Mitologia Egipska

Horus

Horus – egipski bóg nieba, opiekun monarchii egipskiej. Panujący faraon utożsamiał się z nim i przyjmował jego imię. Czczony pod postacią sokoła lub człowieka z głową sokoła zwieńczoną tarczą słoneczną oraz jako dziecko z palcem w ustach. Był synem Ozyrysa i Izydy lub Geba i Nut. Po śmierci Ozyrysa walczył (jako prawowity następca tronu) z Setem (bratem Ozyrysa) o tron faraona. Po kilku konkurencjach Rada Dwunastu Bogów przyznała władzę Horusowi.

Horus uosabiał cały Egipt. Wraz z nim często przedstawiano Nechbet i Wadżet, które symbolizowały połączony Egipt Górny i Dolny oraz uosabiały Hathor. Jego synami byli Hapi, Imset, Duamutef, Kebehsenuf.

Horus jest jednym z najstarszych i najbardziej znaczących bóstw w religii starożytnego Egiptu. Był czczony od okresu predynastycznego aż do okresu grecko-rzymskiego. Egiptolodzy notują kilka form Horusów, które traktują jako osobne bóstwa. Jednak owe różne formy mogą być także różnymi formami przedstawienia tego samego bóstwa, którego główne atrybuty i osobne postaci mogą mieć charakter nie opozycyjny, ale komplementarny wobec siebie. Najwcześniejsza forma przedstawiania Horusa to sokół, bóstwo opiekuńcze Nechen w Górnym Egipcie. Był to jednocześnie bóg lokalny i bóstwo powiązane z władzą królewską. Król bowiem uważany był we wczesnym okresie za żywą manifestację Horusa, a po śmierci Ozyrysa. Najczęściej Horus był przedstawiany jako syn Izydy i Ozyrysa. W innej tradycji był jednak uważany za syna lub męża Hathor. Horus miał wiele funkcji w egipskim panteonie, ale przede wszystkim był bogiem nieba (podobnym bóstwem była bogini Nut), wojny i bogiem – opiekunem.

Horus został zrodzony przez Izydę. Gdy jej małżonek Ozyrys został podstępnie zamordowany i poćwiartowany przez Seta, Izyda pozbierała rozrzucone kawałki jego ciała (poza prąciem, które zostało zjedzone przez suma nilowego) i przy pomocy magii przywróciła życie Ozyrysowi (stał się pierwszą mumią), dodając mu złote prącie i spółkowała z nim. W innej wersji, Izydę zapłodnił boski ogień. Gdy Izyda była w ciąży, musiała uciekać w rejon Delty Nilu, by ukryć się tam przed Setem, który chciał zabić dziecko, gdyż to ono było prawowitym następcą zmarłego Ozyrysa. Właśnie w Dolnym Egipcie urodziła boskiego syna – Horusa.

Horus notowany jest w zapisie hieroglificznym jako ḥr.w. Rekonstruuje się wymowę tego zapisu jako *Ḥāru. Nazwa oznacza sokoła. Przyjmuje się, że Horus tłumaczony był jako odległy lub wznoszący się ponad. W koptyjskim imię Horus zachowało się jako 'Hōr'. Do greki przeszło jako Ὡρος, 'Hōros'. Oryginalne imię bóstwa przetrwało także w późnoegipskim imieniu Har-Si-Ese (dosłownie 'Horus, syn Izydy'). Horus był nazywany również Necheny, co także oznaczało sokoła. Stanowiło to okazję do stawiania hipotez o istnieniu innego boga-sokoła, który miał być czczony w Nechen (mieście sokoła). Horus miałby bardzo wcześnie zostać z nim utożsamiony. Jako sokół Horus został przedstawiony już na Palecie Narmera, datowanej często na okres zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu.

Przed zjednoczeniem Górnego i Dolnego Egiptu centrum kultu Horusa znajdowało się w Hierakonpolis. Dalsze ośrodki kultowe bóstwa to Letopolis i Wawat, położone na południe od 1 katarakty, częściowo na terenie Nubii. Później pojawia się ośrodek kultowy w Edfu. Tam Horus czczony jest razem z małżonką – Hathor i ich synem. W Kom Obo Horus czczony jest z kolei jako Haroeris i jako syn Ra. W Heliopolis jako Harachte – bóg porannego słońca. Poza tym bóg był także czczony jako Harpokrates w Achmim, na wyspie File, w Edfu, Aleksandrii, Peluzjum i Fajum. Szybko również stał się czczony jako pan żyznej ziemi całego Egiptu.

Horus był bóstwem królewskim. W okresie wczesnohistorycznym Horus był zapewne bóstwem plemiennym nomadów górnoegipskich. Król od samego początki – od okresu pre- i wczesnodynastycznego był porównywany bądź utożsamiany z Horusem. Horus objawiał się w osobie króla, król był żyjącym Horusem.