Rối loạn nhân cách phân liệt được đặc trưng bởi một hình thái lan tỏa của sự tách rời và không quan tâm trong các mối quan hệ xã hội và một phạm vi giới hạn của cảm xúc trong mối quan hệ giữa các cá nhân. Chẩn đoán dựa theo tiêu chuẩn lâm sàng. Điều trị bằng liệu pháp nhận thức-hành vi.
(Xem thêm .)
Trong rối loạn nhân cách phân liệt, khả năng liên kết với người khác một cách ý nghĩa là rất hạn chế.
Khoảng 1 đến 3% dân số chung được ước tính có rối loạn nhân cách phân liệt. Rối loạn này có thể phổ biến hơn ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần phân liệt hoặc rối loạn nhân cách loại phân liệt.
Bệnh lý đồng diễn là phổ biến. Có tới một nửa số bệnh nhân đã có ít nhất một giai đoạn . Họ thường có các rối loạn nhân cách khác, thông thường nhất , , , hoặc là .
Nguyên nhân
Có những người chăm sóc lạnh lùng về cảm xúc, bỏ rơi và không gắn bó trong giai đoạn thơ ấu có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn nhân cách phân liệt bằng cách thúc đẩy cảm giác của trẻ rằng các mối quan hệ giữa các cá nhân là không thú vị.
Triệu chứng và Dấu hiệu
Bệnh nhân rối loạn nhân cách phân liệt dường như không có mong muốn xây dựng mối quan hệ gần gũi với người khác, kể cả người thân. Họ không có bạn bè thân thiết hoặc người bạn tâm tình, ngoại trừ đôi khi là một người họ hàng đời thứ 1. Họ hiếm khi hẹn hò và thường không kết hôn. Họ thích tự mình, lựa chọn các hoạt động và sở thích mà không cần tương tác với người khác (ví dụ, trò chơi máy tính). Hoạt động tình dục với người khác rất ít, nếu có, thật sự quan tâm đến họ. Họ cũng cảm thấy ít hứng thú hơn với sự nhận cảm và những trải nghiệm thể xác (ví dụ như đi bộ trên bãi biển).
Những bệnh nhân này dường như không bận tâm bởi những gì người khác suy nghĩ về họ - dù là tốt hay xấu. Bởi vì họ không nhận thấy các dấu hiệu thông thường của sự tương tác xã hội, họ có thể dường như lạc lõng, biệt lập xã hội, hoặc chỉ quan tâm đến bản thân. Họ hiếm khi phản ứng (ví dụ bằng cách mỉm cười hoặc gật đầu) hoặc thể hiện cảm xúc trong các tình huống xã hội. Họ khó có thể biểu lộ sự tức giận, ngay cả khi họ bị kích động. Họ không phản ứng thích hợp với các sự kiện quan trọng trong cuộc sống và có vẻ như thụ động phản ứng lại với những thay đổi trong hoàn cảnh. Kết quả là, họ có vẻ như không có phương hướng trong cuộc sống của họ.
Hiếm khi những bệnh nhân này cảm thấy thoải mái khi biểu lộ mình, họ thừa nhận rằng họ cảm thấy đau, đặc biệt là trong các tương tác xã hội.
Các triệu chứng của rối loạn nhân cách phân liệt có khuynh hướng ổn định theo thời gian, nhiều hơn so với những rối loạn nhân cách khác.
Chẩn đoán
· Tiêu chuẩn lâm sàng (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Tái bản lần thứ năm [DSM-5])
Đối với chẩn đoán rối loạn nhân cách phân liệt, bệnh nhân phải có sự tách rời dai dẳng và mất quan tâm trong các mối quan hệ xã hội và giới hạn biểu hiện cảm xúc trong tương tác giữa các cá nhân, như ≥ 4 trong số những điều sau đây:
· Không có ham muốn hay sự thích thú đối với các mối quan hệ thân thiết, bao gồm cả những thành viên trong gia đình
· Đặc biệt ưa thích những hoạt động một mình
· Ít, nếu có, hoặc không quan tâm đến hoạt động tình dục với người khác
· Thích thú với rất ít các hoạt động, nếu có
· Thiếu những người bạn thân hay những người bạn tâm tình, ngoại trừ những người họ hàng bậc 1 của họ.
· Thờ ơ rõ ràng với lời khen ngợi hoặc chỉ trích của người khác
· Tình cảm lạnh lùng, tách biệt, hoặc cùn mòn cảm xúc
Ngoài ra, các triệu chứng phải bắt đầu từ giai đoạn sớm của thời kì trưởng thành.
Chẩn đoán phân biệt
Các bác sĩ nên phân biệt rối loạn nhân cách phân liệt với các rối loạn sau:
· : Bệnh nhân bị rối loạn nhân cách phân liệt không có rối loạn nhận thức hoặc rối loạn tri giác (ví dụ, các hoang tưởng, ảo giác).
· : Sự suy yếu về mặt xã hội và các hành vi định hình hoặc những mối quan tâm rập khuôn ít nổi bật hơn ở những bệnh nhân rối loạn nhân cách phân liệt.
· : Rối loạn này được đặc trưng bởi nhận thức và suy nghĩ sai lệch; những đặc trưng này không có trong rối loạn nhân cách phân liệt.
· : Sự cô lập xã hội trong rối loạn nhân cách phân liệt là do sự tách rời và sự mất quan tâm trong các mối quan hệ xã hội trong khi trong rối loạn nhân cách né tránh, đó là do sợ bị xấu hổ hoặc bị từ chối.
Điều trị
· Đào tạo kỹ năng xã hội
của rối loạn nhân cách phân liệt giống như tất cả rối loạn nhân cách.
Không có bất kì nghiên cứu có đối chứng nào nào được công bố về trị liệu tâm lý hoặc liệu pháp hóa dược trong điều trị rối loạn nhân cách phân liệt.
Nói chung, những nỗ lực để chia sẻ sự quan tâm đến các chủ đề không phải là cá nhân (ví dụ, tài sản, sưu tập, sở thích) thu hút những người thích các hoạt động một mình có thể giúp thiết lập mối quan hệ với bệnh nhân và có thể tạo điều kiện cho sự tương tác trị liệu.
Các phương pháp nhận thức-hành vi tập trung vào việc đào tạo các kỹ năng xã hội cũng có thể giúp bệnh nhân thay đổi.
Vì bệnh nhân bị rối loạn nhân cách phân liệt thiếu sự quan tâm đến người khác nên họ có thể không có động lực thay đổi.
