Wikipedia - Encyklopedia dla Upośledzonych

Wyspa

Wyspa – trwały fragment lądowej powierzchni ziemi, który jest otoczony ze wszystkich stron wodą. Wyspy istnieją na , , , i . Za wyspy nie uznaje się ruchomych ławic piaszczystych ani obszarów lądu zalewanych podczas .

Nie ma obiektywnego kryterium podziału na wyspy oraz kontynenty. Przyjęło się uznawać, że największą wyspą jest o powierzchni ponad 2,1 mln km², a najmniejszym kontynentem o powierzchni ponad 7,6 mln km².

Wyspy mogą być samotne albo mogą tworzyć skupiska – , przy czym te ostatnie grupowane są zarówno według kryteriów , jak i .

Podział wysp

Generalnie wyspy dzielą się na kontynentalne i oceaniczne, przy czym podział ten nie jest całkowicie precyzyjny, co może prowadzić do różnego zaszeregowania tych samych obiektów.

Wyspy kontynentalne

Do tej kategorii zaliczane są wyspy leżące w pobliżu kontynentu, na jego . Takimi wyspami kontynentalnymi są np. i w , w , w , , i w oraz , , i w .

Odrębną podkategorię stanowią wyspy powstałe na odrębnych . Przykładem jest i na , na wschód od , czy na .

Inną podkategorię stanowią wyspy powstałe z łach piaszczystych nanoszonych w wyniku działania lub materiału lądowego wynoszonego przez ujścia większych rzek. Przykładami są tu i , które w przeszłości były takimi wyspami.

Wyspy oceaniczne

Do tej kategorii zalicza się wyspy nie związane z szelfem kontynentalnym. W ogromnej większości są one pochodzenia wulkanicznego. Zazwyczaj układają się w łańcuchy powstające na granicach lub w obrębie jednej płyty, przemieszczającej nad ( hot spot). Pierwszy typ reprezentują będące . Przykładami są tu archipelagi , , i na oraz i na . Archipelagi powstałe nad plamą gorąca mają prostoliniowy przebieg. Przykładem są , leżące na na Oceanie Spokojnym oraz na na Oceanie Atlantyckim. Trzecim rodzajem wysp wulkanicznych są wyspy znajdujące się na , jak i , obie na Północnym Atlantyku.

Inna sytuacja ma miejsce, gdy fragment () zostanie wyniesiony ponad powierzchnię oceanu. Przykładem są na Atlantyku oraz na Pacyfiku.

Innego typu wyspami oceanicznymi są , efekt budowy wokół zanurzającej się wyspy wulkanicznej. rozbudowują rafę aż do powierzchni oceanu, stając się zaczynem do powstania wyspy. Charakterystycznym przykładem są na .

Etymologia nazwy

Słowo wyspa pochodzi od rdzenia 'suć' (iter. od 'sypać', sъtь / sъpatь; na tej samej zasadzie co 'wy-spa', od tego samego rdzenia pochodzą wyrazy 'o-spa' czy 'za-spa') i zastąpiło dawniejsze słowo ostrów, używane w czasach dzisiejszych jedynie w nazewnictwie (np. , , , , ) oraz otok (opływ wody), który w XV wieku stracił pierwotne znaczenie na rzecz (dzisiaj siniak) siności po uderzeniu.