨ PHỦ

I. Đạo Phật và Tín ngưỡng Tam Tứ Phủ

1. Đạo và Tín ngưỡng

Đạo và Tín ngưỡng vốn là hai khái niệm dễ bị nhầm lẫn. Người ta thường hay dùng từ "Đạo Mẫu" và coi đó là một điều đúng, bởi sự "nhất tâm một lòng, nhất tòng một Đạo, nhất tâm trí thiết, nhất dạ chí thành" như trong những bài khấn lễ đã được lưu truyền cả trăm năm. Tuy nhiên, cần phải làm rõ khái niệm giữa Đạo và Tín ngưỡng để có được cái nhìn đúng nhất, cho dù khi ta theo Tín ngưỡng hay Đạo, con người đều phải có niềm tin thực sự mãnh liệt vào những gì được truyền dạy. Chẳng ai có thể nhìn thấy Đức Chúa Trời, Đức Phật, các vị Thánh trong Tứ Phủ hay Tổ Tiên, Thành Hoàng bằng xương bằng thịt và cũng chẳng thể nghe bằng chính giọng nói của các Đấng linh thiêng ấy. Đi theo Đạo hay những loại hình tín ngưỡng khác nhau, suy cho cùng, cũng là để điều chỉnh hành vi giữa các cá thể với nhau trong một cộng đồng, hướng con người đến những điều thiện, dạy con người noi gương theo những Đấng được tôn thờ, để xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.

Đạo phải được cấu thành bởi đủ 4 yếu tố, thứ mà các tín ngưỡng dân gian đều thiếu

- Giáo chủ - người tạo ra đạo đó (Đức chúa Jesus tạo ra Đạo Công Giáo, Đức Phật sáng lập ra Đạo Phật...)

- Giáo lý - những lời dạy của Đức Giáo chủ dành cho các tín đồ của mình

- Giáo luật - những điều luật do giáo hội soạn ra để duy trì một nếp sống chung

- Tín đồ - những người tự nguyện đi theo Đạo đó

Có nhiều ý kiến cho rằng, Đức Mẫu Liễu Hạnh là "giáo chủ" của "Đạo Mẫu". Tuy nhiên, Bà là một trong bốn Tứ Bất Tử của Việt Nam và được nhân dân suy tôn làm Đức Mẫu Đệ Nhất chứ không hẳn là người tạo ra Tín ngưỡng Thờ Mẫu. Mặt khác, qua cả trăm năm phát triển, Tín ngưỡng thờ Mẫu có một khi tàng đồ sộ những điển tích, văn tế, văn chầu, giáng bút... nhưng không thể được coi là những điển tích như những bộ Kinh, Luận, Luật của Đạo Phật, hay Kinh Thánh và Giáo Luật của Đạo Công Giáo, Kinh Qharan của Đạo Hồi. Về giáo sỹ và tín đồ, có thể coi rằng Tín ngưỡng thờ Mẫu có nhưng chưa thể đáp ứng được về mức độ và đặc biệt là sự công nhận.

Tuy nhiên, nhìn về hướng tích cực cho tương lai, Tín ngưỡng thờ Mẫu nếu được quan tâm và đầu tư về nhân lực, thời gian, công sức hoàn toàn có thể trở thành một Đạo giáo chính thống, với những nét tương đồng gần chạm tới:

- Với ý kiến về Mẫu Liễu Hạnh là giáo chủ của Tín ngưỡng, thực ra các nhà khoa học và nghiên cứu đã chỉ ra rằng, Tín ngưỡng thờ Mẫu hay thờ Tứ Phủ của Việt Nam thực sự phát triển mạnh mẽ khi có sự xuất hiện và hiển linh của Mẫu Liễu Hạnh. Nếu giáo chủ phải là người sáng lập đạo, thì Mẫu Liễu Hạnh lại là người làm cho Tín ngưỡng thờ Mẫu và Tứ Phủ phát triển mạnh mẽ nhất, đây là điểm khác!

- Về giáo lý, qua các văn chầu, kinh kệ và giáng bút của các vị Thánh cũng ẩn chứa nhiều giáo lý sâu sắc của Tín ngưỡng thờ Mẫu và Tứ Phủ.

- Những người thực hiện Tín ngưỡng thờ Mẫu được gọi là thanh đồng đạo quan và con nhanh (hương) đệ tử, đây chính là những tín đồ của "Đạo". Mặc dù chưa có các giáo sĩ chuyên nghiệp nhưng chính những Đồng thầy và Pháp sư đã gắn mình với việc phụng sự tín ngưỡng cả đời. Tuy nhiên, cần có những nền tảng cơ bản và thực sự khoa học chứ không phải truyền nối như hiện nay.