Nguyễn Công Hoan- Tuyển Tập

Thằng Quýt (2)

Ông Dự cũng là một độc giả trung thành của tờ báo này. Hôm báo ra, thế nào thằng bé bán báo cũng chực ông ở cửa sở, để cho ông thuê một cuốn. Nếu rỗi, ông vừa đi vừa lách móng tay út gọt sẵn như lưỡi dao vào những tờ giấy cuối cùng để rọc, và ngấu nghiến đọc một chập cho hết. Nếu bận nói chuyện hoặc bận nghĩ ngợi điều chi, ông gấp đôi quyển báo lại, cắp vào nách, rồi ở nhà, lúc ăn cơm, miệng ông nhai, mắt ông chăm chú vào trang chữ trên bàn, có khi đưa cả đũa vào chén nước mắm để gắp. Ông mê như điếu đổ mấy truyện dài dịch. Còn nửa tập trên là phần truyện soạn, ông không hề chịu tốn thì giờ để mắt tới bao giờ. Bởi biết thóp ông Dự thế, nên tôi mới dám ngôn luận tự do, viết bài Thằng Quýt đăng ở kỳ báo trước. Phải,  trời đã sa xuống đất đâu mà tôi ngại ông Dự đọc bài của tôi?
Song, chẳng may cho tôi, kỳ báo ấy, ông Dự lại xem cả phần truyện ngắn nữa. Không rõ thế là điềm hay, hay điềm gở cho nhân loại, nhưng chắc chắn là điềm gở cho tôi. Tôi thì ngờ rằng một anh nào trong tòa soạn xỏ tôi, đưa bản thảo của tôi cho ông xem trước, nên ông mới biết. Vì vậy, tôi bị sự trừng phạt rất ác hại, là ngay chiều hôm ấy, ông tống cổ tôi đi bằng những câu mà bây giờ tôi phải nói khoác là cũng khá nhã nhặn.
Việc này dạy cho tôi biết một cách rất đứng đắn thế nào là cái hại của tiểu thuyết. Thì ra cái hại ấy, về bên "mày, cằm, nhẵn" nó đến nhanh chóng hơn về bên "tóc quấn, coócxê".
Nhưng mà đứng trước một cảnh ngộ không may, ta chỉ nên lấy tư tưởng cao thượng của thánh hiền cổ nhân mà tự an ủi. Đức Khổng Tử ngày xưa đã có lần toan nói rằng:
  "Hễ ngươi viết tiểu thuyết lắm thì có ngày ngươi ở trọ bị đuổi vậy ôi!".
Song, dưới gầm trời này, tôi lo gì không thừa chiếc giường hèm hẹp để tôi lăn kềnh tấm thân thước rưỡi?
*
Ra ngoài Giêng, hôm mồng tám, nhân rỗi việc, tôi bèn mũ áo chỉnh tề đi thanh tra các hè phố. Bỗng tình cờ, tôi gặp ngay thằng Quýt.
Thấy tôi, nó mừng rỡ tíu tít như thể được thấy mặt con Sen. Nó nói:
- May quá, con tìm nhà ông con suốt cả ngày hôm qua. Con hỏi thăm nhà bên cạnh, nhưng họ không biết ông con dọn đi đâu.
Tôi hỏi đùa:
- Lấy vợ rồi chứ? Coi bộ anh hớn hở tệ.
Thằng Quýt bỗng xịu mặt, thở dài và kể lể:
- Con khổ quá, cậu ạ. Không biết con đánh mất món tiền công ở đâu. Khi về đến nhà, con giở gói áo ra, thì không thấy nó nữa. Thành ra, một đằng thầy u con mắng chửi, nghi con đi làm ăn ngoài tỉnh, có nhân tình, nhân ngãi, mà lập kế thoái thác không đưa tiền để lấy vợ nhà quê. Một đằng nhà vợ con thấy không có đủ số dẫn cưới, họ không gả nữa. Hôm mồng sáu, thầy con đánh con một trận chí chết. Thầy con trói con lại, rồi cứ ngọn gậy vừa bằng cổ tay, giáng mãi vào lưng con. Đây này, cậu trông, những vết thâm tím hãy còn đây. U con mắng nhiếc con là đồ vô phúc, chẳng ăn lời cha mẹ, lại đi ăn bùa ăn bả của con đĩ. Rút cục, đánh chửi xong, thầy u con đuổi con đi...
Nói đến đấy, hai mắt nó rưng rưng:
- Thật con không ngờ đâu cái số con vất vả như thế. Làm với ông con ngót một năm, thôi thì chịu đánh, chịu chửi, con cố nhẫn nhục để lĩnh được trọn mười đồng bạc công, thế mà...
Thằng Quýt không thể nói hơn được nữa. Tâm sự của nó lúc ấy, nó phải tả bằng hai dòng nước mắt. Nó khóc nức lên.
Tôi thương hại, ngước nhìn vùng trời úa bạc nặng nề. Một lát, tôi hỏi:
- Thế ra anh đã ra ngoài này từ mồng sáu?
- Vâng. Con đến nhà cũ, thấy hàng xóm nói ông con dọn đi hôm ba mươi. Con ngủ nhờ đấy một tối, suốt cả ngày hôm qua, con đi tìm ông con mà không thấy.
- Bây giờ anh định thế nào?
- Thôi thì trăm sự con lại nhờ ông con, xin ở hầu hạ ông con như trước.
Tôi cười:
- Nhưng ông đã thuê được người mới rồi.
Thằng Quýt giương đôi mắt nhìn tôi, như hồ nghi câu nói, như oán trách tôi, lại như tủi thân nó. Nó nói:
- Được, cậu cứ đưa con về. May ông con thương con biết đâu?
Tôi buồn rầu, đáp:
- Tôi đưa anh đến nơi, rồi trỏ nhà cho anh. Tôi không ở với ông Phán nữa.
Nó ngớ mặt hỏi tôi, nhưng tôi không giảng. Vì nếu nói khoác rằng tôi đuổi ông Dự đi, thì tuy không mất đồng xu nào, nhưng nói thế, tôi cũng hơi ngường ngượng.
*
Ba hôm sau, tôi lại gặp thằng Quýt, mặt méo xệch, đứng thờ thẫn trước một hiệu cao lâu có đông khách ăn. Tôi biết ngay rằng hôm nọ đến xin việc làm, nó đã bị ông Dự từ chối một cách vuông vắn.
Tôi đến gần nó, gọi:
- Quýt!
Thằng Quýt chào tôi. Tôi hỏi:
- Anh ăn ở đây à?
Như mãi theo đuổi ý nghĩ riêng của nó, nó không đáp, lại trỏ tay vào trong, lắc đầu, phàn nàn:
- Gớm, họ ăn phí quá, cậu ạ.
Tôi hỏi lại:
- Anh ăn ở đây à?
Nó mỉm cười:
- Nếu được thế, còn gì sung sướng bằng!
- Anh không được làm với ông Phán à?
- Vâng, ông con không nuôi, vì đã có thằng Quýt khác rồi. Thành ra mấy hôm nay, con không có việc. Con lo quá.
Ngắm nó, tôi thấy nó đã hơi có vẻ tang thương. Cái áo cánh trắng bong của nó đã cáu bết những ghét và bẩn. Cái mũ nồi của nó không biết đi đâu mất. Cái quần thâm của nó đã nhiều chỗ cho hai cẳng đươc dòm trời.
Một lát, đắn đo mãi, nó mới hỏi tôi:
- Con hỏi câu này, nếu không phải, cậu bỏ ngoài tai nhé.
- Được, gì, anh cứ nói:
- Con hỏi khí không phải, có người bảo ông Phán lấy tiền của con, thật hay dối, hở cậu?
Tôi nghiêm sắc mặt, hỏi:
- Ai bảo anh thế?
- Người ta mách con là việc ấy đã có đăng báo, đích danh lắm, cậu ạ.
- Tôi cũng thấy nói thế.
- Con định lát nữa, con đến đòi lại ông con tiền.
Thương hại thằng Quýt, tôi nói rõ cho nó biết việc ấy. Nó trợn mắt, run run:
- Bây giờ con mới tin là thực. Trước con có dám ngờ đâu.
Nói xong, nó chào tôi và đi.
Độ nửa giờ sau, tôi cũng theo đến nhà ông Dự.
*
- Này, cậu vào nhà xem, nó xin tiền, tôi không cho. Nó xin ăn, tôi không có. Bây giờ nó nói hỗn.
Ông Dự phân bua với tôi thế, rồi hung hăng, trỏ vào mặt thằng Quýt:
- À, hay là mày không ở với tao nữa, thì mày giở chứng?
- Lạy ông, không phải thế. Con biết rằng bẩm ông câu ấy là con hỗn, nhưng chính con trông thấy ông mở khăn gói của con.
Ông Dự đứng phắt dậy, mặt hầm hầm, đến gần thằng Quýt, giơ tay toan tát:
- Quân này bạc thật. Mày đổ cho ông ăn cắp của mày?
Thằng Quýt giật lùi, giơ tay đỡ:
- Lạy ông tha cho con, con chỉ dám xin ông món tiền công ông chưa cho con mà thôi.
- Mày bảo ông chưa cho mày? Thế mày xếp đầu bố mày vào trong áo the à?
- Bẩm ông, nhưng mà lúc hơn 3 giờ sáng...
Ông Dự sấn lại thằng Quýt, giơ thẳng cánh, đưa cả bàn tay vào mặt nó để lấp miệng nó lại, cho nó mất nói. Môi và mũi nó bỗng được ăn trầu. Nhưng miếng trầu máu không phải là thứ người ta mời nhau để làm đầu câu chuyện ôn tồn, nên thằng khốn nạn đứng câm như thóc, mà ông Dự thì trỏ tay ra cửa, quát to:
- Ông cấm mày bận sau không được lai vãng đến đây! Liệu hồn, mày định bôi nhọ ông à? Mày ở với ông, ông trả công mày tử tế, bây giờ mày đòi cái gì? Bước!
Thằng Quýt cứ đứng gan lì, không nhúc nhích. Ông Dự dảy nó ra cửa, và đá theo đến mười chiếc vào cẳng chân. Nó vừa chạy, vừa kêu cha kêu mẹ.
*
Từ hôm ấy, tôi có ý tìm thằng Quýt, định mách nó một chỗ làm, nhưng không gặp nó đâu. Tôi yên trí rằng lại nhà ông Dự, tất tôi biết tin tức nó.
Cũng như mọi lần, ông Dự trách tôi bằng những câu tôi đã nghe nhẵn cả tai.
- Cậu ác quá, chẳng nể ai cả!
Rồi ông kể thêm rằng:
- Nó lại đến đây ba lượt nữa rồi đấy. Nhưng lượt sau cùng, phúc bẩy mươi đời nhà nó, tôi không có nhà. Mà thằng ôn vật này ( ông trỏ thằng Quýt mới) không biết nghe nó dỗ ngon dỗ ngọt thế nào, lại thí cho nó bát cơm nguội.
Nói đến đó, ông trợn mắt nhìn thằng đầy tớ và dọa:
- Bận sau, mày không đuổi nó đi, còn dung túng nó ở nhà này, thì chớ chết, ông bảo trước.
Rồi ông nói chuyện tiếp:
- Thật, thừa cơm cũng không nên cho đồ bất nhân ấy ăn. Mà hình dung, mặt mũi, nó như thằng ăn cắp chợ. Không hiểu mười đồng bạc tôi trả lại nó, nó đã tiêu những gì?
Tôi ngạc nhiên, hỏi:
- Ông đã cho nó rồi?
- Phải, lần thứ hai nó đến, tôi đã trả. Dạo trước, mình túng thì làm thế cho nó đỡ ngầy ngà, chứ ai thèm. Mình có cho nó thêm chẳng vẻ thay nữa là. Thấy nó thực thà, ta nên thương hại.
Tôi khen ông Dự hào hiệp và nhân từ. Ông sướng lắm, lập tức trả nợ miệng tôi bằng mấy câu khen tôi thông minh. Một lát sau, ông mời tôi bẩy giờ tối hôm ấy, đi ăn cơm tây với ông. Ông bảo:
- Lắm lúc ở nhà một mình, tôi nhớ cậu đáo để.
Tôi nhận lời và cáo từ ra về, để thay quần áo cho tươm tất.
Khi tiễn tôi ra cửa, thình lình ông Dự biến sắc mặt, cau có, nói:
- Quái, thằng ấy lại đến, bực mình chưa!
Tôi nhìn đằng xa, thấy thằng Quýt đương đi lại. Áo quần nó rách bươm, mặt mũi nó đen đủi, đầu tóc nó bơ phờ. Mà cái áo nịt con của nó không biết biến đâu mất. Quả đúng lời ông Dự, nó như thằng ăn cắp chợ.
Quay lại, thấy cửa nhà ông Dự đã đóng, tôi bảo cho nó biết đã tìm hộ nó được chỗ làm. Nhân tiện, tôi hỏi:
- Anh đi đâu?
Nó giơ chân giơ tay, phân trần:
- Lần nào con đến, ông ấy cũng đánh, đánh sưng cả mình mẩy, rồi mắng chửi con là đồ phản chủ và sai đuổi con ra. Con không đòi được mười đồng bạc, nhất định con không chịu. Đói meo bụng, xin bát cơm thừa cũng giữ.
Lấy làm lạ, tôi hỏi:
- Ông bảo trả anh rồi mà?
- Cậu tính nếu thế, con còn đến đây làm gì?
Tôi thở dài, nghĩ đến bữa cơm tây chốc nữa mà đã no ứ lên tận cổ.
Bỗng tôi thấy tiếng kêu kinh thiên động địa, và mọi người ngoài phố đổ xô ra xem. Thì ra thằng Quýt đang chạy như bay. Hẳn nó làm gì khiến ông Dự khó chịu mà ông đã thết nó được một bữa no đòn.
*
Câu chuyện tôi vừa kể trên kia, đã xẩy ra trong vòng mười hôm, và tôi đã chép lại hôm chủ nhật trước. Song thấy truyện không có kết cục, tôi đã toan xé bản thảo đi, vì tôi chắc rằng, thằng Quýt được tôi mách chỗ làm, thì nó sẽ có tiền công mang về minh oan với cha mẹ và cưới vợ. Đời nó sẽ phẳng lặng, sung sướng một cách buồn tẻ như đời một vị quốc trưởng, có gì đáng ghi thêm?
Nhưng mà đọc báo hàng ngày, mấy hôm nay, tôi giật nẩy mình. Tôi thấy ông Dự, tuy không viết truyện bao giờ, song, cái kết cục sau này ông nghĩ nối cho tôi, đã có thể đặt ông vào cùng chiếu với những nhà có biệt tài trong làng tiểu thuyết.
Đây, tôi xin cắt những mẩu thời sự ấy, dán vào dưới bản thảo, để vội đem in. Chắc độc giả thể tấm lòng nhân đạo cho ông, đã có công giúp thằng đầy tớ cũ thực thà được chỗ mà cơm no áo ấm.
Món quà đầu năm
Hà Nội - Đêm hôm kia, rạng ngày hôm qua, kẻ trộm leo mái nhà, xuống sân gác số 76 phố... là nhà ông Nguyễn Hữu Dự. Quân gian mở cửa vào nhà. Lúc bấy giờ mọi người đều ngủ yên, nên không biết, bị nó khoắng một mẻ khá to. Sáng hôm sau, ông Nguyễn Hữu Dự mở mắt ra, thì ối trời ôi, thấy đồ đạc mất toang ngoảng. Kiểm lại các thứ, ông thấy mất hai chiếc áo gấm, ba đôi giầy tây để ở ngoài, một cái va li có nhiều tiền và nhiều quần áo tây của ông Dự và một hòm đồ đạc đựng các quần áo đắt tiền và nhiều vàng bạc là đồ nữ trang của bà Dự, tất cả trị giá đến hơn nghìn bạc. Hiện ông Dự đã đi trình các nhà chuyên trách.
Tin thêm về vụ trộm nhà ông Dự
Về vụ trộm nhà ông Nguyễn Hữu Dự ở số nhà 76 phố... mà quân gian mở cửa vào nhà lấy mất hai cái áo gấm, ba đôi giầy tây, một va li có nhiều tiền và nhiều quần áo tây, cùng chiếc hòm quần áo đắt tiền và nhiều đồ nữ trang, tất cả trị giá hơn nghìn bạc, chắc độc giả còn nhớ.
Ngay sáng hôm sau, bản báo phóng viên đến phỏng vấn ông Dự và hỏi xem ông tình nghi cho ai, thì ông Dự có nói tên một người mà ông ngờ, song bản báo không tiện đăng ngay, sợ ngăn trở công việc các nhà chức sự.
Nay vừa được tin kẻ gian đã sa vào lưới pháp luật.
Thì quân gian nào phải người xa lạ. Nó chính là Nguyễn Văn Quýt, đầy tớ cũ của ông, mà ông đã không nuôi từ hôm hai mươi chín Tết tháng Chạp năm ngoái vì có tính gian vặt. Có lần chính ông Dự đã bắt được quả tang nó cạy hòm bà Dự ngay giữa ban ngày. Nhưng vì giàu lòng nhân từ, ông Dự tha cho nó, và bắt nó cam đoan không được giở lối tắt mắt ấy nữa.
Song, ông xét ra, thỉnh thoảng trong nhà vẫn xẩy ra những việc mất mát lặt vặt luôn. Bà Dự nhiều lần khuyên ông nên đuổi nó đi, nhưng ông không nỡ.
Đến mãi ngày cuối năm ngoái, ông Dự mới trả công nó và cho nó ra.
Ngoài Giêng này, ông Dự thỉnh thoảng lại thấy nó lai vãng đến nhà ông. Những tưởng tôi tớ quyến luyến chủ cũ, ông không để ý đến. Nào ngờ đâu nó hay ra vào là có ý thám thính. Rồi hôm ấy, nó biết thóp bà Dự về quê, nó liền trèo tường vào nhà để đền ơn ông Dự.
Hiện tên Quýt đã phải tống giam để đợi ngày xét xử.
Vậy mong rằng pháp luật nên thẳng tay trị tội những quân đầy tớ bất lương để làm gương cho đứa khác.
Kết liễu vụ trộm nhà ông Nguyễn Hữu Dự
Chắc độc giả chưa quên vụ tên Nguyễn Văn Quýt, đầy tớ cũ nhà ông Dự, đương đêm, trèo tường vào nhà ông, lấy mất áo quần, vàng bạc, đáng giá hơn nghìn bạc, mà bản báo đã đăng rõ ràng khi việc mới xẩy ra.
Nay Sở Mật thám còn xét tên Quýt còn liên quan đến cả vụ giật ví của cô đầm lai ngay giữa ban ngày trong vườn hoa trước cửa nhà hát tây Hải Phòng hồi tháng trước, việc đánh người bị thương trong ngõ Gia Ngư tuần lễ vừa qua, và có lẽ nó còn nhúng tay vào nhiều việc gian ác khác nữa.
Được tin thêm gì, bản báo sẽ đăng tiếp.
Lại về vụ trộm nhà ông Dự
Phiên tòa hôm qua, đã xử việc tên Nguyễn Văn Quýt lấy trộm nhà ông Nguyễn Hữu Dự và thủ phạm nhiều vụ gian ác khác, do quan Chánh án X. chủ tọa.
Đứng trước vành móng ngựa, bị cáo nhất định chối cãi không chịu nhận một khoảng nào.
Kết cục, tòa nghỉ mười lăm phút để luận tội, rồi tuyên án phạt tên Nguyễn Văn Quýt 20 tuổi, vô nghề nghiệp, ba năm tù, năm năm quản thúc, và 1.850 đồng bồi thường cho nguyên đơn.
Thực đáng kiếp cho tên bất lương.
Số báo mai, bản báo xin thuật rõ ràng phiên án rất quan trọng này.
1-1937