Historia Polski w pigułce

Bolesław II Śmiały

Bolesław Śmiały urodził się ok. 1042 roku. Był synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi. Po śmierci ojca w 1058 roku został księciem Polski. Bolesław stanął na czele państwa w dużej mierze odbudowanego, ale jednak nadal potrzebującego wzmocnienia organizacji wewnętrznej. W skład ziem polskim wchodziły wówczas: Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze oraz Śląsk, za który trzeba było płacić Czechom wysoki trybut. Największym pragnieniem Bolesława było uniezależnienie się od sąsiadów, do czego dążył stanowczą i agresywną polityką.

W 1060 roku Bolesław Śmiały zorganizował pierwszą wyprawę na Węgry, by obsadzić na tronie swojego sojusznika, Belę I – męża córki Mieszka II. W ten sposób zapobiegł obsadzeniu na tronie kandydata, który sprzyjał Niemcom. Jednak 3 lata później Bela I zmarł, co wykorzystał Salomon wspierany przez posiłki cesarskie. Salomon wypędził synów Beli, ale Bolesław Szczodry wsparł Gejzę (starszego z nich), dzięki czemu w 1074 roku Gejza zasiadł na tronie węgierskim. Jego rządy trwały trzy lata, po czym zmarł, a do kraju powrócił Salomon. Polska postanowiła interweniować ponownie i ostatecznie na tronie węgierskim zasiadł brat Gejzy, Władysław.

Bolesław Śmiały prowadził pokojową politykę w stosunku do Czech. Udzielił schronienia czeskiemu księciu Jaromirowi, a w dowód przyjaźni doprowadził do małżeństwa swojej siostry, Świętosławy Swatawy, z księciem czeskim Wratysławem. Konsekwencją małżeństwa była rezygnacja z udzielenia pomocy Węgrom w 1063 roku W 1068 roku stosunki między Polską a Czechami uległy pogorszeniu, ponieważ bracia Jaromira postanowili przeforsować jego kandydaturę na biskupa praskiego, na co zgodził się książę Wratysław. W 1071 roku Bolesław wziął udział w zjeździe miśnieńskim, na którym byli obecni również Wratysław i cesarz Henryk IV. Do tej pory pomiędzy władcami polskim i czeskim istniała „najniebezpieczniejsza zgoda", ale cesarzowi udało się nakłonić ich do zawarcia pokoju i pozostania przy swoich granicach. Dla Bolesława zjazd w Miśni był pretekstem do nawiązania kontaktów z opozycją saską, co wykorzystał rok później i zaatakował Czechy. W związku z tym w 1073 roku cesarz zorganizował wyprawę przeciwko Polsce, jednak Sasi uniemożliwili ją, występując przeciwko swojemu władcy.

Z kolei więzy rodzinne z księciem kijowskim Izjasławem zmusiły Polskę do walk wewnętrznych o Ruś w 1069 roku. O tron walczyli Izjasław oraz Wszesław. Interwencja polskich wojsk została źle odebrana na Rusi. Ostatecznie Izjasław zasiadł na tronie, ale musiał wypłacić Bolesławowi duże odszkodowanie. W 1073 roku Izjasław znów utracił tron na rzecz Wszewołoda (syna Jarosława Mądrego). Bolesław Śmiały nie był w stanie wysłać wsparcia na Ruś, ponieważ spodziewał się niemieckiego odwetu. Porozumiał się więc z nowym władcą Rusi, dzięki czemu zapewnił sobie dobre stosunki z sąsiadami.

Polska brała udział w sporze o inwestyturę, czyli konflikt pomiędzy papieżem Grzegorzem VII i cesarzem Henrykiem IV o dominację w Europie. Bolesław, chcąc usamodzielnić się od rządów cesarza, poparł papieża. Dzięki temu dostał pozwolenie na odnowienie metropolii gnieźnieńskiej, a tym samym na uniezależnienie się od metropolii niemieckich i czeskich. Papież zezwolił również na koronację, która odbyła się 25 grudnia 1076 roku w Gnieźnie.

Za rządów Bolesława Śmiałego zaczęto regularnie bić denary, które wcześniej były wypierane przez pieniądze innych państw. Władca ufundował również opactwa benedyktynów w Mogilnie, Tyńcu, Wrocławiu i Luboniu, oraz zlecił odbudowanie katedry w Gnieźnie. Bolesław dążył do centralizacji władzy, co doprowadziło do zawiązania antykrólewskiego buntu. Na jego czele stanął biskup Stanisław ze Szczepanowa. Król stłumił powstanie, jego przywódców skazał na śmierć, a biskup został poćwiartowany. Zaostrzyło to sytuację w kraju i Bolesław został zmuszony do ucieczki. Udał się na Węgry, gdzie zmarł w tajemniczych okolicznościach, prawdopodobnie został otruty.

Po wydarzeniach z udziałem biskupa Stanisława, króla zaczęto postrzegać jako okrutnego i porywczego władcę, zaś Stanisław został uznany za męczennika i został patronem Polski.

Bolesław Śmiały nazywany był przez Galla Anonima Szczodrym. Wiąże się z tym następująca legenda: Pewnego razu król zobaczył biednego kleryka odzianego w podarty płaszcz. Chłopiec płakał. Zapytany o przyczynę, opowiedział o chorej matce i biedzie, która nie pozwalała na jej leczenie. Bolesław zdjął z ramion drogocenny płaszcz i kazał sługom zapakować w niego tyle złotych naczyń, ile tam się zmieści, i podarować biedakowi.