Pierwszy pomnik powstania warszawskiego odsłonięto w Słupsku w 1946 roku. Powstał on z inicjatywy weteranów zrywu, którzy osiedlili się w tym mieście po zakończeniu wojny[308].
6 lipca 1945 robotnicy uczestniczący w manifestacji na terenie elektrowni warszawskiej wystosowali do rządu oraz władz miasta Warszawy apel w sprawie budowy pomnika powstania warszawskiego. Trzy dni później opublikowano uchwałę plenum Rady Związków Zawodowych, inicjującą zbiórkę pieniężną na ten cel. Przeprowadzony został również konkurs na projekt architektoniczny. W lipcu 1946 sprawę budowy pomnika podniósł ponownie socjalistyczny „Express Wieczorny”. W tym samym roku powstała także inicjatywa usypania kopca ze stołecznych gruzów[308]. Począwszy od 1949 znajdujące się w Warszawie miejsca walk i egzekucji z okresu okupacji i powstania warszawskiego były upamiętniane wykonanymi z piaskowcatablicami projektu Karola Tchorka lub tablicami stawianymi przez ZBoWiD(zazwyczaj nawiązującymi wyglądem do tablic Tchorka).
Pod koniec 1946 roku komunistyczne władze przystąpiły do blokowania wszystkich oddolnych inicjatyw upamiętniających powstanie warszawskie. Usypany w latach 1946-1950 kopiec Powstania Warszawskiego pozostawał przez wiele lat zaniedbany – podobnie jak utworzony zaraz po wojnie Cmentarz Powstańców Warszawy. Do 1954 uniemożliwiano organizowanie uroczystości rocznicowych na kwaterze powstańczej cmentarza wojskowego na Powązkach. Na kilka dziesięcioleci komunistyczne władze zablokowały także budowę pomnika powstania warszawskiego. Co prawda 20 lipca 1964 na pl. Teatralnym w Warszawie uroczyście odsłonięto pomnik Bohaterów Warszawy(pomnik „warszawskiej Nike”) jednak oficjalne czynniki konsekwentnie podkreślały, iż nie jest on poświęcony pamięci powstańców warszawskich, lecz „wszystkich patriotów, którzy padli w Warszawie w latach 1939-1945”. Z projektu architektonicznego usunięto wszystkie elementy budzące skojarzenia z powstaniem[308].
Wraz z postępującą liberalizacją systemu w Warszawie zaczęły powstawać pomniki poświęcone poszczególnym epizodom lub uczestnikom powstania. W 1957 na Żoliborzu odsłonięto skromny pomnik żołnierzy AK poległych w ataku na Dworzec Gdański[309]. W tym samym roku w Centralnym Parku Kulturyodsłonięto Pomnik Powstańców Czerniakowa i Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego[310], a pl. Napoleona przemianowano na pl. Powstańców Warszawy[311].
W 1973 na Cmentarzu Powstańców Warszawy stanął Pomnik Polegli Niepokonani. W 1979 na pl. Powstańców Warszawy odsłonięto płytę ku czci żołnierzy batalionu AK „Kiliński”, walczących w tym rejonie od pierwszych godzin powstania. W 1983 z inicjatywy warszawskich harcerzy przy zewnętrznym murze obronnym Starego Miasta odsłonięto Pomnik Małego Powstańca[312]. W 1985 przy ul. Dworkowej na Mokotowie odsłonięto pomnik upamiętniający żołnierzy pułku „Baszta”, zamordowanych w tym miejscu w ostatnich dniach powstania[313]. W tym samym roku na Pradze odsłonięto także tzw. Pomnik Kościuszkowców, poświęcony żołnierzom 1. Armii WP poległym w walkach o przyczółki warszawskie[314]. Walki powstańcze zostały także upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic: „Powstanie 1 VII – 2 X 1944” (po 1990 zmienione na: „Powstanie Warszawskie 1 VII – 2 X 1944”).
Pełne upamiętnienie powstania warszawskiego stało się możliwe dopiero poprzełomie politycznym 1989 roku. W efekcie wieloletnich starań, 1 sierpnia 1989 na pl. Krasińskich w Warszawie odsłonięty został monumentalny pomnik Powstania Warszawskiego[308]. 31 lipca 2004 roku[315] zostało otwarte Muzeum Powstania Warszawskiego, które prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną poświęconą dziejom powstania oraz historii i dorobku Polskiego Państwa Podziemnego[316]. W tym samym roku przy stołecznej ul. Leszno odsłonięto pomnik Ofiar Rzezi Woli. 1 października 2010 w Pruszkowieotwarto Muzeum Dulag 121, dokumentujące historię niemieckiego obozu przejściowego Dulag 121 oraz losy mieszkańców Warszawy wypędzonych z miasta w czasie powstania 1944 roku[317]. Ponadto po 1989 roku z inicjatywy władz miejskich i środowisk kombatanckich odsłonięto w Warszawie szereg pamiątkowych tablic, głazów, krzyży i niewielkich pomników poświęconych poszczególnym oddziałom powstańczym lub uczestnikom warszawskiego zrywu.
W 2009 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z inicjatywy prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego ustanowił Narodowy Dzień Pamięci Powstania Warszawskiego. Ma on status święta państwowego i obchodzony jest corocznie 1 sierpnia[318]. Ponadto w 2003 Rada m.st. Warszawy ustanowiła lokalne święto pod nazwąDzień Pamięci Warszawy, które również obchodzone jest corocznie w rocznicę wybuchu powstania warszawskiego[319].
