THƯỢNG KINH KÝ SỰ

Chương 9: Chữa Bệnh Tại Kinh Thành

Một ngày kia, có hai người mang nhiều binh lính đi theo, đến hỏi tôi. Một người là trợ giáo ở Quốc Từ Giám, một người là quan tri phủ cũ huyện Tiên Hưng. Hai ông nói rằng: "Thừa lệnh quan Tham tụng Tả binh, chúng tôi đến mời quý sư".

Tôi đón vào, mọi người cùng ngồi. Hai ông nói: "Quan lớn chúng tôi mắc trọng bệnh, đã hơn tháng nay dùng thuốc khắp nơi mà không khỏe. Nay bệnh nguy kịch lắm, xin quý sư niệm tình niên hữu (viên quan này cùng với quan Trấn Lạng Sơn có tình bạn cùng thi đỗ một năm) chẳng tiếc gì mà đến một phen".

Tôi đáp: "Đại quan cùng với anh tôi có tình nghĩa đồng khoa, tôi đâu dám biếng nhác".

Tôi mặc áo lên cáng ra đi, đến nhà ngoài thì quan Tham nghị Hải Dương bước ra đón vào nhà trong cùng ngồi, kể cho nguồn gốc bệnh. Giây lát xong, ông mời tôi vào phòng coi bệnh. Người ốm nằm trên võng, được nâng dậy đặt xuống giường, đợi chẩn bệnh. Tôi thấy mạch bên tả ba bộ thật yếu ớt, mạch bên hữu như không còn, nhưng ba bộ còn vượng. Chỉ biết đè nhẹ xuống thì mạch tản mác, đè hơn nữa thì không còn thấy gì. Đến sát gần người ốm thì thấy khí nóng bốc ra, sờ vào người thì thấy âm ấm, chân lạnh, hơi ợ ra. Hỏi thì đáp rằng như ngồi trong đám khói dầy đặc, mắt cay lắm, phải nhắm lại; trong ngực nghe nóng lắm và ợ hơi ra; đại tiện táo kết, tiểu tiện đỏ và rít, không nuốt đồ ăn được. Bệnh nhân nói rằng: "Tôi với bác có tình nghĩa niên gia. Mệnh này chỉ còn trong sớm tối".

Tôi từ tạ nói rằng: "Đây cũng là bệnh thường, quyết không có gì phải lo, xin yên tâm đừng lo nghĩ. Trong tuần nhật bệnh sẽ thuyên giảm". Ông ta nghe nói vậy thì mừng lắm. Tôi kiếu từ xin ra ngoài.

Quan Tham nghị hỏi nhỏ tôi chứng bệnh ra sao. Tôi nói: "Cái chân âm ở bên trong đã kiệt, dương không tựa vào đâu mà muốn thoát thế đến nơi rồi".

Tôi hỏi trước kia chữa bệnh ra sao. Quan Tham nghị đem quyển ký bạ cho tôi coi. Tôi xem xét thấy các vị thuốc đều là thanh hỏa hóa đàm, trừ thấp. Viên quan ấy tuổi cao, hầu thiếp đầy rẫy trước mặt, người già thì chân âm đã hao, lại luyến ái sắc đẹp để cái tinh khí sút giảm, cho nên âm phải kiệt. Thuốc chữa đã không biết bồi bổ, trái lại còn làm tiêu bại đi, chẳng nguy sao được. Tôi nghĩ mạch còn hòa hoãn, thế là cái vị khí chưa tuyệt, nhưng con bệnh đã bị thuốc làm tổn hại, chứ riêng bệnh cũng không đến nỗi thế. Tôi cố gắng sức thì mới nên việc được. Tôi nói rằng: "Cơ nguy đã đến, chưa dám đoan chắc, xin bốc một thang, khó dễ sẽ phân định ngay. Tôi có điều tâm sự không biết đại quan có ưng cho không, sau đó mới dám bốc thuốc".

Vị hầu ấy đáp rằng :"Lão sư có việc bảo cho biết, lẽ nào chẳng nghe theo".

Tôi nói: "Tôi vì già yếu không thể vào chầu, nhiều lần làm tờ khải xin kiếu từ mới được tại ngoại mà phụng thị thuốc thang. Những quý quan các nhà có việc tìm đến thì tôi lấy cớ già yếu mà chối từ. Còn quan lớn đây thì có tình nghĩa niên nghị với anh tôi, tôi chẳng dám trái lời. Chỉ vì Thánh Thượng không ngày nào là không sai quan đến vấn an ngài, nếu như có hỏi về việc dùng thuốc, xin nói trá ra người khác mà giấu danh tính cho".

Quan Tham nghị vào nhà trong cáo trình. Đại quan sai ông trợ giáo đến trả lời rằng: "Chỉ mong lão sư hết lòng điều trị, tôi đã điều đình, bất tất e ngại".