Wikipedia - Encyklopedia dla Upośledzonych

Szwecja

Szwecja, Królestwo Szwecji ( Sverige, Konungariket Sverige) – w , zaliczane do . Szwecja jest członkiem od 1995 roku. Z około 10,3 mln. mieszkańców jest najludniejszym krajem skandynawskim. Graniczy z , oraz z przez nad .

Powierzchnia

: 411 942 km²: 39 010 km²

Dlugosc granicy ladowej

: 589 km: 1619 kmcałkowita: 2208 km

Dlugosc wybrzeza

całkowita: 3218 kmNajwyższy punkt: 2111 m Najniższy punkt: zatoka jeziora , koło , –2,4 mNajwiększe jezioro: (Vänern) – 5546 km²

Historia

--------------------------

Sredniowiecze

Południowe obszary współczesnej Szwecji () były częścią praojczyzny . W północna i środkowa część kraju została zasiedlona przez skandynawskie plemiona . W IX–XI wieku tutejsi brali udział w wyprawach łupieżczych, głównie na i . Równocześnie tworzyło się państwo szwedzkie i następowała jego w XI wieku. W XII–XIII w. podbój przez . Od 1397 z i .

XVI Wiek

W 1523 doprowadził do usamodzielnienia się Szwecji pod władzą dynastii Wazów. W 1527 przyjęto . W latach 1592–1599 Szwecja była połączona z .

XVII Wiek

Podbój części i . W 1635 (od Rozejmu w Sztumskiej Wsi) Szwecja włączyła do swojego terytorium całą . Od 1561, a zwłaszcza w XVII w., od panowania (1611–1632, do 1654–1660) walka o dominację w rejonie . Wojny z , i oraz w latach 1630–1648 udział w , która doprowadziła do uzyskania przez Szwecję pozycji mocarstwowej oraz zdobyczy terytorialnych.

XVIII Wiek

Po klęsce w wojnie północnej (1700–1721) doszło do utraty większości zdobyczy (głównie na rzecz Rosji) oraz utraty rangi mocarstwa. Po śmierci Karola w roku 1718 nastała tak zwana , czyli okres rozkwitu , przy jednoczesnym zmniejszeniu politycznych wpływów tronu. W pierwszej połowie tej epoki dwie frakcje; „" i „" rywalizowały o władzę i wpływy. Ważnym wydarzeniem epoki było . Era wolności dobiegła końca, gdy odnowił władzę absolutną drogą zamachu stanu.

XIX Wiek

W 1805 roku Szwecja dołączyła do . Działania wojenne szwedzka armia prowadziła na terytorium , ale nie odniosła żadnych sukcesów. W 1808 roku, wskutek lekkomyślnej polityki króla Szwecja zerwała rozejm z Francją oraz wplątała się w wojnę z Danią i Rosją. Konsekwencją tego była utrata Finlandii na rzecz Rosji. W 1809 roku, po obaleniu króla Gustawa Adolfa, parlament uchwalił pierwszą w dziejach Szwecji konstytucję. W 1812 roku nowy król doprowadził do zbliżenia z Rosją. Wojska szwedzkie wzięły udział w walkach przeciwko . Największym jednak sukcesem nowego króla było, po zwycięskiej wojnie z Danią, przyłączenie Norwegii do Szwecji. Przyłączenie to nie miało charakteru , ale dwóch równorzędnych krajów. W 1866 roku wprowadzono reformę parlamentu, który znosił podział na . Reforma ta uczyniła Szwecję krajem liberalnym. Druga połowa XIX wieku to czasy wzrostu znaczenia przemysłu i masowej , która przekształciła Szwecję z kraju rolniczego w kraj uprzemysłowiony.

XX Wiek

Zmiany ustrojowe rozpoczęte już w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku, takie jak reforma parlamentu 1866, powstanie nowoczesnych partii, wprowadzenie rządów parlamentarnych, powszechne prawo wyborcze 1919 uczyniły ze Szwecji liberalne i nowoczesne państwo. W 1905 roku od Szwecji odłączyła się Norwegia, kładąc kres długoletniej unii. Szwecja zachowała podczas I i II wojny światowej, co uchroniło ją od zniszczeń i kosztów wojennych oraz wzmocniło gospodarkę.