Hikaye ve Masallar
İçindekiler

    ŞİMDİ OKUDUĞUN

    Hikaye ve Masallar

    Kısa Hikaye

    Hikaye ve Masallar

    1.7K 3 0 
                                        
    
                                              
    EK: METINLER
    METIN I: BEHC;ET MAHIR'DEN MASAL
    Bilgi: Erzurumlu Meddah Beh~et Mahir, ~reJ Bey hikayesinde ~ok bilinen bir hayvan
    masahm anlatlr. Metni, yazl dilirnize aktararak a~aglya ahyoruz.
    Bir arslan, bir kurt, bir tilki il,;il birmriyle karde§ olmU§lar. Gilniln birinde kurt
    ile tilki, aslana diyorlar ki:
    ''Asian karde~, biz actkttk. J,;imizde kral sensin, bilyilk sensin, karmmtzt doyur."
    Asian:
    "Oyleyse gelin. "
    Asian 6nde, kurt ile tilki pe~inde, dalarlar 6kilz silrilsilne. Bir 6kilzil ytktp par,;
    alarlar. Sonra da magaralanna korlar.
    Sonra bir koyun silrilsilne dalarlar, oradan elde ettikleri koyunu da magaraya
    getirirler.
    U,;ilncil olarak bir kaz avlarlar, onu da magaraya getirirler.
    Ardtndan aslan kurda der ki:
    "Kalk bakaltm! Haydi, bunlan taksim et. "
    Kurtderki:
    ''Asian karde~, 6kilz senin, koyun bentm, kaz da tilkinin. "
    Asian:
    "Ne diyorsun ulan?"
    Nastl aslan kurda mr pen,;e vurmastyla, kurt d6ner d6ner ve yere ytgtltr. Daba
    sonra tilkiye der ki:
    "Haydi, sen taksim et. "
    Tilki der ki:
    ''Asian karde~! Sabab kabvalttn, 6kilz olsun; 6yle yemegin, koyun olsun; ak§am
    yemegin de kaz olsun. " der.
    Bu deja aslan tilkiye der ki:
    ''Yabu, sana bi(;bir ~ey kalmadt."
    Bunun ilzerine tilki der ki:
    "Cantn sag olsun, senden kemik artarsa bana yeter. Artmazsa ne yapaytm, cantm
    sag olsun."
    258 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Asian:
    ''A/erinl'' dedikten sonra sorar:
    "Sen bu taksimi kimden ogrendin?"
    Tilki kurdu gosterir ve;
    "J§te §u yatan karde§ten ... "(Sakaoglu vd. 1999: 10).
    METIN 2: A$IK GARlp'TEN EFSANE
    Bilgi: A§tk Garipin annesine kavu§turulmasmda ve garmeyen gazunun tedavi
    edilmesinde Hazreti HlZlr'm tavsiyelerini i~ine alan balumu §ayledir:
    "Bin ata!" dedi.
    Bindi. Giderken;
    ''Yum gozun!" dedi.
    Yumdu.
    ''A~!'' dedi.
    A~tt. Baktt ki ogle vaktinde Karz(s) dedikleri §ebre gelmi§ler. Namaz ktltp, yine
    bindiler.
    ''Yum gozun!" dedi.
    Yumdu.
    ''A~!'' dedi.
    A~tt. G6rdu ki, ikindi vaktinde Erzigan (Erzincan) §ebrine gelmi§ler. Namaz
    ktltp, yine bindiler.
    ''Yum gozun!" dedi.
    Yumdu.
    ''A~!'' dedi.
    A~tt. Gordu ki, ktzm §ebrine gelmi§ler. Oglam anasmm sakin oldugu konagtn
    kaptst onune iletip, attan indirip metamt eline verip kendinin Htztr Aleybisselam
    oldugunu bildirip eline bir §i§e verip eyitti:
    "VaIidenin gozleri, senin ~in aglayt aglayt gormez oldu. $unu bediye ilet; gozune
    koysun, yine evvelki gibi ola. " dedi.
    Oglan ta'zim ile ellerin ayagtnt opup aldt. Sual eyledi ki;
    "Bezirgan ktzt §imdi ne balde ve bize nasip ola mt?" dedi.
    Htztr A leyb issellim eyitti:
    "Bir padi§ab ogluna gidiyor. Bu gece, ktnastdtr vellikin gam yeme senindir. "
    deyip gaip oldu. Oglan kaptyt ~aldt. "(Kaya- Koz 2000: 86-87).
    METIN 3: HIKAVET-1 ASUMAN ILE ZEvcAN BEVAN
    Zaman-l evvelde bir padi§ah var idi. Padi§ahm bir kethudasl var idi. lkisinin dahi
    zurriyeti diinyaya gelmedi deyti du§unurken gunlerden bir gun bir dervi§ geldi.
    Ke§kUlu aniine kodu.
    "Behey dervi§! Derdime dert merdime mert olmazm." dedi.
    "Beyim ne derdin var?"
    Beyeyitti:
    "Bak giden kanya, u~ dart tane ~ocugu var. Bunlann birini Tann ban a yere idi
    ne olur?"
    "Ya beyim derdin 0 mu?" dedi.
    "Ya and an buytik dert olur mu?"
    "0, kolayh bir §eydir."
    "Sen benim derdime dert olduktan sonra dahi ben dunyada bir §ey istemem.
    Ek: Mellnler
    "Ya beyim! Murad Suyu'nun kenanna gidersin. Bir kurban kesersin. Andan bir
    nar zuhur eder. lkinizin iIl{iaallah ziirriyeti diinyaya gelir."
    01 zaman kurbaru ahp Murad Suyu'na vardllar. Sabah namazml onda kl1dl1ar.
    Ba'de kurbam kesip suya blraktllar. Andan iki dalga koptu. Arasmda bir nar zuhur
    etti. Andan Dervi~ lsrnail 01 nan ahp beyin yamna ge1di. 0 nann yiiz tanesi var idi.
    Elli~er tane a1dl1ar.
    Beyeyitti:
    "Bundan ne haSll olur?" dedi.
    Konuk eyitti:
    "Dokuz ay on giin deyince ikinizin ziirriyeti diinyaya gelir." Dedi. Eger oglan
    olur ise adml A.suman koyaslz, ktz olur ise adlm Zeycan koyaslz; birbirinden aytrmayaslZ."
    El ka1dmp dua ettiler. Bunlar, arnin derken Konuk 01 yerden slr oldu, nereye
    gittigini kimse garmedi. Simdi bunlar birbirlerine baku1ar, yiirek1eri a~k oduna
    yaku1ar.
    Beyeyitti:
    "Konuk nice oldu?"
    Dervi~ lsmail eyitti:
    "Gaib oldu."
    Bir giin, be~ giin der iken dokuz ay on giin oldu. Beyin bir klZl oldu. Beye miijde
    ettiler, miijde1erini verdi.
    Biz ge1e1im Dervi~ lsmail'e. Anm dahi bir oglu oldu, adm Asuman kodu1ar ve
    klzm adml Zeycan kodular. Bunlara bir biiyiik donanma etti1er. Bu ~ocuk1ar dart
    ya~ma girdiler. Zeycan ile Asuman'l bir hocaya verdiler. Yedi sene okudu1ar. Ta ki
    on dart ya~ma girdiler, birbirlerini 01 kadar severlerdi ki ayn1manm imkam yoktur.
    Bun1ann arasma bir CaZl Kan girdi. Ziyade ihtiyar, beli biikii1mii~, di~i dakii1mii~,
    e1inde degnek 01 beyin yamna geldi, beye eyitti:
    "Bun1ar iki karda~ rrudlr?"
    Beyeyitti:
    "Oglan, klzm 1a1asldlr."
    01 kan eyitti:
    "Efendim, at~ [ile] penbenin ~akasl olur mu?"deyince bey an1adl, 01 kan dahi
    ka1ku gitti.
    Sabah oldu, klZl ba~ka hocaya verdiler. lki hasreti birbirinden ayrrdl1ar. B~ sene
    birbirlerini garmedi1er. Amma giinlerde bir gUn, cuma giin, Asuman camiye giderken
    01 kocakan A.surnan'm aniine dii~tii. Amma A.suman 01 kanYl bilmez di.
    Kocakan eyitti:
    "Oglum, nereye gidersin?"
    Asuman eyitti:
    "Curna kl1maya giderim." dedi.
    01 kan eyitti:
    "Sana haber vereyim. Bir yer vardtr, var anda abdest a1 gar ki diinyamn ne 01-
    dugunu bilesin."
    Asuman eyitti:
    "Gaster varaytm, abdest alaytm." dedi.
    Hemen kocakan eyitti:
    "Gel gidelim."
    Beraber saray bah~esine geldiler. 01 kan, bah~e kaplsm a~lk oldugun bilirdi.
    Asuman'l bah~e kaplsmdan i~eri koydu, andan kocakan blraku gitti. Andan Asu-
    259
    260 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    man gordu ki bah~e i~inde k1rk kurnadan su akar. Zeycan seyre bakar. Hemen
    Asuman kavugunu pkanp abdest ahrken Zeycan gordu Asuman'm per~emini, ah
    edip dedi ki:
    "Ya Rab, helalinden §u yigidi bana nasip eyle" dedi.
    Asuman abdest ahp tamam etti. Zeycan'l ... [metinde eksiklik var]. Bunlar birbirlerine
    acaib muhabbet ettiler. Oglan a§kmdan kendini §a§mp nereye gidecegini
    bilmedi. KIz bu oglamn halini gori.ip ~ag1rdl. Oglana bir ag1r yaghk ile cevahir kUpes
    in verdi. Oglan;
    "Elveda sultanlffi." deyip yola revan oldu, amma a§kmdan gozleri kanla doldu.
    Gun ve gun saat saat sarard1 soldl. Anas1 bu hall gori.ip;
    "Oglan sana ne 01d1?" dedi.
    AraS1 bir zaman ge~ti, okuyup yazmaktan el ~ekti. Anamn babamn beli bukUldu.
    Amma anaS1 bir glin eyitti:
    "Oglum, sana ne 01d1?" dedi.
    Oglan ah edip gozleri ya§la doldu.
    "Babamdan bir zarar gelmez ise, sana soyleyeyim." dedi.
    "Ge~en cuma gun camiye giderken onume bir kocakan du§tu, eyitti. 'Oglum
    nereye gidersin?' dedi. Ben eyittim. 'Abdest almaya giderim.' 01 kan eyitti 'Sana bir
    yer haber vereyim, var anda abdest aI' deyip beni saray bah~esine goti.irdu. Gayet
    buyUk bah~e idi. KIrk kurnadan su akardl. Anda abdest alm1§lm, saranp solmu
    §um, anda bir k1Z gormu§um. Ne okurum ne yazanm, mecnun gibi gezerim." deyicek,
    anaS1 eyitti:
    "Eyvah oglum! Ba§lru sevdaya ugratffil§sm. 01 k1Z1 bilmez misin? 01 senin yavuklund1r.
    Anmla beraber bir hocada okudunuz." dedi.
    Asuman eyitti:
    "Yavuklu olmak nedir." dedi.
    AnaS1 eyitti:
    "Bir vakitte bir misafir geldi. 01 klZl yavuklu eyledi."
    Hemen Asuman ayagma sanldl. Sevincinden bir saat du§tu, baY1lill yattl. Baba-
    Sl bu hali gori.ip 01 saat beyin huzuruna vardl. Beyin elin ve ayagm optu.
    "Nedir muradm Dervi§ tsmail?" dedi.
    Eyitti:
    "Sultamm emriniz olur ise ~ocuklan birbirine kavu§turun."
    Bey dahi i§i duydu, Dervi§ tsmail'den yUz ~evirdi. Dervi§ tsmail gitti. Bey, ehli
    ile bir araya geldiler. Bu sohbeti mlinasip gormeyip ehli raZ1 olmadl.
    "Hizmetkann ogluna mlinasip mi gordlin, vereceksin." dedi
    KlZ dahi bu kelamlan i§itti, aglamaktan gozleri kanla doldu. Be§ on gUn derken
    Dervi§ lsmail yine Bey'in yaruna geldi. Bey:
    "Ne muradm Dervi§ lsmail?" dedi.
    Eyitti:
    "Ho§ mah1mdur sozlerim, aglamaktan kanla doldu gozlerim."
    Andan Bey eyitti:
    "Ben senin ogluna k1Zlffi1 vermem." dedi. Dervi§ lsmail eyitti:
    "Konugun sozu Mevla'ya dogru gele." Deyince Bey danhp han~er ~ekip uzerine
    haml edip katledecek oldu. 1~ agalan yeti§ip Dervi§ lsmail'i, Bey'in elinden ahp
    kaprd1lar. AglaY1p evine geldi. Ehliyle vafir mu§avere ettiler. Asuman bu sozleri
    bilmezdi ve §eriklerinin yaruna gelmezdi. Sa ray meydam civannda u§aklar Bey'in
    Dervi§ lsmail'e ettigi i§leri soyle§irlerdi. Asuman ~ocuklardan bu sozu duyup anasmm
    yamna geldi. Anas1 eyitti:
    "Oglum bu gun pek meli.il olmu§sun." dedi.
    Oglan dahi;
    Ek: Mellnler
    "Bivefasiz, yarden beni bunca zamandan beri aldarsmiz." deyip yatsi namazmi
    kihp yatu.
    "l1ahi sen bilirsin benim halimi, 'a§ikhk isterim." deyip kibleye teveccuh etti. Ziyade
    gaflet uykusuna daldl. Gordu ki bir haristanda kirk tane pir ellerinde ye§il
    kaph mushaflan var okuyup dururlar. A.suman dahi el baglaYip durdu. Ollar anm
    halinden sual ettiler.
    "Sultamm 3.§lkhk isterim." dedi.
    01 pirler hemen bir kadeh a§k §arabi doldurup verdiler.
    A.suman dahi i~ti. A.suman gitti. Pirler ci.imlesi 01 yerde kaldtlar. A.suman erdi,
    uyandi ki olmu§, a§k ile dolmu§. Hemen kalku, bozuk~u dukkanma vardl. Bir ala
    bozuk yapurdl. Eline ahp odasma geldi. Ktzm firakmdan ah edip bozugu eline aldl.
    A§k deryasma dahp ~lmaya ba§ladl. Baka ne diyecek:
    A.suman eyitti:
    Nazar eylen agalar benim balime
    Kendi yaralanm de~tim ne dersin
    Boyle imi§ bize Hakk' tnfermant
    Ktrklar ile devran silrdum ne dersin
    A~tklar pirini sever gayetten
    J~irirler dolu ab-t bayattan
    Pirim bana soyler "Ikra" ayetten
    A~ktn kitabtnt a~ttm ne dersin
    Apldt kitabtm okudum agdan,
    A~ktn sozleri ezeli candan,
    Dinleyin agalar sozumu sagdan,
    Babar seli gibi co~tum ne dersin
    Bi~are Asuman ider medbini
    Cigercigim yanar pkmaz tutunu
    Hesap ettim gogun yedi kattnt
    Hakk'tn bikmetinden ~~ttm ne dersin
    Boyle deyicek a§ka kendini basurdl. Bir zaman yatu. Sonra kalku, ~r§iya gitti,
    ruyasim tabir ettirdi. Amma biz gelelim Zeycan'a. Zeycan dahi kendini A.suman'a
    vermeyeceklerini bildi. Gece gilnduz aglamaktan gozleri kanla doldu. Zeycan bugun
    yatsi namazmi kthp;
    "Ya Rab! Bana a§tkhk ver."
    deyip ba§im yasuga koyu yatdl. Vooasmda Kirklar'i gordu. El baglaYip durdu.
    Pirler buna;
    "Ne muradm?" deyil sordular.
    Zeycan eyitti:
    "Sulramm a§ikhk isterim," dedi.
    Ktrklar dahi yanm kadeh ab-i hayat verdiler, i~ti. ~imdi kiZ uyandl. A§k deryasma
    dalml§. Sabah oldu, kalku. Gulbuy derler bir cariye var idi. Ana bir bozuk lSmarladl.
    Gi.ilbuy dahi bozugu ahp geldi. Zeycan Hamm'a verdi. Hamm bozugu eline
    aldl. Bakahm ne diyecektir:
    Zeycan eyitti:
    Bu gece seyrimde pervan olm~um
    Aradtgtm Ktrklar yoludur yolu
    261
    262 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Elimi bagladtm selam durm~um
    J~mi§im bir kadeb doludur dolu
    A~ttm stmmt ben kime diyeyim
    Asuman'm yoluna cantm vereyim,
    Dokeyim libiistm btrka giyeyim.
    Ko desinler bana delidir deli.
    Co§kun sular gibi aktp giderim
    Dalmt§tm deryaya derin giderim
    Yaradan Mevla)la niyaz edenm
    Boyladtgtm a§ktn goludur golu
    ~tk olan golde dOnderir yuzer
    Yetmi§ iki millet Hak deytip gezer
    Bugun pirim bana eylersin nazar
    Cumlesi Mevla 'nm kuludur kulu
    ~tk olan aglar benim yarime
    Gen~ligimde bizmet ettim (ben) pirime
    Anm sevdast da kondu serime
    Zeycan a§tklarm guludur gulu
    Boyle deyip a~ka kendini bastlfdl. Bir zaman yattl. CariyeIeri bu Mli gorup hayran
    kaIdlIar. Amma Gi.i1buy Cariye, kar~lsmda divan durdu. Zeycan Hamm uykudan
    uyandl. Gi.i1buy Cariye'ye eyitti:
    "Var bana Harem Kethudaslm ~aglr."dedi.
    Gi.i1buy Cariye vanp Harem Kethudaslm ~aglrdl. Zeycan Hamm'm huzuruna
    geIdi. Zeycan Hamm eyitti:
    "Babama benden seIam et. tki ellerini bus ederim. Bey babam u~akIara emredip
    Murad Suyu'na sahcaya gidecegim, dedi.
    Harem Kethudasl;
    "Ba~ uzre!"
    deyip Bey'in huzuruna vanp seIamdan sonra bu cevapIan soyIedi. Bey dahi
    emretti. Kolcular hazlrlandl. Ci.imIesi birden Murad Suyu'na vardlIar. OtakIan herkes
    yerli yerine koydular. SafaIarmda oldular. Gi.i1buy Cariye, Zeycan Hamm'm eline
    bozugu verdi. Babasl klZln eIinde bozugu gordu. ~imdi Zeycan Hamm eyitti:
    "Babama gostereyim, bozugun manaslm bildireyim." deyip bozugu eline aIdl;
    bakahm ne diyecektir:
    Zeycan babasma soyIedi:
    Bilir misin baba benim baltmt
    Boyle imi§ bize Hakk'm fermiint
    Aradtm da buldum pirim ge~en gun
    Ktrklar ile devran surdum ge~en gun
    Devletinde baba suresin demi
    Sevdigimden cuda dti§urme beni
    Mevla' ma emanet vermi§im seni
    Kafesimde yarim gordum ge~en gun
    Yarimin cemali benzer gune§e
    Soyletme Zeycan 't yaksm ate§e
    Mevla' nm yaztst bep gelir ba§a
    Pervaneyim nara dondum ge~en gun
    Ek: Mellnler
    Boyle deylip a~ka kendini bastrrdl. Bir zaman yattJ.. Neyleyelirn \=ok sozu ... Bey,
    \=unkli bu hali gori.ip kalktl. Bir ~air bulmaya gitti. Acem i\=inden \=ok ~airler gelmi~
    idi. Bey eyitti:
    "~al klzlml basarsa ona vereyim." dedi.
    Biz gelelim Asuman' a ...
    Bey'in Harem ile Murad Suyu'na gittigini duydu. ~imdi Asuman yola revan 01-
    du, Murad Suyu'na vardl. Anda gordu ki \=ok Acem ~airleri gelmi~. Asuman, ba~lna
    bir Acem ~ah sanp vardl. Ama Asuman'm ka~lan ziyade kara idi. Gordu ki Bey
    kar~lda oturur. Vardl Bey'in yaruna selam verdi. Bey dahi selamm aldl. Halini hatrrml
    sordu.
    "Oglum nereden gelirsin?"
    Asuman eyitti:
    "Ben Acem i\=inden gelirirn, ~airim sultarum." dedi.
    ~unku Bey ~air aramaya gidecek oldu idi, hazlr ayagma geldi. Bey eyitti:
    "Ey ~air! Haremde bir cariyem var. Amnla kar~l kar~lya soyle~esin." dedi.
    Asuman eyitti:
    "Ben misafirirn sulrarum 01 evvel soylesin, biz de kar~tllk verelim." dedi. KlZ am
    gordu ki bir derv~ adem.
    "Ne olacak ben am iki deyi~ He baglanm." dedi. ~imdi Zeycan bozugu eline aldl,
    bakahm ne diyecektir?
    Zeyciin eyitti:
    A~lk isen ver suval
    Senden bir haber isterim
    Seni a~lk kim eyledi
    Pirinden bir haber isterim
    Asumiin eyitti:
    Dalm~lm deryaya derin
    Sana kurban olsun serim
    Bana sual mi sorarsm
    Krrklar'dlr benim pirim
    Zeyciin eyitti:
    SaZlm soyler bende bende
    lmtihan olahm bu yerde
    Krrklar vatam nerede
    Senden bir cevap isterim
    Asumiin eyitti:
    Seni gordum nazanmda
    Yusuf Ken'an pazarmda
    Eger Klrklar'dan sorarsan
    Gordiim ~ehid mezannda
    Zeyciin eyitti:
    A~lklar kendi halinde
    Soylenir Hakk m dilinde
    Ne gordun Ktrklar elinde
    Senden bir cevap isterim
    Asumiin eyitti:
    ~oyle divamml kurdum
    El baglaYlp divan durdum
    Eger Klrklar'dan sorarsan
    263
    264 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Ellerinde kitap gardiim
    Zeyciin:
    HIZlr atllla bindirdi
    Kula yardlmcl ganderdi
    Dart kitabl kim ana verdi
    Senden bir cevap isterem
    Asumiin:
    Budur alemin sahibi
    Ciimlemiz Hakk' a rabi
    Bana sual mi sorarSlll
    Cebrail indirdi kitabl
    Zeyciin:
    A§lklar bayledir dertlidir
    Sayleyip giden athdlr
    Cebrail kav kanathdrr
    Senden bir cevap isterem
    Asumiin:
    Ben vekerim ah ile zar
    Bu giin diinya ba§lmda dar
    Bana Cebrail' i rni sorarslll
    Dv yiiz altml§ kanadl var
    Zeyciin:
    Melekler nuru gazdedir
    Cenneti giilden bezedir
    o kanatlar kav endazedir
    Senden bir cevap isterem
    Asumiin:
    <;;:ekticegim ah ile zardlr
    Kadir Mevla'm kuluna yardrr
    Bunca §ey bilmedim rni
    Kanatlar beraberdir
    Zeyciin:
    Pirlerin himmeti bende
    A§lklarm yiizii sende
    ~ehitlerin cam ne yerde
    Senden bir cevap isterem
    Asumiin eyitti:
    Ate§lere yaktm beni
    Bu cihana vermem seni
    Cennette bir ku§ yaratrru§
    Kursaglllda §ehid cam
    Zeyciin:
    A§lklar sazii miilayimdir
    ~imdi izzette paYlmdlr
    Bayku§ ne yer ta' yindir
    Senden bir cevap isterem
    Asumiin:
    Ana iiv kov ta'yindir
    Biri ba§ vekmi§ gider
    Birin yer ikisin azat eder
    Al haberi Zeycan Ha rum
    Zeyciin:
    01 nedir ki u~ ayakh caru yok
    01 nedir ki krrk kolu var caru yok
    01 nedir ki beli bukuk caru yok
    Gelen ge~en suval eder aru bil
    Asumiin:
    01 gemidir u~ ayakh caru yok
    Dstat imi§ klrk kolu var caru yok
    Kambur beli bukUk caru yok
    Gelen ge~en seyran eder al haberi
    Zeyciin:
    01 nedir ki dagl ta§l dinlemez
    01 nedir ki vataruru beklemez
    Harbi ~oktur padi§ahlar dinlemez
    Bu ciharu gezip yfufu onu bil
    Asumiin:
    01 Murad ~aYl'dlr dagt ta§l dinlemez
    AklP gider mekaruru beklemez
    Harbi ~oktur padi§ahlar dinlemez
    Bu ciharu gezup yiiriir al haberi
    Zeyciin:
    01 nedir ki dost ile dosduk olmaz
    01 nedir ki ta temeli bulunmaz
    01 nedir ki kllm~ ile ahrunaz
    Gunde bin can helak ider onu bil
    Asumiin:
    01 deryarur dost ile dostluk olmaz
    Yedi kattrr da temeli bulurrrnaz
    Kabil degil kllm~ ile ahrunaz
    Gunde bin can helak ider al haberi (Zeyciin cantm)
    ~imdi klZ baglandl. Asuman eyitti ki:
    "Sultarum ben kulunu prag eyle." dedi.
    Beyeyitti:
    Ek: Mellnler
    "Kulazeho§'a varahm. Anda alirnler vardlr. Eger soylediginiz sozler ger~ek ise,
    sana klzlm vereyim." dedi.
    Kalklp atma binip Kulazeho§'a giderken gordi.iler ki kar§ldan bir kara ath gelir.
    Baktl bir efendi. Hemen atmdan inip efendinin uzengisine sanldl. Ahvali anlatu.
    Efendiye sandaliyye kurdular. Etbalar kar§l divan durdular. Efendi sual etti:
    "Nedir kavgamz?"
    Beyeyitti:
    "Sulramm bu perde arrunda duran benim klZlmdlr. Bunlann ikisi de a§tktlf. Amma
    §aka ile dedirn ki 'KlZlflli kim basarsa ana vereyirn.' dedirn. ~irndi klZlm baslldl."
    dedi.
    Asuman dahi efendiye iki hane turku soyledi. Efendi Bey' e anlatt1:
    "Soz de bunun ktz da bunundur." dedi. "Birbirinden aylrman. Yoksa vebalin
    ~ekersin." dedi.
    265
    266 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Andan efendi, atma bindi gitti. ~imdi bu oglanm ellerini arkasma bagladllar.
    Beyeyitti:
    "Murad Suyu'na atm." dedi evine gitti.
    ~imdi Asuman, Baliikba§l Hasan Aga'ya eyitti ki:
    "Aman agalanm! Koyuverin, abdest alaYlm. lki rekat namaz kllaYlm. Andan
    sonra haslm olan klZ ile iki hane tiirkii sayle§elim. Andan suya atm." dedi.
    ~imdi oglamn ellerini ~azdiiler. Abdest ahp iki rekat namaz klldt. Mevlasl'na niyaz
    etti. Niyazl kabul oldu. Kalku ktzm yanma vardl. Bakahm Asuman ne diyecektir:
    Asuman eyitti:
    Aman ey sevdigim geldim yamna
    Kerem eyle bana imdadm olsun
    Bey baban kast etti benim camma
    Kerem eyle bana imdadm olsun
    Zeycan eyitti:
    Dagdan ml indin hey cinli
    Beni almak ml zalim niyetin
    Sevdigine kul alas m
    Beni sarmak ml zalim niyetin
    Asuman eyitti:
    Ecel eri§ti ok ile yaya
    Gliim bakmaz yohsula baya
    Gatiiriirler beni atarlar ~aya
    Kaldrr perdeyi nazann olsun
    Zeycan eyitti:
    Oglan senin su~un ~oktur
    Ka~masma kabil yoktur
    Sana alii m miistehaktlr
    Beni almak ml zalim niyetin
    Asuman:
    Beni aldiiriip girme kamma
    Sen meleksin dii§mez §anma
    Ben kendi ... yaruna
    Kaldrr perdeyi zalim nazann olsun
    Zeycan:
    Oglan Asuman'l aranm
    Dertli sinemi saranm
    Oglan vatanm soranm
    lkrar etmek mi niyetin
    Asuman eyitti:
    Vatamm sorarsan Kulazeho§'tur
    Sen bunda gelmi§sin kafesin bo§tur
    Asuman'm ni§arun cevahir ta§tlr
    lstemem efendim al senin olsun
    Asuman bayle deyince Zeycan Harum'm akh ba§mdan gitti. Kendine malik olamaYlp
    hemen baliikba§l agalara birka~ beyit sayledi.
    Zeycan eyitti:
    Baliikba§l belki sevdigim ala
    Mevla'Yl seversen klyman Asuman'a
    Gatiirmen sevdigim ben de giderim
    Babamlll ekmegini haram ederim
    Zeyciin:
    Hasan Aga sana gerdanhglm vereyim
    Yusuf Aga sana kUpemi vereyim
    Mahmut Aga sana bilezigim vereyim
    MevHi'Yl seversen klyrnan Asuman'a
    Ek: Mellnler
    Zeycan Hamm boyle deyince, A.suman oldugunu bildiler ve klZlll ikrar ettigi
    ~eyleri aid liar. Oglaru klzm yanma saldliar. Asuman ile Zeycan bir sa at konakta
    kaldliar. lmdi aynhk zamam geldi. ~imdi Asuman ile Zeycan kar~l kar~lya gelip
    sazlan ellerine aldtlar. Bakahm birbirierine ne soyleyecekler, beyan:
    Asumiin soy/edi:
    Aynhk gunleri ey melek sima
    Adulara verme sakm gillumu
    Varam biraz gurbet ellerde kalam
    Hak nasip ederse ben gine gelem
    Zeyciin eyitti:
    Meger civan bana gonill vermedin
    Var sevdigim Mevla'm selamet versin
    Girip bah~deki giilum dermedin
    Var sevdigim Mevia'm seiamet versin
    Asumiin eyitti:
    Nazar eyle gozumden akan ya~lffia
    Cellatlann divan durdu kar~lma
    Bak neler geldi garip ba~lma
    Ya ben nice bah~endeki gUlu dereyim
    Zeyciin eyitti:
    Kara bahum ~u cihanda gUlmedim
    Gozlerimden kanh ya~l silmedim
    Camm pkSlll sen oldugun bilmedim
    Var sevdigim Mevla'm selamet versin
    Asumiin eyitti:
    Guzel olan a~lklru gilldiliiir
    Gizli slrianm yare bildirir
    Beyan etsen zalim baban oldiliiir
    Ya ben halimi kime soyleyeyim
    Zeyciin eyitti:
    Civan bana hatlrClgm kalmasm
    Benim babam bir murada ermesin
    Benden gayn evlat yUzu gormesin
    Var sevdigim Mevia'm seiamet versin
    Asumiin:
    Ey efendim severim seni candan
    Didelerim doldu ya~ ile kandan
    Olmegince ge~mem giizelim senden
    Ahdlm olsun ~u ikrarda dur
    Zeyciin:
    ~imden sonra zevk-i sefa etmeyem
    ZUlufierimi tel tel edip burrnayam
    Senden gaynsllla meyil vermeyem
    267
    268 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Var sevdigim MevIa'm seIamet versin
    Asumiin:
    Cuda du~ti.im ~ahinimden yar
    Ahdma dur guzelim dokunma sar
    Unutma a~tkm gozden gor
    Gidem de eglenem belki bir zaman
    Zeyciin:
    Camm feda klldtm sen de bilirsin
    Korkanm ki gurbet elde kahrsm
    Va'd ver gUzelim ne dem gelirsin
    Var sevdigim Mevla'm selamet versin
    Asumiin:
    Zalim lal eyledin benim dilimi
    Terk eyledim vatamffil elimi
    Yedi yll kadar gozle yolumu
    Mevla'm omur versin gine gelirim
    Zeyciin:
    Kar eyledi cana ~irin sozlerin
    Adillardan kendi kendim gozlerim
    Yedi ytl omrum yolun gozlerin
    Var sevdigim MevIa'm seIamet versin
    Andan sonra Asuman yola revan oldu. Murad Suyu'nu ge~ti. Amma Bey de evine
    geldi. Boli.ikba~llara biraz altm ba~eyledi.
    ~imdi biz gelelim Asuman'a ... dedi, "VaraYlm, anam babam ile elveda edeyim."
    deyip kopruyli ge~ti. Zeycan'm onune geldi. SaZlm aldl. Bakahm ~imdi Asuman ne
    dedi?
    Asumiin soyledi:
    Camm feda olsun ba~ ile
    Dogru soyle yarim ho~nut oldun ffil
    ACl tatll muhabbetler soyledim
    Acep yarim benden ho~nut oldun ml?
    Bunca sene seyran ider u~aklar
    Benim sineme urdl han~er bl~aklar
    Al ye~il durlu dilili.i ~i~ekler
    Acep yarim benden ho~nut oldun ml
    Yuregimde yanar a~k ile nanm
    Ar~a direk oldu ah ile zanm
    Asuman aglar kaldt gill ylizli.i yarim
    Acep yarim benden ho~nut oldun ml?
    Andan sonra evine geldi, i~eri girdi. Sofra meydamnda validesi bir ko~ede babasl
    bir ko~ede agla~lr. SaZlm sakladtlar. Validesi gordu, molla kavugun ~tkarml~,
    tebdil olmu~. Ah edip "Oglum" deyli agladl. Asuman bakahm babasma ne dedi?
    Asumiin eyitti:
    Bilir misin baba benim halimi
    Mevla'ma emanet ettim camffil
    Arzuladlm gel dim anaffil babaffil
    Bugun sizden izin almaya geldim
    Kaleli bin asker ile derildi
    KlSmetimiz gurbet elde verildi
    Kaleli Bey hl.~un eyleyip danldl
    Baba sizden izin almaya geldim
    ~ahin us;urdular havadan
    Bulbi.il gibi kaldtrdtlar yuvadan
    Unutmaym beni haYlr duadan
    Camm baba izin almaya geldim
    Gece gunduz gozi.im ya§m dokerim
    Ko bir zaman hasret ile gezerim
    Camm baba elinizi operim
    Baba sizden izin almaya gel dim
    Gece gunduz s;ektigim ah ile zar
    Kadir Mevla'm kullanna ola yar
    Anam babam etmen bana inkisar
    Bugun sizden izirl almaya geldim
    Camm nene mehll melt1l aglama
    Cigercigim a§k oduna daglama
    Ben giderim yollanrru baglama
    Camm nene izin almaga geldim
    Ek: Mellnler
    Andan "Sizi Mevla'ya emanet ettim" deylip yola revan oldu, pktl, gitti. Bir kl§a
    tutuldu. Dzerinde urbasl kalmadl. Mevla'ya niyaz edip arkasml bir kayaya dayadl,
    kaldl. Mevla'mn emri ile 01 kaya yanldl. 01 gice 01 kayamn is;inde kaldl. <;;:un sabah
    oldu, Asuman bozugu elirle aldl, bakahm ne dedi?
    Asuman eyitti:
    Kadir Mevla'm sen bilirsin hahrru
    lmdat eyleyecek zamandlr buglin
    Takattm kalmadl kardan tufandan
    Yuce daglar bana borandlr bugun
    Yirle boran oldl [yine] kl§ oldu
    Bilmem bunda bana nastl i§ oldu
    Bu gece de vatanunlz ta§ oldu
    Gitti omrum vadem tamamdtr buglin
    Kadir Mevla'm senden ola bir imdat
    Anamdan babamdan kaldun hasret
    Kurda ku§a nasip oldum akibet
    Bilirsin ahvalim yamandtr bugUn
    Anam babam benim oldugi.im duysun
    Bari yarim ... karalar giysUn
    Mevla'm tenim sana emanet olsun
    lstedigim senden imandlr bu gun
    Boyle derken uykuya vardt. HlZlr Aleyhisselam gelip kaplan postunu arkasma
    orttu ve onune ate§ yaktl. Asuman, §imdi uykudan uyandl, baktl ki kaf§lsmda bir
    dervi§ oturur. Bozugu elirle aldt, bakahm dervi§e ne dedi?
    Asuman eyitti:
    Dervi§ Baba ho§ geldin safa geldin
    Seni bana Bari Huda gonderdi
    Mevla'm zulum etmez asla kuluna
    Seni bana Bari Huda gonderdi
    Dervi§ Baba sensin azizim dostum
    Arkana giymi§sirl kaplan postun
    269
    270 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Sag kalam demezdim iimidim kestim
    Seni bana Bari Huda gonderdi
    Bilemedim daglar ba§1 kar imi§
    Sevgili kuluna Mevla'm yar imi§
    Ya§amaya dahi omriim var imi§
    Seni bana Bari Huda gonderdi
    Erenler slrrml kimseye ac;:maz
    Ha§a ki Mevla'm kulundan gec;:mez
    Kul slkllmaymca HlZlr yeti§mez
    Seni bana Bari Huda gonderdi
    Andan sonra Dede Sultan kaplan postunu verdi. Alill arkasma dagl a§lrdl. Beheylan
    Suyu'nun kenanna vardllar, kana kana su ic;:tiler. Pir dedi ki:
    "Oglum Asuman! Yum gozlinii." dedi.
    Goziinii yumdu, suyu gec;:tiler. Gozfu1 ac;:u, gordii ki iki at durur. 01 atlara bindiler.
    Dede Sultan eyitti:
    "Yine yum goziinii." dedi.
    Asuman goziinii yumdu. Bir zaman sonra; "Gozlinii ac;:!" dedi.
    Asuman, gozlinii ac;:tl. Gordii ki bir azim §ehristan. Asuman eyitti:
    "Pirim! Bu ne §ehridir?" dedi.
    Pir eyitti:
    "Oglum buna Kabub §ehri derler." dedi.
    Andan atlardan a§agl indiler. Atlan yedeklerine aldllar.
    Giderken atlar gaib oldu. Andan §ehre girip baktliar ki bir slrada on sekiz kahve
    vardlr. Amma kaC§1Smda Dryan Dede de derler birinin kahvesine girdiler. Kahved
    baku ki bunlann saZl var imi§. Ziyade ta'Zlm eyledi. <;;:iin sabah oldu, sual etti.
    "Bu saZl kankmlZ c;:alanruz?" dedi.
    Pir eyitti:
    "Oglum c;:alar." dedi. Kahved eyitti:
    "Soyle ogluna bize bir fasll etsin. Ana bir agtr pi§ireyim." dedi.
    Andan Asuman;
    "Ba§ iistiine!" deyiip sazml eIine aIdl. Bakahm kahveciye ne diyecek?
    Asuman eyitti
    Ayn dii§diim diyanmdan elimden
    Pervaneyim §U diyare kahveci
    Tutu§up yandlm a§km oduna
    Cigercigim oldu pare kahveci
    Yar elinden doldurup safi filcana
    Dudaklan benzer IaI-i mercana
    Rakibin sozleri kar etti cana
    <;;:ek blc;:agl sinem yara kahveci
    Bilmedim bana nasll i§ oldu
    Dostumun cemali gece dii§ oldu
    Sinemde yare dart iken be§ oldu
    Gece giindiiz SIZI yara kahveci
    A§lk olan dinler sozii kamiIden
    Abdal oldum postum dii§mez egnimden
    Zalim rakip c;:abuk tuttu yakamdan
    Kaldmp beni aru dara kahveci
    Ek: Mellnler
    Amma kahvecinin ba§l oziirlii idi, daim sallarurdl. ~imdi Asumln'l bunu boyle
    goriince §iiphede kaldl.
    ~imdi bakahm Asuman kahveciye ne dedi?
    Asuman soyledi:
    Nasll medh ideyim seni kahveci
    Hemen olmu§sun bir avere kahveci
    ~a§km gibi her dem doner dola§ur
    Agzm as;ml§ riizigara kahveci
    Kervan katanrun destin yederken
    o (:in yollannda sefa iderken
    Daglann is;inde kattr giiderken
    Neden malik oldun bu kare kahveci
    Lazlm kahveciye bir kaba do§ek
    Eli i§e varmaz katt pek gev§ek
    Bir keskin balta He bir iyce e§ek
    Var bazara odun ta§l kahveci
    Gozii uykuda §erbet kaynattr
    A yaklann sallar ba§m oynattr
    Bu dtinya fanidir adem aldadlr
    Deli isen ttmarhaneye kahveci
    ~imdi pir danlm1§ gibi hemen sanldl, kolundan opdi. Hem yine ba§ml sallandlrdl.
    Pir gordii ki, adeti boyledir. Bakahm Asuman ne dedi?
    Asuman soyledi:
    Ben abdaltm ~ok sozilmil saklanm
    Ahbab haz etsiln deyil soylerim
    Sana derim kahveci ~aka eylerim
    KaVU§astn 01 Settar' a kahveci
    Oyle deyince kahveci hazzetti. Andan soma Dede Sultan gaib oldu. Magrib bezirganlan
    bir yere cem oldular. Asuman'a on sekiz bin aks;eye bir kahve yapttlar.
    Yedi sene Asuman anda s;aldl s;aglrdl. Amma giinlerden bir giin vaklasmda gordii
    kim Kulazeho§'ta diigiin var. Sabah oldu. Dede Sultan geldi. Asuman'm yiiziine
    baktt. Hemen Asuman sls;raylp elini ve ayaglru optii. Dede Sultan eyitti:
    "Oldiigiinii mii duydun, yohsa olecegini rni duydun vaklanda?" dedi.
    Sultan boyle deyince, Asuman aglamaya ba§ladl. Pir eyitti:
    "VaraYlm Kulazeho§'a, sevdiginden bir haber getireyim?" dedi.
    Asuman dahi raZl oldu. Hemen 01 demde de Deden diyar-l gurbet edip yola revan
    oldt. Kulazeho§'a geldi.
    Gordii ki, Zeycan'm diigiinii var, Kadtoglu'na verecekler. ~imdi Dede Sultan,
    Zeycan Harum'm gill bahs;esine girdi. Giillerin kan§ttrmaya ba§ladl. 0 bahs;e harem
    bahs;esi idi. ~imdi ktz gordii.
    "Bahs;eye adem girrni§, benim bahs;eme yedi ytldtr kimse girmedi idi." deyip;
    "Bu nastl ademdir. VaraYlm §una bir soz soyleyeyim." deyip sazml eline aldl. Bakahm
    Zeycan ne diyecek?
    Zeycan eyitti:
    Girme Dervi§ Baba girme
    Yarim yoktur bu bahs;ede
    Besletirim giillerini
    Evvel bahars;agmdan
    271
    272 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Dede Sultan:
    Gazaba gelme Sultirum
    Dokunmazam gi.iliiniize
    Mail oldum goncelere
    Biilbiil konmu~ dahruza
    Zeyciin:
    Seherde yollara bakttm
    Dertli sinem oda yak tun
    Sahrup seyrana pktun
    Yarim yoktur vatarumda
    Dede Sultan:
    Yaralarun azdl bugiin
    Ben sineme urdum da@n
    Unutmayaydm 0 sevdigin
    Garibim gel dim elinize
    Zeyciin:
    Derv~ Baba sen gel beri
    Gir bah~emden kopar gi.ilii
    Tez ara bul gander yari
    Saziim kalsm kulagmda
    Dede Sultan:
    Sevdigin candan ararsm
    Abdaldan haber sorarsm
    Bir giin murada erersirl
    Seri koydum yolunuza
    Zeyciin:
    Yar beni yabana att!
    Vardl gurbet ele gitti
    Zeycan'l bir pula sattt
    Kaldun a~km tuzagmda
    Dede Sultan:
    Ben Abdahm erkaruna
    ~iikiir Hakk' m ihsanma
    Varam sevdigin yaruna
    Bergiizar ver kulunuza
    Bayle deyince Zeycan cariyelere eyitti:
    "Varm 01 Dervi~ Baba'Yl yukan alm." dedi.
    Cariyeler hemen vanp Dervi~ Baba'Yl yukan aldtlar, ziyade tazlm ettiler. Zeycan
    Harum eline divit kalem ahp Asuman'a bir name yazdl. 01 dervi~e verdi.
    "Carum Dervi~ Baba sevdigime ugra, kendi elin ile bu nameyi ver." deyip izzet
    ikram eyledi. Andan Dervi~ Baba yola revan oldu. Gide dursun amma, biz gelelim
    Asuman'a ...
    On sekiz kahveci bir araya geldiler. Bir CaZl Kan buldular.
    "Bu oglan bunda iken bizim kahvelerimiz i~lemez oldu. Sen bu oglaru bir cezlreye
    at." dediler.
    ~imdi kocakan bunun iizerine tayirl oldu. Ber-tamb oglaru gatiirdii. Bir sahra
    i9nde Altun Lale Giimii~ Siinbi.il derler cezlreye gatiirdii. ~imdi A.suman gardii ki
    altun lale, giimii~ siinbiil bitmi~. Kocakanya sual etti.
    "~undan iki koparaYlm ffil?" dedi.
    Ek: Mellnler
    o CaZl Kan eyitti:
    "Kopar oglum, 01 bir arSlZ apcldlr, yine biter." dedi.
    Asuman dahi, alaYlm derken 01 cezirenin ie;:indeki kuyuya dii~tii. CaZl Kan blraklp
    Asuman gordii ki be~ yiiz Miiselman bagh durur. Asuman ah edip Mevla'mn
    birligine bel baglayup sazml eline aldl. Bakahm ne diyecek?
    Asumiin eyitti:
    Yusuf gibi zinOOn ie;:ine dii~tiim
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Aglanm ki muradtma ermedim
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Ayn dii~tiim vatammdan elimden
    Beni aYlrdtlar gonce gilliimden
    Nice kurtulaYlm devin elinden
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Acaba yari bana verir mi izda (?)
    Yalvaraytm vere muradtm Huda
    Gordiim ki 01 dev yatur uykuda
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    ~ok a~tklar ma~t1kunu bulmadl
    Hem bu diinya Siileyman'a kalmadl
    Bize olan hie;: kimseye olmadl
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Kadir Mevla'm sen bilirsin halimi
    Her nereye varsam baglarlar yolumu
    Bu gene;:ligimde nasip etme oliimii
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Bie;:are Asuman a~lkhgm bildirdi
    ~imden sonra nazh yarin aldlrdl
    Faide yoktur bu dert beni oldiirdii
    Bize eyle bu imOOdl Ya Rabbi
    Amma Dede Sultan dahi Magrib ~ehrine geldi. Asuman'l bulamadl. Haber aldl,
    sonra CaZl Kan'yt buldu.
    "Ey nabekar! benim oglum neyledin?" dedi.
    Amma CaZl Kan, 01 Sultan'a e;:ok sihir eyledi. Hie;: tutmadl. 01 kanya iie;: kame;:l
    urdl.
    "~abuk soyle oglumu ne yaptm?" dedi.
    CaZl Kan eyitti:
    "t~te bunda gaib oldu." dedi.
    Derv~ eyitti:
    "~u altun lale, giimii~ siimbiilden iki dal kopar, seni azad edeyim." dedi.
    CaZl Kan, "KoparaYlm" derken, kuyuya dii~tii. Hemen Asuman'l kuyu ie;:inde
    sapndan tuttu, kaldmp yere e;:aldl. Asuman, kendisini kuyunun agzmda buldu.
    Asuman ile Derv~ kahveye geldiler. Bakahm Asuman, Dede Sultan'a ne dedi.
    Asumiin eyitti:
    Soyle Derv~ Baba soyle
    Nazh yarim gordii[n] mii
    Ba~m iQ.ll dogru soyle
    Bana bergiizar verdi mi
    Kurban olam yar diline
    273
    274 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Astlam zulfun teline
    Siyah zulfun mah ylizune
    Bana berguzar verdi mi
    Boyle deyince Dede Sultan, :;;imdi Asuman'l Kulazeho:;;'a goturecek oldu. Ortaglyla
    yedi ytlltk hesabml gordu. Amma Magrib bezirganlan Asuman'l severlerdi.
    Buna ~ok mal cem oldu. llettiler, hediye verdiler. Yigirmi katlr yliku mal cem 01-
    duo Asuman'a verdiler. Elveda edip Magrib :;;ehrinden pkardtlar. Dervi:;;, nameyi
    Asuman a verdi. Kulazeho:;;'a geldi. Dervi:;; gaib oldu. Asuman'm bir baba dostu var
    idi. Malt ana teslim eyledi. Sonra baktt ki Kulazeho:;;'ta dugun var. Klrk tane :;;air
    oturmu:;;lar, kar:;;l kar:;;lya soyle:;;irler. Amma Dryan Dede derler, bir ihtiyar :;;air var
    idi. Bu klrk tane :;;airi basttrm1:;; idi. Simdi Asuman'l gorduler. "Sair geliyor." dediler.
    Asuman'a sordular.
    "Nerden gelirsin oglum?" dediler.
    Asuman eyitti:
    "Acem i~inden gelirim. Sairim sultanlffi." dedi.
    01 Dryan eyitti:
    "Gel imdi seninle bir fastl edelim." dedi.
    Asuman dahi "Ba:;; uzre" deyip sazml eline aldl. Bakaltm birbirlerine ne soylediler.
    Oryan eyitti:
    MeydanlffilZ pirler ile aplsm
    Soyle oglum bu kamiller yeridir
    Marifetin var ise goster aleme
    Soyle oglum bu kamiller yeridir
    Asumiin eyitti:
    Selam verdim kadem bastlm buraya
    Ben de bildim bu kamiller yeridir
    Hakikatte dertli guher isterim
    Ben de bildim bu kamiller yeridir
    Oryan:
    Ondulumuz al ye:;;illi derilsun
    Kabil degil Hak yazlsl bozulsun
    Sozlerimiz kalem ile yaztlsm
    Soyle oglum bu kamiller yeridir
    Asumiin:
    Ondulumuz al ye:;;illi almlr
    A:;;lklar da her dersen almlr
    Nasip olan elden ele ahrur
    Ben de bildim bu kamiller yeridir
    Oryan:
    Cevahirin klymet edip sata gor
    Cehd eyleyip kamiller ile yata gor
    Dryan'm nasihatm tuta gor
    Soyle oglum bu kamiller yeridir
    Asumiin:
    Er ki:;;im yarumda :;;ahin kolumda
    Kamil olan zahmet ~eker bu yolda
    Turnalar havada ordegi golde
    Ben de bildim bu kamiller yeridir
    Asumiin:
    Asuman eydur a§k dolusun ir;:elim
    Sayleyelim durlu guher sar;:ahm
    Okuyahm dart kitabl ar;:ahm
    Ben de bildim bu kamiller yeridir
    Ek: Mellnler
    ~imdi Asuman 01 Uryan'l bastlrdl. Ondi.ilun yansml 0 ihtiyara verdi, yansm 01
    klrk §airlere taksim eyledi. Kendi bir §ey almadl. Kaleli Bey emretti:
    "Yann 01 a§tkl getirin." dedi.
    ~ukadarlar aldtlar, konaga getirdiler. Be§ glin konakta r;:aldl, r;:aglrdt. Amma haremden
    dart driye i§itip kafesin ardtna gelip dinlediler. Ayaklanna ker;:e bagladtlar.
    ~imdi driyeler Zeydn Halllm'a lazlm oldu. Bunlan r;:aglrdt. Cariyeler yalllna
    geldi. Baktl ki ayaklarmda ker;:e bagh.
    Zeydn Halllm sordu:
    "Bu nedir?" dedi.
    Cariyeler eyittiler:
    "Ondi.ilu alan yigidi, baban konaga getirdi. Ana bakmaya vardlk." dediler.
    "Efendinin korkusundan, taklrdamasm deyli ayaklanmlZa ker;:e bagladlk." dediler.
    "01 yigit hemen Asuman'a benzer." dediler.
    "Bana nir;:in haber vermediniz?" dedi.
    Anlar dahi;
    "Efendim eger isterseniz sizi de gaturelim, buyurun" dediler.
    Zeydn Halllm'l dahi, driyeler ktyafetine koyup ayagma ker;:e bagladtlar, ortalanna
    aldtlar. KlZ yanagma iki gi.il taktndl. Kafesin ardtna vardtlar. Bakahm Asuman
    ne sayledi?
    Asumiin eyitti:
    Nice ah etmesin diva ne ganul
    Siyah zi.ilfii mah ylizune daki.ilmi§
    Dili bi.ilbi.il olmu§ ruhleri ahmer
    Billur gerclalllnda haller dizilmi§
    Yanagma gonce glillin takmlr
    Bendesine kinli kinli baktlllr
    A§lkmdan kendisini sakllllr
    01 siyah ka§lara kara r;:ekilmi§
    Ben de durdum ikranma sazlime
    Hl§lm edip bakma kinli ylizlime
    Dart mu desem be§ mi desem gazume
    Katannda dilber-i mah garlinmu§
    Bu benim bagnnu dilber ta§ eyler
    Bendesin aglatlp r;:e§mim ya§ eyler
    Deli ganiil durmaz claim cu§ eyler
    Mecnfin gibi gazlime Leyla garunmu§ dilber
    ~imdi klZ AsUffian oldugunu bildi. Kendini a§ka bastlrdl, yattl. Sonra driyeler
    klZl ahp gittiler. ~imdi ktz emretti. Asuman, bugun konakta durmaz. Vann, gidecek
    yolunu beklen."dedi.
    Cariyeler kocakan ktyafetine girdiler. Asuman'm yoluna geldiler. Asuman konaktan
    r;:tklP gardu kim yolda iki kocakan bekler. Bildi kim klzm driyeleridir. 01
    driyelere selam verdi. Cariyeler eyittiler.
    "Buyurun. Zeycan Halllm size, gelsin, dedi."
    275
    276 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Oyle deyip Asuman'l harem bah~esine gotiirdiiler. Amma klZ bir kat urba hazlr
    etmi~ idi. Bah~e kaplsmda bir boh~a ile Asuman'm eline verdi. Asuman ah edip
    bah~e kaplSmdan i~eri atlp danhp giderken hemen Zeycan Halllm elinden tutup
    boh~aYl dl~anya atlp eyitti:
    "Babamm kar~lsmda bin Yll tursan, beni sana vermez." dedi.
    Boyle deyince;
    "Sultalllm ne yapahm?" dedi.
    Zeycan Halllm eyitti:
    "Var Erzurum Pa~asl'na."
    Bir arzuhal yazlp verdi. Andan sonra bunun boh~sml aldt. Magrib'den getirdigi
    mallanmn yamna kodu. Andan yola revan oldu. Vardt, Erzurum Pa~asl'na bir arzuhal
    yazlp verdi. Pa~a arzuhali ahp baktl. Taacciib eyledi. C;:ukadarlara emretti.
    "~u yigidi yukan aIm." dedi.
    Yukan aldllar. Pa~a baktl bir acayip a~lktlr. Asuman bozugu eline aldl. Pa~a'ya
    diyecek:
    human eyitti:
    Efendim Mevla'm yardlfficm olsun
    Merhamet babmda erkan senindir
    Goziimden aklttlm kan ile ya~l
    Oku arzuhalim merhamet senindir
    DuaCllllm tug u sancak sahibi
    Arzuladlm geldim bu can senindir
    Vezirler i~inde ali vezirsin
    Kullarm emrinde devran senindir
    Ben Asuman'lm a~km oduna yandlffi
    Gurbet elden sana arz edip geldim
    Aziz ba~m i~in benirn efendim
    Hakklml hak eyle devran senindir
    Andan Pa~a emretti;
    "Hazineden altl kese ak~e verin."dedi.
    Hiilasa Pa~a Asurnan'l ~rrag eyledi. Tekrar ferman yazlp Ba~boliikba~l Ibrahim
    Aga, Asuman ile on bir gilnde Kulazeho~'a geldiler. Sabah oldu. Ibrahim Aga, Kaleli
    Bey'in yolunu beklediler. Yllda bir, biiyiik kahveye gelir idi. Selamma durdu.
    Ibrahim Aga eyitti:
    "Sultamm bir mii~kilim var; sual edeyim." dedi.
    Bey de;
    "Buyurun!" dedi.
    Boliikba~l Ibrahirn Aga eyitti:
    "Bir kimsenin bir klZl olsa, bir yigide verecek olsa, ba'de ba~kasma verecek 01-
    sa, hak kankmmdlr?" deyince Bey eyitti:
    "Hak evvelkinindir." deyince Ba~boliikba~l Ibrahirn Aga yakasmdan kaptl. Mahkemeye
    vardllar. ~imdi anda olanlar gordiiler. Andan lbrahim Aga, kadl efendiye
    soyledi.
    "Efendim bir adem sablka ktZllll ~u yigide verecek olmu~. ~imdi gaynsma verecek
    olmu~, ne dersiniz," dedi.
    Kadl efendi eyitti:
    "Oglum! Ktz buraya gelsin. Bakahm kankl isterse hak onundur." dedi.
    ~imdi klZl getirdiler. D~ defa soylettiler. "Asuman'l isterim." dedi. Kadl efendi
    ilam etti ve ilam ak~esini almadt. Amma Ba~boliikba~l lbrahim Aga eyitti:
    Ek: Mellnler
    "Buyurun, efendiye bir beyit soyle." dedi. Bakahm Asuman kadl efendiye ne diyecektir?
    Asuman eyitti:
    Hayli demdir sayyatte gezerim
    ~u divane goni.il hir,;: rU§en olmaz
    Diyar-l gurbette gezen a§lklar
    Bahr,;:esirlde bulbillleri §en olmaz
    Yirle gonul umman olu p r,;:agladlm
    Kankl dertlerimi size soyledim
    Eger lkranndan done bir insan
    Irak olur andan din ile iman
    Asi dilber sende ar olmaz
    Bu §irin sozlerin caruma kar olmaz
    Beni koyup gaynsma yar olmaz
    ~imdi dilberlerde ahd aman olmaz
    Beter bu cefalar olumden beter
    Bu garibe bunca zulumun yeter
    Kern soz sitem hanr,;:erin yeter
    Kanh dilber kan usilinde kan olmaz
    Ey yarenler, n'eyleyelim r,;:ok sozu, koselere vermeliyim klZl, Asuman aldl klZl.
    Krrk gun klrk gece dugiln ettiler. Guvey girdigi gece klzm yilzunu gormeden
    ah edip soyledigi beyitler bunlardrr, beyan olunur. Bakahm ne dedi?
    Asuman eyitti:
    Ar,;: bakaym mah yilzunden sevdigim
    Can u dilden goru§elim §imdi biz
    Gi.il caruml feda ettim yoluna
    Can u dilden goru§elim §imdi biz
    Al kmalar yakmffil§sm nazik eline
    Altm kemer ku§allffil§sm beline
    Gel beri bah§isin verem eline
    Kusilin ise ban§ahm §imdi biz
    Seni bana kavu§turan yaradan
    Du§marumlz gitsirl §imdi aradan
    Kern sozleri kaldrrahm aradan
    Komur gozlum ban§ahm §imdi biz
    Anlar boyle deyip muratlanna erdiler. Ho§ indi Mevla-Yl muteal Hazretleri,
    Fahr-i Alem Hazretleri hurmetine bizi de muratlanmlza nail-i meram eyleye! ..
    Amin! (Kaya-Koz 2000: 21-62).
    SozlUk
    Adu: Du§man; Alda-: Aldatmak; Andan: 0 zaman; ~k odu: A.~k ate§i; Ba'de:
    Sonra, bundan sonra; Bas-: Yenmek; Bay: Zengin; Bende: Kul, kole; Ber terkib:
    Bir yolunu bularak; Bergiizar: Armagan, yadigar; Bezet-: Suslemek; B1veffi: VefaSlz;
    Bozuk: Baglamadan biraz buyilk, meydan sazmdan kur,;:uk dokuz telli bir r,;:algl;
    Bus et-: Opmek; Cem 01-: Toplanmak; Cemal: Guzellik; Cezire: Ada; Ciida
    dii§-: Aynlmak; (::ukadar: <;;:uhadar (Hizmetr,;:i, kaplCl, memur); Deyicek: Deyirlce;
    277
    278 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Dide: Goz; Dogiin ur-: Yara ac;mak; Ehli: Hamm1, kans1; Etbalar: Birine bagh
    olanlar, birinin hizmetinde bulunanlar, u~aklar; Eyit-: Soylemek; Firak: Aynhk aClSl;
    Gaib 01-: Kaybolmak; Haristan: Dikenlik, c;ahhk; ikra.: Kur'an-1 Kerim, XCVI
    Cel-Ahlak, 1): Meali: "Oku!" ikrar et: Soz vermek; inkisar et-: Beddua etmek;
    Kankt: Hangisi; Ko-: Brrakmak; Uil: Dilsiz; Mallk 01-: Sahip olmak; Mevliyt miiteal:
    Ylice Mevla; Murad Suyu: F1rat'm Dogu Anadolu'daki iki buyGk kolundan
    biri; Mushaf: Kur'an-1 Kerim; Nabekar: l~siz, i~e yaramaz, haylaz; Nail-i meram
    eyle-: lstegine, arzusuna kavu~mak; Name: Mektup; Nar: Ate~; Niyaz et-: Dua etmek;
    01: 0; Ondii1: Yan~may1 kazanana verilen armagan, odul; Pare: Parc;a; Penbe:
    Pamuk; Peq;:em: Kakill, tepede b1raktlan sac;; Pervane: Geceleri l~lgm etrafmda
    donen kuc;uk kelebek; Sahraya git-: Dinlenmek, hava almak ve eglenmek
    amaClyla krra, su kenanna gitmek; Sandaliyye: Sandalye; Sayyat: Seyahat; Sll' 01-
    : Kaybolmak; ~erik: Arkada~; Taacciip eyle-: Sa~rrmak; Tayin: Ayrtlm1~ erzak; Tevecciih
    et-: Yonelmek, donmek; Urba: Elbise; Va.fir: ~ok, bol; vakta: Ruya; Yavuldu:
    Ziyade: Fazlaca, fazlas1yla; Zuhur et-: Ortaya pkmak; Ziirriyet: ~ocuk,
    evlat.
    METiN 4: KOROGLU'NUN KAHRAMANLlK
    GOSTERMESI
    Bilgi: A§ag1daki metin 1941 Y1lmda Pertev Naili Boratav tarafmdan Ardahan ilinin
    Posof ilc;esinde A§lk Mudami'den derlenmi~tir. Eger dikkat edilirse metinle ozet sarasmdaki
    farkhhklar dikkatlerden kac;mayacaktlr. Ancak yukanda verdigimiz Koroglu
    ve ailesiyle ilgi bilgileri daha saglam bir temele oturtabilmek ic;in ozet metin
    Behc;et Mahir'den, ornek metin ise Posoflu Mudami'den ahnm1~trr.
    Metinde Koroglu'nun babas1 Ahmet Baytar'd1r, atlar ise K1rat ve Alapac;a'd1r. Dc;
    kopugun ic;ildigi yer ise Sat Nehri'dir. Ozet metinde ise baba Ru~en Ali, atlar Ktrat
    ve Doruat, uc; kopuk ise Aras Nehri'nin pktlg1 yerde ic;ilmi§tir.
    Ahmet Baytar dedi ki:
    "Yavrum, ~u atlan bir sene fevkalade besleyeceksin. Besledigin yerde gun ~lgl
    olmayacak." Her gUn ic;in gelir, eliyle atlarm ustUnu yoklardl. Derdi ki:
    "Bak yavrum, i~te ~urada, aym bu hizada, yukandan bir l~lk du~mu~."
    Kordur, c;ukurluk mu hissediyor. Nerden ise anlaY1p oraya derhal kec;e c;akunrm1~.
    Tekrar tekrar arpa verirken durup beklememesini soylerdi. Bir sene boyle besledikten
    sonra bir haftahk bir tarla herk ko~turdu, bu defa bir hafta da 0 ko~ulu yere
    su baglatu, bir hafta sonra suyunu kestirdi. Dedi ki:
    "Oglum ~u atlara slras1yla uc;er saat binip c;amur olan ko~ulu tarlada a~ag1 yukan
    ko~turacaksm."
    Hiirii~an Ali 0 gun babas1mn vermi~ oldugu emri aym yerine getirdi. Atlar kap1ya
    gelince her ikisinin ayagmda birer elma kadar c;amur buldu.
    "Daha var bunlann beslenmesi..." diye bir sene daha beslenmesini emretti. Her
    gun ic;in tembih verir:
    "Aman, atlar arpa yerken ic;eri bakma, kaP1Y1 ort c;tk, yanlannda durma ... "
    Bir gun Huri.i~an Ali kendi kendine dedi ki:
    "Babam beni bu i~ten nic;in menediyor? Hal bu ise atlar arpa yerken benirn ne
    kadar sevindm, artlk mumkun degi!.. Onlann yamnda oldugum halde boyle sevinirken
    beni bu sevinc;ten nic;in ahkoyuyor? Elbet bunda bir i§ var."
    Ek: Mellnler
    o glin arpa verdikten sonra geri pktl, ama kaPlYl az arahk blraktl. Kapmm arasmdan
    baktl ki atlann her ikisi kanat ae;:lp birbirine sevine sevine arpa yiyorlar.
    Kendi kendine sevincinden:
    "Vah, benim atlann kanadl da vafffil§!" diye birden ie;:eri atlldl. B6yle ie;:eri atllmasmda
    atlar kanadlru topladl Krrat e;:apkmhkla kanadlm topladl, Alapae;:a'nm bir
    kanadl smdl. Bir sene sonra yine aym tarlaYl ko§turup bir hafta su baglattl yine
    lie;:er saat atlan ko§turmaslru 0 e;:amur ie;:inde emretti.
    Hliri.i§an Ali atlan Slra ile binip lie;: saat ko§turdu. Geriye geli§inde Ahmet Baytar
    atlann ayagml yokladl. Ktrat'm ayagmda bir nohut kadar e;:amur. Alapac;:a'mn
    ayagmda ise iki elma kadar e;:amur buldu.
    Dedi ki:
    "Bak yavrum, bunun kanllsl sensin. Ben sana kerrat ile tembih vermi§ken sen
    atlar arpa yerken ie;:eri baktln, zavalh hayvan acele kanadml toplayamaYlP kanadl
    kmlml§."
    Bu adam keramet ehliymi§ ki onlarm kanaruru hissetti.
    "Her neyse ... Aruk oglum, bugilnden itibaren Ktrat'a binersin. ~at nehrine gidersin.
    De;: glin beklersin, geceli gilndlizlli uyumamak §artlyla. Nehir ile lie;: k6plik
    gelir, birer tas gibi: Biri ye§il, digeri koyu, digeri san k6plik. Bunlann her lie;:linli
    bir kaba alrrsm. Bir ktsrruru sen ie;:ersin, bir ktsrruru bana getirirsin."
    Hi.iru§an Ali Klrat'a binerek ~at nehrine vardl; lie;: glin bekledi. De;:lincli gece sabaha
    iki saat kalarak ay l§lgl glindliz gibi olmakla k6pliklerin gee;:tigini g6rdli. Sudan
    k6pUkleri tutup bir kap ie;:ine aldl. Yansml kendi ie;:ti, yansl kahnca dedi ki:
    "Babasl zati iki g6zden ama, ayru zamanda ihtiyardlr; babam bunu ne yapacak
    ie;:ip." Yansml da Klrat'a ie;:irdi 0 k6pliklerin. D6ndli geldi. Babasl sordugunda dedi
    ki:
    "Sevgili pederim, k6plikler gee;:mi§ti, tutamadlID."
    Ahmet Baytar dedi ki:
    "Anla§lldl yavrum ... 0 suyun yansml da bana getireydin elbette benim de sana
    bir menfaatim dokunurdu Ve lakin kabahat sende degil. 0 sudan bizim nasibimiz
    yak imi§. Her ne ise ... ~imdi sen de adam oldun. Babayigit bir delikanh oldun. Binersin
    Krrat'l, gidersin, benim g6zlerimi pkarrru§ olan lsfahan ~ahl'ndan intikamlml
    ahrsm."
    K6roglu atml binip ~arnllbel tepesi denen yere gelip c;:admm kurup yava§ yaVa
    §, glinden gline orada bina d6kmege ba§ladl. Hatta ambar gibi kayalar getirip bina
    yapu ... (Boratav 1946: 248-251).
    Sozliik
    Bina dok-; Bina yapmak; Herk: Ko§turmak, tarlaYl slirmek; Kanhsl: Sebebi; Kerrat:
    Defalarca; Stn-: Kmlmak; Teacciip et-: ~a§rrmak, hayret etmek; Zati: Zaten.
    METiN 5: BOLU BEYi'NiN KELOGLAN TARAFINDAN
    KURTARILMASI
    Bllgi: Metin, Meddah Behe;:et Mahir'in anlatmaslna hie;:bir mlidahale yaplimadan 01-
    dugu gibi ahnml§trr. Dil, lislup ve anlaumdaki bir taktm farkllhklar anlauodan kaynaklanmaktadrr.
    De;: glin Istanbul ie;:ersine hliklimet tellah ilan etti ifadesi ile, elindeki pusula yaZl
    ile baklp okuyarak hayklrdl.
    279
    280 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Her kim Koroglu'nu, kollan bagh pa&;;ah huzuruna getirir, istesin dunyahglml"
    diye u~ gun bagIrdIktan sonra, kimse talip pkan olmadl. Dorduncu gun km;;luk
    vakti tellal edip, meger Lala'mn klZl Donek Hamm gayet dilber, guzel bir klZ
    idi. Bu Donek lstanbul'a §an vermi§ti guzelligi. Ne~e yigitler Donek'in cemalini gorelim
    diye goguslerirli dogerlerdi. Bolu Beyi, Donek'i almak i~in fIrsat bulamadl,
    klZI kapraYIm diye, kaprma i~in her ne kadar cesaret etti ise, yakalandl. Yakalanrugl
    gibi, e lala klZI Donek, yUz bir sene mahkfun cezaSI verildi. Bolu Beyi'nin kollan
    kelep~eli, zindanhaneyi boylaffil§tl. Bolu Beyi zindanda yUz bir sene mahkUm
    yatarken, Bolu Beyi zengin, pulu ~ok, liikin bir Keloglan hizmet~isi, sabahtan sabaha
    Bolu Beyi'ne kahve, tiitlin, her sabah gotiiri.ir, zindancI ba§lm sesler, verirdi.
    Yani Bolu Beyi kendi parasl ile Keloglan'a aldIrttmr. Keloglan dorduncu sabah yine
    Bolu Beyi'nm kahvesini, tiitlinlinu, alffil§, zmdanhaneye giderken yolda tellahn
    iliinma kulak verdi. Nihayet dinliyen mil1ete Keloglan sordu ki:
    "~u adam ne bagmyor?"
    Dediler ki:
    "Ey Keloglan sana 0, ki liizIm olmaz, Koroglu'nun her kim kolunu baglar, padi
    §ah katma getirir, istesin dlinyahgIm - diyor- Liikin seninle benim tipbigimiz tutmaz,
    ki Koroglu'na gidelim de fent edelim, yahut da kollanm baglayarak getirelim.
    Bu herif sade yalmz degil. Bin dokuz yUz doksan dokuz ko~ak var. Liikin bu i§i
    hIrsIzhk ile, buna gayet Koroglu gibi hilekar adam olacak ki Koroglu 'nu belki, tek
    ~ala da kolunu baglaya, lstanbul'a padi§ah katma getire. Seninle benim i§imiz degil."
    diye birka~ ki§i Keloglan'a bu cevabl soyledi.
    Liikin lstanbul'un ne~e yigitleri bu ilam tel1ahn agzmdan duyuyorlardl, amma
    ~ok adamm akh kesiyordu, amma §eytanla holla kerlik oynamlmaz diye vaz ge9-
    yorlardl. <;;:unkli dunyahk var, ama e insamn hayatl gider, saghgldlr, oldukten sonra
    istersen dunyamn van senin olsa, ne ktymeti var? Bu sebepten kimse talip pkamazdl.
    Keloglan i§i anladlgt gibi gi.ile gi.ile zindanhaneye vardl, Bolu Beyi'ni sesletti.
    Bolu Beyi geldi urhl§lar online. Bolu Beyi'nin kahvesini, tlitlinunu teslim ettikten
    sonra Bolu Beyi'ne dedi ki:
    "Bolu Beyil"
    "Buyur -dedi- Keloglanl"
    "Koroglu asi olmu§, padi§ahm verdigi fermam kabul etmemi§. Evvelden kIrkta
    bir pac ahyormu§, §imdi yedide bir pac ahyormu§. Bezirganlar, klfk elli ki§i, Koroglu'nu
    padi§ah babaffilza §ikiiyet ktlffil§. ~imdi devlet tarafmdan tellal ilan ediyor,
    bizzat tellalm ilamm duydum: Her kim Koroglu'nun kollanm baglar, hUZur-1 divamma
    getirir, istesin dlinyahgIm. ~imdi ancak senin i§indir bu. Koroglu senm sulalene
    ne~e ne~e darbe indirdi. Sen de eger 0 sillaledense si.ilalenin hakkIm al Koroglu'ndanl"
    diye Keloglan Bolu Beyi'ne bu ifadeyi verdigi gibi Bolu Beyi gi.ildu,
    dedi:
    "Keloglan iyi diyorsun, amma benim gucum acaba Koroglu'na yeter mi ve Koroglu'nu
    nasll getireyim padi§ah huzuruna?" Keloglan'a soyledi.
    Keloglan gi.ilerek Bolu Beyi'ne dedi ki:
    "Hele dur sana bir §ey diyeyiml"
    ZindancI ba§1 da durmu§ dmliyor.
    "Soyle- dedi- Keloglanl"
    "Bolu Beyi ka~ senelik bir mahkumsun burda?"
    "Niye?"
    "Soruyorum." dedi.
    Ek: Mellnler
    "Yuz bir senelik."
    "E, senin acaba yiiz bir senelik omrun var nu ki bu ttrhl§lardan c;:tkmaya?".
    Dedi:
    "Yak."
    "Ha, sen burda Azrail'i gozleyeceksin ki ne zaman gele camm ala. Olun c;:tkacak
    burdan, daha dirin c;:tkmayacak. E, burda olmeden ise, dl§arda dolansan, yatan
    aslandan ise gezen tilki iyi degil mi? Burda olecegine Koroglu'nun elinde olsen daha
    iyi degil mi? 0 ki si.ilalen geldi, gitti. Sen de git si.ilalen e§igine."
    Bolu Beyi Keloglan'm bu sOzUne bir durdu, baktt, ki Keloglan'm bir kelam dedigi
    dogru.
    "Oyle ya, bugun devlet bana yiiz bir sene idam cezaSl vermi§. Benim burdan
    alum C;:lkacak, daha dirim pknuyacak. Ulkin boyle glinde olene kadar, bir glin 01-
    dugum daha haYlrhdlr." diye.
    "Ulan Keloglan, hakikat iyi dedin. Ya ben de si.ilalemin aYlblm Koroglu'ndan
    ahnm, ya bu kelleyi Koroglu'na, yoluna veririm. Dur, bir arZ-l hal yazaytm, gotlir
    padi§ah babamlzm katma, huzur divana ver. Tez, elbette padi§ah baba beni
    hukm-i divamna sesler."
    Keloglan: "Aha, duruyorum, yaz bakahm." dedi. Kahvesini, tutununu ahp ic;:eri
    girdi.
    Nihayet Bolu Beyi geldi yerine, pkardl kalem lcigtdl, bir padi§ah huzuruna, Bolu
    Beyi, eli ile bir arz-l hal yazdl. Ne yazdl?
    "~evketlim sag at! l§ittim, Koroglu sana asi olmu§. Verdigin fermam kabul etmeyerek,
    emrin krrkta bir pac imi§, §imdi yedide bir ahyormu§. Nec;:e bezirganlar
    bu Koroglu hakkmda §ilciyette bulunmu§. Bunlann §ikayetine kaf§lhk sen de Koroglu'nun
    elini baglaYlp her kim getirirse, istesin dunyahgml, diye, kimse talip olan
    yak. Ben Bolu Beyi, yiiz bir senelik mahkum zindanhanede, tellahn ilamm duydum,
    verdigin emir uzerine arZ-l hall yazdlffi. HUZur-l divanmda yazdlglm arZ-l hal
    adaletinde okunursa, ben Bolu Beyi, zindanhaneden pkar. l§te Koroglu'nun kollan
    bagh benden iste padi§ahtm." diye arZ-l hale son verdi.
    Hemen bir zarf ic;:ersine koyup, uzerini zarfm yazlp, getirdi, tlrhl§lar onunde
    bekleyen Keloglan'm ttrhl§ arkasmdan uzattl.
    "AI bakahm Keloglan, tez kavu§tur padi§ah katma!"
    Keloglan Bolu Beyi'nin zarfml elinden alarak dogru, ko§a ko§a gelip hukm-i
    saray kaplsma mektubu hUZur-l divana verdirtti. Keloglan'm elindeki mektup huzura
    c;:tkarak, nihayet elden ele padi§ah katma verildi. Zarfl ylrtular, kaglt C;:lktl,
    okundu.
    "Evet, ben Bolu Beyi zindanhanede yiiz bir senelik idam cezaSl, cezaml c;:ekerek,
    i§te Koroglu 'nu benden iste!" diye arZ-l hal okundugu gibi emir verdi padi§ah
    babamlz.
    "Hele zindan defterlerini huzura getirin bakahm!" diye. Bunun verdigi emir
    uzerine zindan defterleri, mahkeme defterleri, listeleri huzura gelip okundugu gibi,
    herkesin rUsmline, cezasma gore okunup nihayet Bolu Beyi'ne geldi Slra. Defterde
    Donek Hamm'l kapnrken, Hikin kac;:rrmaya flrsat bulamadlgmdan yiiz bir sene
    idam cezaSl Bolu'nun cinayete meydan vermesine kar§lhk yiiz bir sene ceza,
    yani sebebi Lala'mn klZl Donek'i kaprmak yiizunden diye.
    "Daha ba§ka bir suc;:u Bolu'nun var nu?"
    Dediler:
    "Yak."
    Emir verildi:
    281
    282 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Hele 1?U Bolu Beyi'ni huzur-l divana S;lkartm zindanhaneden, bir ifadesini
    alaYlm!"
    o zaman zindanClba1?l emir gittigi gibi, zindanClba1?l zindanda yUz bir senelik
    mahkGm Bolu Beyi'nin kollan arkadan bagh S;lkartlp padi1?ah huzuruna getirdiler.
    Dart etrafl klhs;h nabets;i He Bolu Beyi huzura S;lkar S;lkmaz, Bolu Beyi'nin
    verdigi arZ-l hal bir daha Bolu Beyi'nin yanmda lcitip elinde okundu. Padi1?ah
    babamlz:
    "Bolu Beyi, i1?te, bu arZ-l hal senin midir oglum?"
    "Beli." dedi.
    "Karoglu'nun kollan bagh benim kar1?lma getirebilir misin?"
    "Hay hay, emret padi1?arum, benden iste! Liikin ben Bolu Beyi yUz bir senelik
    mahkGm idim beni affet!" diye halini arzetti. Bolu Beyi'nin son:
    "Benden iste" demesine kar1?lhk, Sultan Murat mekan:
    "Bolu Beyi, ben seni eger Karoglu'nun kollan bagh kar1?lma getirirsen yUz bir
    sene cezam affederirn ve i1?te Danek'i ve muhakkak ki sana veririm. Ama eger Karoglu'nu
    getirmezsen, kas;ar bir yana gidersen, Bolu elimden kurtulamazsm."
    "Haytr padi1?ahlm, Karoglu'nun kollan bagh huzuruna getirdim ise, getirdim;
    getirmedim ise bu camm klzm ugruna kurbandlr." diye cevap verdi.
    "Haydi bakahm! -dedi- ulan Bolu, 1?irndi sen teke tek gidemezsin, iste benden
    1?irndi, asker iste! Nanca itiyorsun?".
    Bolu Beyi durdu, dii1?iiniirken:
    "Acaba bin desem az olur. lki bin yine az olur. On bin desem verir mi, vermez
    mi? -diye- adam hele, on bin asker isteyeyim." aldl bakahm Bolu Beyi:
    "Padi1?ahlm miisaade et, ne kadar diyecegimi huzur-l divanmda bildireyim." diye
    bakahm, saz ile on bin asker Bolu Beyi hUZur-l divanda padi1?ah babamlzdan
    on bin kuvvet ne istemi1?:
    Dinle 1?ahlm dinle arZ-l hilimi
    Divanda efkiinm ah u zar olsun
    ~iiphesiz efendim gider gelirim
    lster ise daglar ba1?l kar olsun
    Kas; ytldlr sinemiz hasretle dagh
    Efendim kollanm zindanda bagh
    Divanma bagh gelsin Karoglu
    Diinyada ettigirn a1?ikar olsun
    Ben Bolu'yum 1?irndi erlik yolunda
    Nes;e yigitleri koydum yolunda
    On bin asker liizlm sag u solumda
    Dilerim efendirn beraber olsun.
    Bolu Beyi'nin on bin asker istedigi, saz ile hilini bildirdiginden padi1?ah babamlZ
    sinirlendi:
    "Ulan Bolu, bende Tiirk askeri yak degil oglum. lste benden asker iste."
    Bolu anladl ki:
    "Az dedirn. Aman 1?evketlim, on bin de piyade ver!" Yirmi bine s;tktt Bolu.
    "Ulan Bolu, iste benden asker iste dedim." Ds;iincii teklifatma iki misline s;tktl,
    yani yirmi bin siivari, yirmi bin de piyade istedi.
    "Bolu, iste benden asker!" diye, Bolu Beyi daha bir 1?ey diyecegine yol bulamadl:
    Ek: Mellnler
    "Sen bilirsin padi§ahlm." dedi.
    "Ben bilirsem Bolu Beyi, seksen bin siivari seksen bin de piyade emrine verdim.
    Amma Koroglu'nun kollar bagh kar§lffida isterim. Yiiz altml§ bin ki§ilik kuvvetin
    iizerinde soz senindir." diye cevap verdi.
    "Ba§ iistiine!". Bolu Beyi sevindi. Ukin seksen bin siivarinin, seksen bin piyadenin
    iizerine ordu kumandanlan, iie;: tane pa§a beraber, asker ile hazlrltk gordiiler
    ki Koroglu Ktrat'1 binip de bir yana kae;:maslll. Kollannl baglt padi§ah huzuruna
    getirsinler, diri iken huzurda, bezirganlann yarunda ifade almak fikri idi padi§ah
    babamlzlll (Kaplan- Akahn- Bali 1973: 501-505),
    Sozliik
    Ab u zar: lnleyip slzlama; Arz-l hal: Arzuhal, dileke;:e; ~ikar 01: Bilinmek; Bac:
    Harae;:, vergi; Beli: Evet; Bezirgan: Tiiccar ;Cemal: Yiiz; c,;;ala (Bir ~la): Biraz; Efkar:
    Uziintii, keder; Fent et-: Hile yapmak; GOgiislerini dOg-: Ah vah etmek, aglaytp
    slzlamak; Nanca: Ne kadar; Ne~e: Nice; Pul: Para; Riisum: Sue;:, yaptlan i§,
    vb.; Ttr~: Parmakhk.
    METIN 6: OEMIRCIOGLU, AYVAZ VE AHMET
    BEZIRGAN'IN OLOOROLMESI
    Aldl Koroglu:
    Koroglu da harab oldu
    Cigerleri kebab oldu
    Duma teli sebeb oldu
    Bagdat'ta koyduk Hoylu'yu
    deyip kestiler. Koroglu atdan enip, beylere emir verdi:
    "Daglstanlt Hasan benim postuma otursun, ben yasa girecegim. Herkes gediklerini
    beklesin, vazifesine dikkat etsin" deyip Koroglu, Hoylu'nun yasllll e;:ekmeye
    ba§ladl. Aradan kirk giin gee;:ti, bir giin Zor Ahmet Bezirgan, Ayvaz'a dedi ki:
    "Ayvaz aga, Koroglu'na soyle, kalanla kahrur amma olenle oliinmez. Yasl terk
    etsin, meclise gelsin. Diigiiniimiiziin demegimizin e;:aresine bakslll, yoksa bizi ba
    §mdan dagltsm."
    Ayvaz, Zor Ahmet Bezirgan'lll soylediklerini Koroglu'na anlattl. Koroglu kirk
    giin yas e;:ektigi ie;:irt tlra§ olmaffil§u. Ayvaz, Koroglu'nun sakalmm yansmm agarml§
    oldugunu gordii, "Beyim ihtiyar olmu§sun, bu hal nedir?" deyince, Koroglu bir ah
    e;:ekti:
    "Benden beylere selam soyle, iie;: giin sonra gelip postuma oturacaglm. Divanhanayt
    Daglstanlt Hasan idare etsin.
    Biz alaltm haberi Firenkoglu'nun babasmdan. Firenk Bezirgan, oglunun gendisirtden
    aynlmasma bir tiirlii dayanamlyordu. Bunun intikamml almanm e;:arelerini
    dii§iiniiyordu. Koroglu'na giicii yetmiyor, oglunu yanma alamlyordu. Dii§iine dii
    §iine e;:akmaklt dabancaYI icat etti. Bunu biitiin levazlmau ile birlikte Ayvaz'a hediye
    etmek istedi. Ayvaz'l see;:mekten maksadl, Ayvaz beylerin hepsinden gene;:ti.
    Boyle bir silaha havas edecegini tahmin ediyordu. Onun elinden c;:tkacak bir kazanm
    iistiine, Ayvaz'a yaptlacak kar§lhk da <;;:amhbel'i dagltmaya yetecekti. Boylece
    intikammm almabilecegini hesaplaffil§tI. l§te bu niyetle icat ettigi e;:akmaklt dabancaYI
    altp <;;:amhbel'e geldi. Vaktt gece yansl idi. Gelip Ayvaz'm kapIsml e;:aldl. Ayvaz'm
    seyisi Civan Seyyis kaplYI ae;:tt. Baktt ki Usta Firenk.
    "Ne istiyorsun Usta Firenk?"
    283
    284 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Ayvaz Agayl gonnek istiyorum."
    Civan Seyyis gelip Ayvaz'a haber verdi. Ayvaz dt§an v1ku:
    "Buyur Usta Firenk."
    "Yolum <;;:amhbel'e ugradl, geverken oglumu gorecegim. Hem de sana bir hediye
    getirdim."
    "Ne hediyesi?"
    Usta Firenk dabancayt pkanp gosterdi.
    "Aha §u Ayvaz Aga."
    "BununIa ne i§ goriiIfu ve neye yarar?"
    "Ayvaz Aga, bunun adllla vakmakll dabanca derler ki bu silah bir ktllvtan eyi i§
    goriir."
    "Nastl i§ goriir?"
    "Bak tarif edeyim. Yanllldaki barut torbasllll pkanp, §U baruttan §U yuvarlak
    demirin ivine korsun. Su §i§ ile iistfule biraz vaplt kor, ivine depersin. Si§ ile birkav
    defa vura vura vaP1U barutun iistfule eyice oturdursun. andan soma §U kur§Unu
    ivine atarslll, gene iistiine biraz vaput oturdursun, ondan soma §U horozu kaIdmrSlll,
    a§agldaki korkulugun ivindeki tetige bir bannaglllla vekersin. a zaman dabancanlll
    horozu vakmakh da§a varpar, vakmak da§tan v1kan klVllclm barutu ata§lar,
    barut ata§ aIarak padar, kur§un ivinden ata§ hallnda v1kar. Her kime deyerse deler
    gever, adam oldiiriir. Anladtn ffil Ayvaz Aga?"
    "AnIadlm uIan Usta Firenk, deyip dabancaYl aIdl" kabul etti.
    Usta Firenk de 0 gece oglunun yanlllda yattp sabahIeyin erkenden berhanaSlm
    vekip getti. Dur uIan Ayvaz, yiireginin ba§llla slkma, orasl yumu§ak. aIur ki
    gever. AImmn vaundan Slk. Hev olmazsa orasl gemik, oraya gevmesine imkan
    yoktur."
    Dellek Deli Hasan'lll soziinii duttuIar. Demircioglu'nun aInllllll vauna Ayvaz
    dabancaYl ata§ladl. Bir giiriiltii! Kur§un Demircioglu'nun aImnlll vauna deyince,
    beyninin kapagml attlfdl. Demircioglu oraya ytgtldl. Bunu goren Ahmet Bezirgan
    birdenbire elini klhcllla attp Ayvaz'a dedi ki:
    "Herkes sabahIeyin kalkttlar. Tarn 0 gful Koroglu'nun geIecegi giindii. BeyIer
    Siit Pman ba§mda toplandtlar. Ayvaz, beyIere dedi ki:
    "Arkada§lar, Usta Firenk bana gece bir hediye getirdi. Bunun bir klhvtan eyi i§
    gordiigunii soyIedi" deyip, vakmakh dabancaYl pkardl. Bandl kur§unu meydana
    koydu. Dedi ki:
    "l~te §u gordiigfuliiz kur§un her kime deyerse deler gever, 0 adaml oldiiriinnii§.
    a zaman Demircioglu dedi ki:
    " Bana ver heIe, §U kur§un dedigin adam oldiiren §eyi, bir goreyim."
    Ayvaz kur§unu Demircioglu'na verdi. Demircioglu kur§unu ahp iki bannagmm
    arasmda slku, kur§unu yamyassl etdi. Kevi kihl kimi iifeIedi ve giiIerek:
    "Bu mu adaml deler gever Ayvaz Aga? Sen dabancam doldur, aha §U arkada§Iann
    ivinde kamm sana heIal olsun. Eger bu adama geverse yiiregimin ba§ma stk."
    dedi.
    Ayvaz biraz mahcup oldu. Demircioglu lsrar etti. a zaman Ayvaz vakmakh dabancaYl
    doldurdu, Demircioglu'nun gogsiine duttu, Slkacaktt. Bu slrada Dellek Deli
    Hasan dedi ki:
    "UIan sen 0 misilli yigide nastl klydlll? Mademki biliyordun ilkin neden bir hayvana
    smamadm? Bu i§i Demircioglu kimi bir yigide yapun" deyip klhvla Ayvaz'm
    kafasma varpu. Ayvaz'lll kellesi yere dii§tii, 0 da boyle can verdi. a zaman Daglstanh
    Hasan yerinden flrladl:
    Ek: Mellnler
    "Ulan Zor Ahmet Bezirgan, sen nasll olur da babamm benden e;:ok sevdigi ve
    hepimizin gaz bebegi olan Ayvaz'l aldiiriirsiin? Dayan vardlm" deyip klhcml e;:ekti.
    Zor Ahmet Bezirgan'm boynuna bir kllIe;: e;:aldl. Zor Ahmet Bezirgan'm kellesi fIrladl.
    0 da bayle can verdi. 0 zaman Karoglu'na haber verdiler. Dediler ki:
    "Gel beyim, Hoylu'nun yasml e;:ekmek degil, iie;: see;:me yigit al kanlar ie;:inde can
    verdiler. Gel de gar felaketin bayiigiinii" dediler.
    Karoglu baktl ki Demircioglu'nun, Ayvaz'm, Zor Ahmet Bezirgan'm aliileri yerde
    serili serpili yatlyor. 0 anda Karoglu'nun beli biikiildii, sap sakah biitiin agarill,
    gazlerinden bahar tolusu kimi ya~;lar dakiip:
    "Durman sazlml bana ula§unn" dedi.
    Sazl getirdiler, el aup sirIesirIe e;:ekti. Bakahm bu ahvala ne deyip neler sayleyecek?
    Aldl Karoglu:
    Tiifek icad oldu mertlik bozuldu
    Ergi klhe;: kmda paslanmahillr
    Beyler getti <;:amlIbel'i neyleyim
    Vanp ~am eline yaslanmahillr CBayaz 1981: 338-340).
    SozlUk
    Ahval: Durumlar; Alntrun ~at1: Alnm ortaSI; Band: Barut; Berhana: Yiik; Horoz:
    TiifegirI e;:amagl; Kih: Kee;:i kakasl; Misilli: Benzer; Sine: Gagiis, baglr; Ufele-: Ezmek;
    En-: lnmek; Havas et-: Heves etmek.
    METiN 7: KiRMAN$AH'IN HERAT YOLCULUGU
    SIRASINDA PiRLE KAR$ILA$MASI
    "Oglum yedi sene gidi§in, yedi geli§in, on dart, bir igidin amrii degil mi?"
    "Evet baba, ne yapahm, sevgiilliim orda."
    "Oglum Kirman, yedi yIlhk yolu blrak da, yedi ayda seni Herat'a gavu§duracag1ffi.
    Ancak, yedi ayhk yolda, iie;: gorkune;: vardlr. Biri ejderha. l§de bak, bu gardiigiin
    sehralann nebatati yanmi§. Toprak simsiyah olmu§. lki dag arasml doldurmu§
    bir ejderha vardlr. Bu ejderharun yiiziinden, bu ellerde ne gu§ u~r, ne karvan gee;:
    er, ne adem ayagl basar. Bu ejderhaYI, sen aldlireceksin oglum. Ehval-i ezeldeki,
    tekdir-i ilahi beyle yazml§. Gel bakahm," diye Kirmani'yi aldl, duva glldi, dalml Slgayip;
    "Oglum, hee;: darda galmasan, galdlgm zaman beni ~glr. Bil ki, ben senen pe
    §irIdeyem. EjderhaYI aldlirmemi§, 'bene ne' deme, 'neme lazlm' deme. Bundan sona,
    gelen giden serbest gitsin, ejderhanm §errinden gurtarsm."
    "Ba§iisdiine baba!"
    "Onun eceli senirI elinde, bir. EjderhaYI aldiirdiikden sona, bir ayhk yol gidersen,
    yolun sagml asIan, solunu gaplan kesmi§, iizeren gelir, hiicum eder bu hayvanlar.
    Aslanla gaplaru, aldiirmemi§ getmi. Aslani, gaplani da aldiir ki, ordan da
    gelen giden yel9 serbest gee;:sin, iki. Ue;:iinciisii, bir ayhk daha yol gidersen yolun
    Koca Arap'a ugrar. Goca Arab'm on dart bin glhe;: vuran athsi var. Goca Arab, §imdiye
    gader, dali yere gelmemi§dir. Haslm anyor. Goca Arab'!, her kim alt ederse,
    Arab ana amade olacak, bende olacak. Yalruz oglum, Goca Arab'm hah da senin
    elirIdedir. Hee;: gorkma, e;:ekinme. Goca Arab'l alt edersen yenirsin, giile§e teklif et.
    Oglum, Goca Arab'm da alt oldukdan sona, 0 gedik de aphr. Goca Arab'm gorkusundan
    bile gu§ ue;:maz, kervan gee;:mez, adem gee;:mez. On dart bin gIhe;: vuranl
    285
    286 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    var. Oglum, Goca Arab, yedi iklimden hara~ ahr. Seneden seneye, senin baban
    Hur~ut Sah bile Goca Arab'a hara~ verir. Sene dememi~di baban, sene bildirmemi~
    di. Gizlin, seneden seneye, baban bile, Siraz bile hara~ verir. Goca Arap, yedi
    iklimden hara~ ahr. Hara~ veren bir millete ili~mez, vermeyeni tarumar eder, vanm
    ahr. Goca Arap, yenilen bir millet degildir, Goca Arab'lll zaferi de senin elindedir
    oglum. Goca Arab'l alt edeceksin, ondan sona Herat'a az yolun gahr. Gavu~ursun
    oglum."
    "Peki" dedi.
    Kirma~ah, Pir"den bu ogiidii alarak, Pir gaylp olup.
    "Ya Rabbi, ~ok ~iikiir." diyen Kirman~ah, Yemen Sultam'nlll glzi ile yola revan
    oldu. G1Z dedi:
    "Hele ciz bakahm," (Sakaoglu vd. 1997: 87-88).
    Sozliik
    Alt et-: Yenmekj Amade 01-: Emrirlde olmakj Bene: Banaj Bende: Kolej Daltnl
    slga-: Arkasllll slvazlamakj Duva gd-: Dua etmekj Giile~: Giire~j igid: Yigitj Karvan:
    Kervanj Nebatet: Bitkilerj Sehra: Sahraj Senen: Seninj Revan 01-: Yola koyulmakj
    Takdir-i iIahi: Alah'lll emrij Tarumar et-: Yaklp ylkmakj Uzeren: Dzerinej
    Yel~i: Yol~u, el~i.
    METiN 8: $AH iSMAiL'iN GOLiZARLA KAR$ILA$MASI
    VE KIZIN iSTENMESi
    "Baklll karde~ler, ben ~imden sonra buradan bir yere gitmem. Ve hem benim i~imi
    Mevlam'dan gayri kimse bilmez." diyiip cevab virdi. Simdi bu giinden giine sararup
    solmaga ba~ladl. Sora anaSl, babasl haber alup bu oglan bir derde ugraml~.
    "Gelin bir hekim tayin idelim." didikdej biitiin arkada~lannlll birisi geliip itdi:
    "Sa(h) lsmail'irl hekimlik derdi yokdur. Zira onun derdi a~lkhkdlr." diyii cevab
    virdiler. Simdi babasl bu cevabl i~idince itdi:
    "Vann soylen, her kimin klzllla a~lk oldl ise soylen ah vireyim." didikdej vardllar
    Sah lsmail'e haber virdiler kim:
    "Baban, her kimin klZlna a~lk oldu ise ah vireyim, diyor." diyii cevab virince
    Sah lsmail itdi:
    "Baklll karde~ler benim hi~ bu vilayette kimsenin klzllldan a~lkhglm yokdur."
    diyii, cevab eyledi. Simdi bu giirlden giine yemekden i~mekden kesildi. Simdi babasl
    bunu haber alup:
    "Ne demek olsun, ben bir Kandehar padi~aht olaytm, benim oglum boyle a~lkhk
    ~eksin" diyii hem soyledi ve hem agladt. Simdi bir de Sah lsmail'in arkada~lanmn
    birisi geliip yer opiip cevab itdi:
    "Padi~ahlm, ~ehzade efendimiz ile ava, ku~a getdigimiz vakit bir kara tagl yol
    dutub getdi. Bizirn birimizi yamnda gotiirmedi. Sonra bizim yammlza geldi. Benzi
    bozarml~ geldi. Sonra biz cevap itdik ki:
    "Efendim, bizim bugiin nereye gidecegiz?" diyii, cevab itdik. 01 bize cevab itdi
    ki:
    "Ben ~imdiden sorra buradan bir yere gitmem ve hem benim i~im Allah'dan
    gayn kimse bilmez." diye cevab itdi.
    "Biz bundan gayn bir ~ey bilmeyiz, padi~ahlffi!" diyii cevab virdiktej bir de Padi~
    ah cevab iddi ki:
    Ek: Mellnler
    "Tez bir tatar pkann, varsm baksm 01 kara dagda ne vardlr." didi. ~imdi tatar
    plrup getdi. Gordu ki; 01 kara dagtn onunde bir yayla var. Yoriik vanyle tuganml~
    kalml~. Bir de tatar iki gunden sonra pkup geldi. Cevab virdi ki:
    "Padi~ahlm kara dagtn ardmda bir buyiik yayla var, yoriik vanyle tuganml~ kalml~.
    Var ise yoriik beginin ktzma a~lk olmu~dur." clir iken, bir de yoriik beginin
    konakClsl gelup saray ivine girdi. Bir padi~ha soylecliler. Padi~ah "Konandrrm." diyii
    emr eyledi. Bir de padi~ahdur gelen konakclYl kar~usuna vagurup:
    "Turkmen Begi'nin ktZl var mudur?" diyii cevab eyledi.
    Gelen konakcl:
    "Evet efenclim. Gulluzar dirler bir ala ktZl vardlr." declikde; bir de haber vircliler
    kim;
    "Turkmen Begi geldi." clicliler. ~ahdur:
    "Konak viriin." diyii ernr eyledi. Dv giinden sonra padi~ah ka~usuna vaglrup,
    ta'am geldi, yediler, ivdiler kahve tiitiin oldl. Keyifler busbutiin, sonra ba~ladllar bu
    klZ yarenligin itmege. Bir de pacli~ah cevab etcli ki:
    "Senin bir klzm var imi~. Allah'm ernri ile Peygamber'in kavli ile oglu(m) ~ehzade
    hazretlerine isterim." clidikte, TIirkmen Begi itcli:
    "Ba~ ustiine, ben Padi~ah'dan ktz nu saklanm. Allah mubarek eylesin." dedikte,
    ~ekerli ~erbetleri; ivdiler.
    "Mubarek olsun." didiler. Bir de der-'akib ~ah lsmail'e mucdeci getdi. Sevindi,
    aldl saZl eline:
    Aldt oglan:
    Herkez ~ad olup gUldiler
    Benim sevdigim Gulluzar harum
    Herkez sevdigin ismin virdiler
    Benim sevdigim Gulluzar harum
    Aldt oglan:
    Ne ala ben de ~ad olup gUleydim
    Muradlma maksuduma ereydim
    Bir dahi olmeden yiiziin goreydim
    Benim sevdigim Gillluzar harum
    Aldt oglan:
    Ka~lann benzetdim kurulu yaya
    Mah cemali benzer gokteki aya
    Gece gunduz yalvannm Huda'ya
    Benim sevcligim Gillluzar harum
    Aldt Oglan
    Benim sevdicegim gUzeller haSl
    Rakibler veksin daima yasl
    ~ah lsmail savdl a~ktn ziyasm
    Benim sevdigim Gulluzar harum
    ~imdi sen klssaYl ba~ka yiizden dinle.
    Meger ~ah lsmail'i Gulluzar ile 0 koca nene oraya gelmi~ idi. Bir haber aldl ki,
    beg klZlru ~ah lsmail'e virdi. "Varaytm anaSlna mucde ideyim. Belki bize bir parva
    dunyahk virir." diyiip, getdi, vardl. Mucde eyledi. Bir de klZm anaSl:
    287
    288 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Bire bu ne olsun" diylip, a§iretlerdir c;:adlrlan yump katarlara ylikledup Hind
    tarafma revan oldular. Onlar gitmede olsunlar, sen ktssaYI ba§ka ylizden dinle.
    Turkmen Beyi dahi itdi:
    "Padi.§ahlm klzlffiln urbasl yokdur." diylip, kIrk gline izin aldl ki;
    "Ancak kIrk gune kadar ham iderim." diylip 01 dahi getdip bir de 01 klra C;:lkdl,
    bakdl gordu ki; bir kimse kalmaffil§dur. 01 dahi yola revan olup getdi. Biz de gelelim
    ~ah lsmail'e:
    ~ah lsmail itdi:
    "Ey arkada§lar, ben ktrk gUn uyurum. Beni evvel kaldurman." didi. 01 dahi uyhuya
    yatdl. Biz gelelim Padi§ah'a.
    ~imdi Padi§ah duglin etmege ba§ladl. Bir de gordu bakdl ki; bir haber zuhur etmedi.
    Bir de padi§ah ernr eyle ki:
    "Bir tatar gondurlin, bir haber getlirslin." didikte, bir de tatar gondurdiler. Bir
    de tatar getdi bakdl ki; bir kimse kaimaffil§. Geldi padi§ah(a) haber virdi:
    "Efendim 01 tarafda kimse kaimaml§." didikte, padi§ah da bu cevabdan, bir
    mikdar keyfi ka§dl. Padi§ahdur ernr eyiedi:
    "Bana veziri c;:agrrun, geisin." didikde, veziri c;:aglrup geldikde, yedi temenna,
    sekizincide el pence divana durdukda, padi§ahdur tatann cevaplanm vezire bir bir
    nakl eyledikde, vezirdir ba§lm kaldlrup cevab eyledi.
    "Padi§ahlm bir sozum var. Eger munasib gori.irseniz." didikte, ~ah eyitdi:
    "Padi§ah'lm gel bir tellal nida itdurelim. Kandehar Padi§ahl'mn oglu ~ah lsmail
    evlenecek, ne kadar klzlar var hepsi giylinsin, ku§ansm gi.il§en bagc;:esine gelsun."
    didikde, tellal nida eyledi:
    "Padi§ahlmlzm ogiu evlenecek, ne kadar klzlar var hepsi temizce giylinsun ku
    §ansun gi.il§en bagc;:e(ye) gelsunler. Her kanktsml begenur ise 01 klZl §ahlzade alacak."
    diylip, boylece tellal padi§ahm ernri uzere nida eyledikde; ne kadar klzlar var
    ise giyinup, ku§anup geldiler. Bir de oglak doldurur gibi gi.il§en bagc;:esine doldurdllar.
    Bir de ~ah lsmail'e haber virdiler ki;
    "Gulluzar gul§en bagc;:esine geidi." dedikde; bir de ~ah lsmail kalkup gul§en
    bagc;:esine gelup ko§kline pkup oturdl. Bir de gordi ki; ne bakarsm, ne kadar klZlar
    var ise gelmi§ler. Bir de ogian itdi: (~oiak 1994: 164-167).
    Sozliik
    Cevab eyle-. Sormak; Cevab vir-: Ceva p vermek; (:ar: ~adlC; Derakab: Hemen arkasmdan;
    Didikte: Dedikleri zaman; G~en: Gill bahc;:esi; Hiida: Allah; ltdi: dedi;
    Kankt: Hangisi; Keyfi~; Keyfi kac;:mak, morali bozulmak; Mah cemal: Ay ylizlu,
    glizel; Maksud: Maksat; Nakl eyle-: Aktarmak, soylemek; Revan 01-: Gitmek;
    ~ahtzade: ~ehzade; Ta'am: Yemek; Tag: Dag; Tatar pkar-: Ke§ifc;:i gondermek,
    gozetleyici gondermek; Temenna: Ba§l one egerek verilen selam, sayglh davram§;
    Tugan-: Dolmak, bezenmek; Zuhur et-: Ortaya pkmak, meydana gelmek.
    METiN 9: YARALI MAHMUT'UN GOL$EN
    TARAFINDAN TEDAVi EDiLMESi
    Mahmut, yarah bir veziyette yerde yatirdi. Dagm a§agt etegmnen bir kervan kec;:irdi.
    Kervamn gozcusu dagm ba§mda otduyan bir at gordu, donup bezirganba§l Hoca
    Eziz'e dedi:
    "Dagm ba§mda bir at otduyur olmuya. Buralar da haramllar ola?"
    Hoca Eziz dedi:
    Ek: Mellnler
    "Kim gedip 0 ati tutup getirerse, aha bu katmn yiikunu ona verecem."
    NokerIerden biri ireli atthp dedi:
    "Men getirerem."
    Noker ata yahlnna§anda gordu ki, atm yanmda bir yaralt cevan yattr. Yanma
    gelip yaralmm agzma ayna tutdu. Gordu ki, bele olmuyiip. Kalklp arhada§lanm
    ~aglrdt. Haml toki.ilup geldi. Hoca Eziz de geldi. Bir oglan bahdl, bir de oglanm yanmdaki
    heybede duran altuna.
    Oz ozune dedi:
    "Bunu eger du§man vurduysa, bu atnan heybenin altununu niye aparmadl?
    Yoh eger dost vurdusa, bunu bu hala niye saldl? Bunda bir i§ var. Men gerek bu
    sirden hali olam."
    Bezirganba§l, Mahmud'u bir katmn daltna bagltytp, kervanl Gence'ye gonderdi.
    Bezirganba§I'nm Gill§en admda bir klZl vandt. Dedi:
    "Ktzlm bu yaraltyt men donene kirni gerek eyle§diresen. Hele gorek bu ne i§di."
    Bezirganba§1 Mahmud'u klzma taf§mp, tekrar seferine phdt. Ktz yaralt hesdesirti
    bir otaga aldt. Bildigi ila~lardan bunun yaralanna koyup deva eylemeye ba§ladt.
    Gunner ke~tik~e Mahmud'un yaralan sagahrdt. Hemide irengine kan gelirdi.
    Mahmut ozunu toparladlh~a, Gul§en Harum'm da ona olan mehribanltgl arttrdt.
    Mahmut, kamilen eyle§rni§di. Hoca Eziz seferinnen gaYldanda Mahmud'un he~ bir
    §eyi galmaml§dt. KlZm ~agmp dedi:
    "Ktzlm gonaglmlz necedi, daru§abilir rni?"
    Gill§en Harum dedi:
    "Yah§ldlr, daru§ir."
    Hoca Eziz, Mahmud'un yatdlgt otaga gelip soru§du:
    "Ogul, senin ba§ma gelen i§den menirn ba§lm phmadt. Meni i§den halt ele."
    Bunun uzerine Mahmut yasdlga soykenip bahahm Hoca Eziz'e ne~e cevap verdi,
    Hoca Eziz ne sordu?
    HocaEziz:
    Ogul ne i§idi geldi ba§ma
    Soyle ogul seni kim yaraladl
    Attn bulanml§dl kanh le§ine
    Soyle ogul seni kim yaraladl
    Mahmut:
    Ba§ma dondugum bezirganba§1
    Yarahyam yar elirtden yarah
    Sana kurban olsun ziyaret baba
    Yarahyam yar elirtden yarah
    HocaEziz
    Dostun olsayldl bele etmezdi
    Du§man olsa seni bele koymazdl
    Yarirt olsa sana bele ktymazdl
    Soyle ogul seni kim yaraladl
    Mahmut:
    Bir bagda gi.il idirn bagbaru vurdu
    Geyret meni vurdu ar meni vurdu
    Bilmem ne beladrr yar beni vurdu
    289
    290 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Yarahyam yar elinden yarah
    Hoca Eziz dedi:
    "Ogul, senin iki soziin bir birini tutmur. Gah deyirsen yar meni vurdu, gah deyirsen
    geyret meni vurdu, gah deyirsen bagban meni vurdu, gah deyirsen ar meni
    vurdu.lndi men bunnann hansma inamm? Ede kopoglu, mennen ba~ml diizeltme,
    adaml ar, geyret nece vurabiler? Sonra Kahraman dagmda bag ne gezer ki, bag ban
    seni vura. Adam oglusan, diizUnii de goriim sen kimsen, seni bu hala kim saldl?"
    Mahmut dedi:
    "Baba can oziim kim oldugumu da deyecem, meni bu hala salam da"
    HocaEziz:
    Bezirgan'am iireyimde dag oldu
    Dort tarafl bah~a oldu, bag oldu
    Haylf oldu, yaralann sag oldu
    Soyle ogul seni kim yaraladl?
    Mahmut:
    Mahmut bir giil idi dostun bagmda
    Derdim min olu pdur dert ayagmda
    <;;:01 olacah Kahraman'm dagmda
    Yarahyam yar elinden yarah
    Mahmut soziinii tamamlaymca, Hoca Eziz dedi:
    "ltoglu it, desene yardan tii~mii~em ba~lffi, goziim daglhp. Daha meni niye ugra~
    dlnrsan. "
    Hoca Eziz bunu deyip, hers He phlP getdi. KlZl Giil~en, kaplda gulag aSlrdi.
    Mahmut'un her kelmesinin sonunda "yar" demeyinnen, klZ bunda bir ~ey oldugunu
    annadl. Oydu ki, babasl ~mlp getdikten sonra, Giil~en, Mahmud'un yamna gelip
    dedi:
    "Mahmut, babamm tehsirin bagl~la. 0 bele i~lerden annamaz. Sen ba~ma gelenneri
    mene annat." Gill~en Hamm bele deyende Mahmud'un gozii Giil~en'in
    sa~lanna ili~di.
    Dedi:
    Bugiin nazh yardan ~ikayetim var
    Gosterir zulmiinen penaru ziilfiin
    Deyer tahtl, taCl, miilk ii Silleyman
    Metheder Yusuf u Kenam ziilfiin
    Gor ne edayman yavru beslenir
    Siyah ziilfiin dal gerdana yaslamr
    lsfahan'da, Horasan'da seslenir
    Urum'da okunur fermam ziilfiin
    Di~lerin diirdendir yanagm la la
    Emen olmez leblerinnen doyunca
    Bahar fesli, yaz aylan gelince
    Mahmud'u ~eyda-Yl Giil~en'i ziilfiin
    Giil~en Hamm dedi:
    "Men sennen sa~lanmm methini eylemeyini senen sual etmedim. Kendi ba~mm
    belasml mene soyle gOrUm seni bu belaya kim getirlf, giriftar eyliyip."
    Bunun uzerine aldz Mabmut:
    ~ehrinizde bir klZ sevdim
    Ba§mcla al valasl var
    Gest etdi camm alrnaga
    Bilmedim ne belasl var
    "Aferin oglan, soyle gorfun bu kirnin klZldl, adl nedi?"
    Co§tu kanh derya co§tu
    Co§uban haddinnen a§dl
    Goziim bir gozeIe dii§tU
    Yeddi hisar kaIasl var
    "Oglan kaIayman klZ tamnmaz. tsrnini, cisrnini soyIe."
    Mahmud'am sel tek aharam
    Al yanaga giil taharam
    Adm demeye gorharam
    Onun bir bey babasl var
    Giil§en Hamm dedi:
    "Oglan mademki adlm soylemedin. Mene miisade."
    Mahmut dedi:
    Ek: Mellnler
    "Yararamm iistiine bir yara cia sen vurrna. Eyle§, sen sor, men de deyim."
    Bunun iizerine aIdl Giil§en Hamm:
    Gel beri gel beri gel mene soyle
    Soyle oglan seni kim yaraladl?
    Hev dilinden anlamadl pederim
    Soyle oglan seni kim yaraladl?
    Mabmut:
    <;;:01 olacak Kahraman'm clagmcla
    Bir klZ yaraIaill yaram var menim
    Ogleyinen ikindinin vagmcla
    Bir klZ yaraIadl yaram var menim
    GU/§en:
    Giil olan giiliinii soldurur rru hev?
    Dost olan dostlugu sondiirer rni hev?
    Yar olan yanm oldiirer mi hev?
    SoyIe garda§ seni kim yaraIaill?
    Mabmut:
    Ogleyinen ikindinin araSl
    Meni yahdl ka§lannm karasl
    Ham nize ham klhv yarasl
    Bir klZ yaraladl yaram var menim
    Gul§en:
    Giil§en deyer kimdi senin nigann
    Seni yarahYlp biinsaf zahm
    Soyle dogrusunu eziz garcla§lm
    Soyle garda§ seni kim yaraladl
    Mabmut:
    Sefil Mahmut bir kl§ burda kl§ladl
    Yaralanm goz goz oldu i§ledi
    291
    292 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Kan kurudu, can pkmaga ba§ladl
    Mahbub yaraladl yaram var menim
    "Oglan seni Mahbub mu vurdu?"
    "Evet hamm, Mahbub vurdu."
    Aldl bu sefer Gi.il§en Hamm:
    Ba§ma dondugum nevcivan oglan
    Ver mujdemi yann mennen bacldl
    Sedagetde gordum can sene kurban
    Ver mujdemi, yann mennen bacldl
    Ne giripsen §irin canm gesdine
    Kurban olum gametine §estine
    Umutvaram destin verrem destine
    Ver mujdemi yann mennen bacldl
    Bugun cuma gilnu phallar baga
    Seyragub olana verrem gadaga
    Giil§en canlffi dost yolunda sadaga
    Ver mujdemi yann mennen bacldl
    Gi.il§en Hamm sozunu kurtannca Mahmut dedi:
    "Mahbub'un mende bir ni§ana uzuyil var, menim de onda. Eger sen bu uzugu
    apanp, ondaki uzugu getirdinse men de senin sedagatma inanacam."
    Gi.il§en uzugu ahp hemen Mahbub'un kulluguna getdi. lki da§m arasmda, yani
    be§ deyge iQnde uzilyil degi§dirip Mahmud'a getirdi. Bu yanda Mahmut sevinirdi.
    KlZlan ~aglClp dedi:
    "Ktzlar birezden bah~amlza bir Hak a§lgl gelecek. Bir yere aynlmaym . .A§lh kimin
    adlm dese bu gece annan yatacah."
    KlZlar cem oldular. Giil§en Hamm da Mahmud'u ahp, gullu bah~ya geldi. Ktzlar,
    ~iyninde sazman Mahmud'u gori.ince dediler:
    ".A§lh, gerek bizim hammlmlzm adlm biz demeden deyesen. Birimizin adml
    yanm§ desen, senin Hak a§lgt olduguna inanmiyaclh." Bunun uzerine aldl Mahmut,
    bahahahm ne dedi:
    Gelin klzlar gelin tarif edeyim
    Herbiriniz bir olkenin marah
    Elvan elvan kuma§lara garg olmu§
    Kimisi al geymi§ burnu hlzmah
    KlZlar Giil§en Hamma uzlerini tutup dediler:
    "Be siz deyirdiniz bu Hak a§lgtdl. Bu he~ birimizin adlm bilmedi." Gi.il§en Hamm
    Mahmud'a bir goz eyleyince, aldl tekrar Mahmut:
    Sona hanlffi ne ho§ yerir sahmr
    Munevver de nikablna burunur
    Gi.ilenber, koynunda neler gori.inur
    Senem'in de ag elleri, henah
    Mahmut bele deyende, Gulenber yahasmnan bir duyme daha a~dl. Aldl yine
    Mahmut:
    Hava Selvi ucalardan kar ~eker
    Telli Gi.il~en teline slgal r,;:eker
    Esme gozel ka~ma kara r,;:eker
    Fatma'mn da iki gozii belah
    Ek: Mellnler
    Mahmut soziinii tarnamlaymca, klzlar gi.ilii~iip, heresi bahr,;:amn bir terefme daglidl.
    Mahbub ile Mahmut yalmz kahnca, Mahbub hecaletinden Mahmud'un yiiziine
    bahabilmirdi. Mahmut, sevgilisinin bu hecalet olrnasma ve dagmlk sar,;:lanna bahahm
    ne dedi:
    Haber almak aYlp degil
    Nedendir nese tellerin
    Deger oliipdii a~lgtn
    Batlpdl yasa tellerin (AsIan 1990: 153-157).
    Sozliik
    Aha: l~te, ~Uj Aharam: Akanm, aklyorumj Annan: Onun ilej Apar-: Gotiirmekj
    BaclW: KlZkarde~ Bagban: Bahr,;:ivan, bagclj Bahabllmirdi: Bakamlyorduj Bele:
    Boylej Biinsaf: lnsafslzj Cem 01-: Toplanmakj Cevan: Civan, genr,;:j Co~uban: Co~
    arakj (:iyin: Omuzj Dag: C;ekilmez dert, gam, kederj Dan~-. Konu~makj De-:
    Soylemekj Dest: Elj Deva: Har,;:, r,;:arej Deyecem: Diyecegimj Deyende: Dedigi zamanj
    Deyirsen: Diyorsunj Diiz: Dogru, diizgiinj Ede: Eyle~: Beklej Eyl~tir-: lyile~
    tirmek, sagaltmakj Fesil: Mevsimj Gadaga: sadakaj Gamet: BOYj Garg 01-: Gomiilmekj
    Gaytt-: Donmekj Gest et-: Kast etmek, niyetlenmekj Gestet-: kastetmekj
    Getirif: Getirm~j Geyret: Ar, namUSj sablr, tahammiilj Giriftar eyle-: Maruz kllmak,
    miiptela etmekj Gonog: Misafirj Gorharam: Korkanm, korkuyorumj GuIag
    as-: Dinlemek, gizlice dinlemek, kulagml dayayarak dinlemekj Halt ele: Hali ol-j
    Hamt: Hepsi, tamamlj Hans!: Hangisij Hecalet: Utamlacak durum, utanmaj Hena:
    Kmaj Hers: Hlrs, ofkej indi: ~imdij ireU: Herij Kamilen: Tarnamen, biisbiitiinj
    Ktzldt: KlZldlf. Kimi: Kadarj KopogIu: Hakaret ifadesi, kopekogluj Kurtar-:
    Bitirmekj Leblerinnen: Dudaklanndanj Men: Benj Menim: Benimj Mennen: Benimlej
    Min 01-: Bin olmakj Nece: Nasllj Nedi: Nedirj Nese: Ne isej Nikab: bOOj
    Noker: Askerj Otduyan: Otlayanj Olmiiyiip: blmem~j Penah: Himayecij slgmma,
    yardlm edenj Sadaga: Sadakaj Sagal-: lyile~mekj Sedagat: Sadakat, vefa, dostlukj
    StAal ~ek-: Eliyle o~amak, sevmekj Sir: Slrj Soyken-: Yaslanmakj ~est: Liyakat,
    ~eref, haysiyetj ~irin: Tathj Tafl1tr-: Emanet etmekj Taharam: Takanm, taklyorumj
    Tehsir: Sur,;:, kUSUfj Tek: Gibij Teref: Tarafj Tutmur: Tutmuyor, uymuyorj
    Uca: Yiice, yiiksekj Ureyimde: Yiiregimdej Uziiyii: Yiiziigiij Vala: Gozenekleri
    r,;:ok kiir,;:iik olan elek, agj Veziyette: vaziyette, durumdaj Ya~l: lyij Yaralan: Yaralanj
    Yerir: Yiiriir.
    ~ETi~ I 0: ~AHOGLU $AH ABBAS'IN VAN KAL:ESi
    UZERINDEKI MUHASARAYI KALDIRMASI VE ERCI$'E
    GiRMESi
    Aradan giinner ger,;:ip Van galasi esalet ir,;:inde ya~ardi. Van valisi ne yapdi, evet her,;:
    bir vilayeti boyiiksiiz etmesin Allah, Van valisi emir verdi, tellal Van'm ir,;:erisine
    elan etdi:
    "Bir mahallede gar,;: dane zengin, gar,;: evde epmek yemek b~ir, b~en evler de
    bi~miyenler de b~enlerle yiyecek, vari olan, olmiyanla yiyecek. Her kim bu emri
    dinnemez, gaplsmi arkaradan kitleyip gizli yiyer duyulur dutulur, olan evin varhgm
    devlet tarafmdan ahp fukaraya verilecek" demi~di.
    293
    294 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Bunun da bu emrini Van galesinin iI;:inde olan halg hegigat sevmi~di. <;;:unki hagigat
    merdi merdane olan bir soz. Ele ya medama vatan benim, devlet benim, millet
    benim, helbetde sen garruru doyur, ben de aglim egmege, olur mi ? Bir mahellede
    u~ yliz haneli bir mehle eli evde bi~en, hepsi cem olur 0 gader ki olmiyecek
    bir vaziyetle bunnar ganede yerdiler. Hekigat hal insanlann en boylik varhgl neden
    gelir ganaetden gelir. Aradan gunler ge~er, aylar ge~er Van galesinin gapllan
    aplmazdi. ~eyhogli ~ah Abbas'm Garapapagm cani slkllmasm diye Van galasmm
    etirafma bag tikip baglann isrnini ~ahlar Bagl goydular. l-,?de 0 zamandan bu zamana
    gadar ~ahlar Bagl denilir ki dokuz yliz sene evel tikilen bir baglarrur. Melmeket
    bu esaletde iken zenginlerin de idaresi, yiyilerek gulturdi. Kimsenin daha yiyilecek
    asla bi~eyi galmadi. Glrk elli tene ireli gelen ehl- i kiimiller dediler ki:
    "Yahu, bu nabalda galacaym, gidelim vali pa~aya hahmizi arzedelim. Sabi subyan
    epmek u~un aglir"
    o zaman, ehl-i kirnil ah sakgal gara sakgal olan bir taklffi ehdiyar dedeler Van
    valisinin sarayma gu~luh vahdiyidi phdi:
    "Pa~am heberin yoh rniydi evlerde bir ~ey asla galmadi, ~ocuhlar hakli soylediz,
    dorgidur, lakin ne yapahm ben de razi rniyem de sen galirsan, evet bOgUn bu
    memleketin her ~eyi senin emrindedir, ancak bu ~ehrin butun nufusi senin emrindeyiken
    bu ~oluh ~ocuh a~ olurse yann ind-i Allah'da mahsul en evvel sensen."
    Bunu e~iden Vali Pa~a, ehdiyarlann uzine baharah:
    "Evet, babalar hakli soylediz, dorgidur, lakin ne yapallffi ben de razi miyem?
    Golay ~aresini buluruz soyleyin bahahm" diye dediler
    "<;;:are emir senindir, gapilan a~ du~man girsin, olen olurse he~ olmasa galan eymeg
    i~un aglamaz"
    Van Valisi bu cevabi e~idirken:
    "Ey babalar, u~ gUn daha musade edin bene, eger bir yandan bir imdat yeti~di
    ne ala, yeti~medi ise dorduncu gun gale gapdarini a~ahm" dedi.
    Bunnar da razi olup phdllar. Bu u~ gUn musada verin Vali Pa~arun demesi mahallelere,
    gelinlere, glzlara, gaddarm agzma yayddl. Evet,
    "D~ gUn sona gale gapilari a~llacagrru~, du~mana ~eher teslim olacahml~."
    Buni kadmlar gafle gafle birbirleriyle konu~urkan meger mahallenin birsinde
    seksen be~ ya~mda olan bir ehtiyar nene bu cevabi e~idip gendi gendisine bele bir
    durdi:
    "Vay ben oldum ki benim vataruma yad adam gire? Benim camm sag iken du~manm
    asla atmm drrnaglni vetan topragma brrakan degilem" diyen nene cabuhca
    gapisini kitliyerek vali pa~arun serayini duzeltdi. <;;:lrnp el baglaYlp dururken hokmunde
    oturan vali pa~a:
    "Ey nine beni glinahkar etme ya~da benden boyi.ik bir karuna benzirsen, ne'~un
    el bagladm neydfu arzun soyle bahahm."
    "Ey pa~a evladlm, ey benim yavrum, mahalle mahalle gadmlar agzmda bir
    cevap soylenir. Bu cevabm asli var mi yoh mi bunun i~un senden orgenmiye
    geldim."
    o zaman vali pa~a:
    "Pekey nene ne merfetin varsa goster biz de gorelim"
    "Yavrum; ben oldugum yak ki benim vetaruma du~mamn ayagi girsin. Ben
    du~mana ele bir fent gosterim ki dunyanm sonuna gader lisanlarda dillerde soylensin.
    Yalruz senden istedigirn cevap ~udur: Van galasinin i~erisinde alp ile kire~
    tuyna tarafma olan bur~ ustune Ylgdrrtdrr"
    "Nene ne yapacahsan al~lyla kire~i?" Vali pa~a dedi.
    "Yavrum ne yapacaguni gariirsiin gaziinen"
    "Pekey, daa ba~ka?"
    Ek: Mellnler
    "Yarm gu~luh zemani bu hazir vaziyetde geldigim zeman gine yanan gelirem
    burv gaplsmi avar, ben d~ari phdlhdan sona gaplyi gapadlrsan."
    "Pekey nene seni garim, ne merfetin vansa gaster, bu sabi siibyan epmek iviin
    aghyor"
    o zaman nene neye giivenirdi, evvel Cenab-i Hakg'a, ondan sona da Van galesi
    bir sene dii~man elinde esaletde galdlgi zeman nenenin iki tene gldigi vardi,
    ecaba bu ~eher bu dii~mamn sarglsmda az rru gahr vog mu gahr, Mevla biliir diyen
    nene gldtglan mesgenda yani yer alti bodrumunda sahlaml~di. Eger nenenin gon~
    ulari, mehelle halgi biliirlerdi ki nene gldlhlari bir sene evel yedi, satdi, halbusu
    ki nene gldlhlari alt yer alti bodrumunda besledigini hev bir go~unun asla heberi
    yohidi. Bir hokga gadar de nene bir torba iverisine un sahlaml~di, olur ki daha
    bir dar zamana dii~ersem, bu uni bir gav dene epmek bi~irip hev olmasa iiv giin
    fazla ya~aram. Bu tareden olan heberdar nene, melmeketi gultanp ancah sahladlgun
    unun SlraSl gelmi~dir, dedi.
    Nene ~de 0 bir hokga un ile bir de iki tene sahladlgl, besledigi gldihlara giivenir.
    Gldihlari saglp gizlinneyin bir gudul yogurt mayaladi, lakin gapi baca kitH, naSll
    olabilir ki nene de av, gecenin yanslydi, 0 bir hokga uni bir vanah ivinde hamur
    etmi~di. Gece yansmda iiv dart tene lava~ bi~irerek mendile diiyledi, bir giizel
    bohca ederek, 0 gece ge~di sabah olmu~di, gu~luk vahdi nene, gudulm yogurdu
    ile 0 tandlr lava~lanni olarah vanni artiip ba~ma, vali pa~anm seray yoluni dutdi.
    Nene gaplsmdan pharkan nenenin go~i kiiviik, kiiviik yavnlar:
    "Nene nere gidirsen?
    "Yavrum, vali pa~a diinden bir gav dene somun ikrar vermi~dir, aglamaym, giiliin,
    i~allah size bir gav epmek yet~diririm" diye vocuhlara bir umut tesilli verdi
    nene.
    Nene vocuhlari seviindiirerek dogri vali pa~a seraymm gapisma vardi. Heber
    verdiler nenenin geldigini, nene phdi:
    "Buyurun nene geldiz rni ?"
    "Evet ey p~a yavrum, gel dim" dedi.
    Vali p~a barabannda neneyi ahp yamnda bir gav galabahhla burv iistiinden
    dii~namn mevgeine seyrederdiler. Bu sayledigim saz dokuz yiiz sene evel ki olan
    bir ehvalat, 0 zemamn devrinde gtll~ galhan, yay, oh zemaniydi. Van galesi, bu
    sayledigim ~ehrimiz ebaya ejdadtrruzdan galma Tiirkiye'nin anayasa alkesidir. Bu
    gale ~ehri, esgi galenin yeri ~indi harap, yani yeni. Van, yeni ~enelmi~dir. Sayledigim
    0 zamamn devriinde esgi Van galesi yeri ~indi harapdtr. Sade bir Van galesi
    degil, Erziirum biitiin alkeler, biitiini dart etirafi hesar iistiine idi. C;iinkii 0 zamamn
    devriinde gelen dii~man golay golay bir galeyi fet edemezdi. Nasil ki delikli
    demir phdi fen irelledikve irellir, onun iviindiir i~de daha galenin dart etirafinin
    hesari bile levge vihdi.
    Garapapab, Neneyi gariip atlas vadrr ivinde oturan ~eyhogli ~ah Abbas'a heber
    verdiler.
    "Van galesinden bir elvi gelir amma kadm gelir, bir ehdiyar nene gelir" bildiiren
    bu vezir, ~eyholu ~ah Abbas:
    "Alm harmetle gar~llaym vadmrruza incitmeden giile giile harmetli ey getirin,
    bahahm gelen elvi isder erkeg isder gadm olsun helbetde bir bunda bir saz var."
    Neneyi gar~llayarah Garapapah.
    "Buyur nene, buyur" diyenler harmetle neneyi ~ah vadmna gatiirdiiler.
    295
    296 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Nene ise:
    "Ey benim yavrulanm saten ben de §ahlzm ziyaretine gelirdim."
    Nene Vali Pa§a'ya buni de orgetmi§di, galeden phmadan:
    "Ben §ah ~admna gavu§dugum zarnan biz bur~dan gozlersiniz, 0 zaman emeleye
    emir, ver, ufahdan al~i ile kireci tUna tarafma toksunner"
    "Pekey nene"
    Yer gosterildi nene oturup emir verdi Sah Abbas:
    "Neneye bir §erbet verin."
    Nene §erbeti nu§ eyledikden sona:
    "Nene heyir beber!"
    Nene bir gumazhgle:
    "Eye benim Sah evladlm -dedi- bir seneden beri bu §ehirin etrafmi sarmlsan, seni
    kimin bir hoki.imdar ziyaret etmek hakgtm idi amma gusuruma galma yavrum,
    dugiinlerde, toylarda, davetlerdeyidim asla §indiye gader bo§ galamadlm. Sindi ise
    u~ gun izin aldlm, senin kimi boyi.ik bir hokumdari ziyaretine geldim. Yavrum, sene
    bir ~oban armagani getirerek ba§ga bi§ey du§i.indum, asla sene lazlm degil, amma
    du§undugum, getirdigim tandlr epmegi, lava§l bir de bir gudul yogurt getirdim.
    Buna da ~oban armagani deller yavrum."
    Sahm masasma gudulun yogurdu ila 0 tandlr lava§lanni goyup Seyhogli Sah
    Abbas, yogurt ile epmege baklp nenenin uzune baklp Van galesine dogri bahdi:
    "Ey, nene, ben bir senedir bu §ehrin etirafini saCffil§ duriram ecaba bu §ehirde
    daa epmeg ben bilirdim galmadi, demekgi var miyimi§" diyence, nene gumazhg
    ile bir gi.ilumsiye dondi:
    "Ey yavrum, dedi, evet, hokumdarlar akilli olur lakin burda sen du§gunsen, ferasetin
    yalll§, ne oldi Van gale sine yavrum ne'~un epmeg bulunmiya, sebebi nedir?"
    "Nene, bir seneden bir melmekete ki bir §ey girmese, ecaba 0 melmeket un hali
    ne olur?"
    "Ha, hahhsan, dedi, oglum benim §ah evladlm, lakin Van galesini benden sor,
    Van §ehrinin erazisi §ehrin i~inde, mali davari i~inde her §eyi yerinde, bir sene degil
    oglum isterse on sene bu galenin etirafini bekle, galenin i~indeki olan halg ne
    aj gahr ne de susuz, yallllz galenin bir §eye ehdiyaci vardlr ki uzahdan tevlukat birbirini
    gormir. Bu ehdiyacl var. Eger bu hususde bu galeyi sarml§lsan ajhg u~un bu
    §eheri almak isdirsense 0 fikrin yalll§ oglum. Arna diger hususde ne fikrin var isa
    ani da bilmem." dedi.
    Buni bele toh soyliyen nene, Seyhogli Sah Abbas durdi:
    "Nenenin sozune yalan desem lakin helbet de bu §eherde bol epmeg bulunir
    ki nene bene taze lava§ getirmi§, helbet de bu §eherin i~inde mal davar var ki nene
    bene yogurt getirmi§."
    Nenenin sozuni isbat eden rnasa uzerinde gudulun yogurdu ile taze lava§lar
    dururdi. Bu soz uzre Seyhogli Sah Abbas, Van gale sine ala ala bir bahdi:
    "Ey nene!"
    "Buyur, dedi, Sah evladlm buyurun."
    "Nene §u bur~ ustunden ne tokiller?" diye neneden sordi.
    Nene gumazhhla:
    "Oglum, ehdiyarlann gozunun biraz feri malurna ya§ ge~mi§, azahbdlr yahmi
    iraga getirdik, hangi terafdan benim Sah evladtm?"
    "Nene tuna terafdan."
    Ek: Mellnler
    "Temamdlr oglum, dedi, temamdlr, iki giin evel h6kiimet tellali elana etmi§di,
    devlet ambarlanna teze unnar seneden seneye dolar yavrum, ambann dibini siipiiriin
    0 kerti unnari giinahdlr bir terafa tabi t6kiilmez tiinaya t6kiiliir senin benden
    sordugun kerti unnar ambar dibidir yavrum, onnari tiinaya t6kerler seneden
    seneye."
    ~eyhogli ~ah Abbas, nenenin bu s6ylemesine bir daa sordi:
    "Nene unnar da fill kerti?"
    "Elhemdiilillah yavrum. Bu seksen be§ ya§mda sapm agarml§ §imdiye gader asla
    yalan bir cevap dilimden phmadi yavrurn."
    "Nene ha§a sene yalan dernirem yani unnar da kerti vanlll sordugum."
    "Elhemdiilillah yavrurn ne olrni§, ne nohsan?"
    ~eyhogli ~ah Abbas, vezirlerin iiziine baharah:
    "Hagigat hal, dedi, demekgi ben on sene bile bu §ehrin etrafmi beklesem asla
    girle bu §eher dengirli bozmiyacah"
    ~iinki nenenin vaziyeti, giilerek toh s6yliyerek, meger nene neyi dii§iiniirdi, ey
    sablrdan ba§ga ecap diinyada en selamete g6tiiren bir gapi var mldlr? Hakigat biitiin
    elmin dogani, biitiirl elrnin ba§i sablrdan gelir, sabirli bir gul getdihce meskene
    eli vanr, lakin sablrslz bir insansa mehakgag ki yolini de gendini de §a§lflr. ~iinki
    neden, sabrolmayan bir insan he~ bir kemala varamaz.
    Nenenin bu kernali bu sabrrh gonu§rnasma ~eyhogli ~ah Abbas, sade degil vezirler
    bile nenenin durup gahdlglni, agzmdan phan kelarna heyran olmu§ bahardllar.
    Bir sahat gader ~ah ~adlflnda oturan nene, ayagi galharah:
    "Ey benirn §ah evladlm, gusura bahma birez sizleri rahasslZ etdim ama, bene
    riisgat ver yavrum ~oh g6riilecah i§im var yavrum eger gidersense Allah yolun apg
    etsin, durursan yavrum tfl§allah belki bir ga~ ay sona belki sizin kimi bir h6kiimdar
    ziyaretine gelirem." dedi.
    "Nene ~oh memnun galdlm, sen Van galesine girer girmez ben orduma gah
    emri senin yalllnda verirem, dedi, ben bu §ehri celbi suretle i~erisine girim ~thlm
    demi§dim, lakirl as la bu §ehri celbi olarah girerniyecegimi ben de annadlm."
    o zaman tokala§lp nenenin elinden:
    "Neneyi h6rmetle gapiya teslim edin" §ah dedi. Nenenin 6niine dii§iip vezirler
    giilerah gonu§arah h6rmetle Van galesinin gaplsma neneyi getirdiler. Gale gaplsi
    a~lhp neneyi aldllar, gapl gapandl. 0 zaman ~eyhogli ~ah Abbas yediden yetmi§e
    gerisin geri d6nmesinirl ernrini verdi. Bunnar bu halda galsm, beyle §ah ordulari
    ~ekilmede olsun, gel heberi kime verelim Emrah'a.
    Emrahlsa, ~ah ordulari ki gerisin geri d6nrniye galharah bir taklm Garapapah
    talan ederek giderdi. Lakin ordulann tal ana dii§diigiinden asla §ahm meliimati
    yohdi. Erdi§ k6viirli bir ga~ yiiz siivari basgm yaparah zenginlerin giymetli mallan
    talan oldthdan sona, iki atli bah~aya i~eri girrni§di. Meger bunnar bah~aya girmezden
    Selvi Han ile srr cariyesi Nazli, has bah~e i~esirlde giil agacmm dibinde kergah
    Selvi i§lerdi, Nazli da ondan 6rnek ii~iin bahardi. Bu iki giize! nazeni kergah
    ba§mdayken Garapapah girdi, nasll bu glzlari g6rdiilerse biri dedi:
    "Ay ede neydah diinya malini, birisin sene birisi bene eyi avrat olur."
    o zaman biri Selvi'yi, biri Nazli'yi celbi olarah agladarah bu glzlan dutup gollanlll
    baghYlp terkilerine bagladllar. E 0 zarnan Erdi§ k6yiine ii~ be§ yiiz atli girmi
    §di, k6yiin her terafi gorhusundan §ennik olan gizlenmi§, talana giderdi k6v. Bu
    iki glzm neye ugradlgtni asla k6v halgi, nefsini nefse nefs dii§mii§ gollir, kimsenin
    kimsenin gaplsmdan heberi yoh. Terkileri ~ekdiler atlari birlip govdular k6vden di-
    297
    298 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    ~ari. Aradan bir sahat gec;;er gec;;mez dii~man c;;ekildikden sona herke~ selamete c;;thdi
    (Bali 1973: 114-118).
    SozlUk
    Aj: AC;;; Ala ala: Dikkadice; Bele: Boyle; Celbi: Cebri, zoraki; Cevab, cevap: Konu~
    ma, soz; (:ar: Ba~ortiisii; Daa: Daha; Dorgidir: Dogrudur; Dii~giin: Zor durumda
    olan; Diiyle-: Sar-, koy-; Diizelt-: Yola koyulmak; Ebeya ejdat: Soy sop,
    atalar; Egmeg: Ekmek; Ehvalat: Haller; Elan et-,elana et-: 1lan etmek; Ele: byle;
    Emele: Birinin yanlllda c;;ah~anlar; Epmek: Ekmet; Erd~: Erci~; Esalet: Esaret;
    Fent: Hile; Fer: I~lk, panlu; Feraset: AnlaYl~; Gafle gafla: Kafile kafile; Galacayth:
    Kalacaglz; Galasi: Kalesi; Garapapah: Saray gorevlilerinden biri; Gtdtk: KeC;;
    i yavrusu; Golli-: Kollamak; GOrim: Goreyim; Gudul: Bakrac;;; Gutlar-: Kurtar-;
    Gultur-: Kurtulmak; Hagigat, hegigat: Hakikat; Halbusu: Halbuki; Herke~: Herkes;
    Heyir: Haylr, iyi; Hogga: Okka, aglrhk olc;;iisii; irelle-: 1lerlemek; Kerga.h:
    Gergef, kasnakla yaptlan nakl~; Kerti: Eski; Kimin: Gibi; Lav~: Yufka, inceuzun
    ekmek; Levge c;;th-: Mahsul: Mesill; Mal: Biiyiik ba~ hayvan; Mehakgag; Muhakkak;
    Medama: Mademki; Mehle: Mahalle; Mefret: Marifet; Mevgei: Mevki, yer;
    Nabalda: Vebalde; Ne'~: Ne ic;;in; Neydah; Ne yapahm; Nu~ eyle-: lc;;mek; Riisgat:
    Ruhsat, izin; Sabi siibyan: Bebek; Sargt: Ku~atma; Saten: Zaten; Seyred-:
    Yola koyulmak; ~ahtztn: ~ahllllZln; ~enel-: Giizelle~-; ~ennik: kalabahk, ahali;
    Tevlukat: Taallukat, insanlar; Toh: Sertc;;e; Tiiyna, tUne: Kuzey; Ufah: KiiC;;iik;
    Yanan: Yanllla; Y~: Yanll~.
    METiN 11: KARACAOGLAN iLEN iSMiKAN SULTAN
    Zaman ile bir memlekette bir kimse var idi, ve 0 kimsenin eki klZl bir oglu var idi,
    bu oglu okuga kararslz heves idi, ve ismi Smaytl idi bu oglan kararslZ okuga kamil
    olur, ve gendi de Sltkt goniil ilen Allah'lll yoluna gezir idi, ve nefesi hak idi. Bir
    giin mektepten gelir iken bir ehtiyar kan c;;e~meden bardak ilen su gotUriir idi, bu
    karllllll bardaglll ni~anga ahp bir da~ atar, da~ gelir bardagl klrar. Ehtiyar kan bakar
    bu Smaytlnan yiizUne der ki:
    "Ne deyim sana, oglum? Bir eyi ya~ goriinesin, sokmem seni, kargamam, c;;ok
    kiiC;; bela c;;ekesin de kec;; muradllla eresin," der.
    <';lkar, gider. Bu yigit bir gece yukusunda bir ehtiyar tore yapulu adam gelir
    der-ki:
    "Smaytl ne c;;ok yuklaYlrslll ne evlenmeyirsin endi kemal mertebeye geldin, senin
    klsmetin felen memlekette felen begnin lsrnikan Sultan degen bir klZl vardlr,
    ve sureti budur," deyi slfaun yazar, bl:tlraktr gider (metinde giger). 0 ehtiyar nash
    ki bunun dii~iine geldi ise, evle de lsrnikan Sultamn dii~iine gelir. Senin klsmetin
    bu yigittir felen yerli; deyi ona da slfatlll yazar; blraklr, gider. Ekisi de 0 gec;;esi oyamr,
    bakarlar dii~. Bunlar biri birine zevde olurlar. Bu SmaYlI olduramaz, der-ki: Ya
    vanr ~u klzm arar bulanm ya gider kaYlp olurum deyi meramlll babasllla anaSllla
    saz c;;alup tiirkii ilen bildirir.
    A klZ seni bana guzel dediler,
    Eger ash var-sa gormeye geldim,
    $eftalisi derde derman dediler
    Daltndan bir dane almaya geldim.
    Sen guzelsin guzellerin ~ab1Stn,
    (:ok bir zeman arar idim bandastn?
    Padz§ah misah mohret verirsin,
    Kul olup kapmda durmaya geldim
    Kara gozlum senden bir mzradz var
    Su~um nedir senden sormaya geldim,
    Hergezin gonlunde bir mzradz var
    Men de mzradzma ermeye geldim.
    Karaca Oglan aglar, gUlmez dediler,
    Asia gozya§zm silmez, dediler,
    Guzel koinuna girse olmez; dediler,
    Arar ash var-ise girmeye geldim.
    Ek: Mellnler
    Beylelik ilen babasma, anasma meranun bildirir. Babasl anaSl der-ki: vaz ge~
    oglum 0 zevdadan! deyi olduramazlar. KisaSl gideceyim der, ~re bulamazlar derler
    ki: Var oglum Allah i~in kolayt getirsin, orada opii§iirler, ku~u§urlar, helalla§lrlar.
    Bu Smaytl ahr sazm omuzuna, zira saz ~almaga kamil idi. Yola nvan oldukta
    adm tebdil ider der ki: Enden son amm Karaca Oglan olsun deyi. Yola nvan olur
    gele gele gelir. Dagm birine orada peru ktzlannm mekam idi, bu peru klzlan ii~
    dane idi. 0 klzlar der-ki: U§te Karaca Oglan keleyir, Ismikan Sultamn a§lgl, §unu
    kapaytk bizim haneye, ondan sual ideyik ii~iimiiziin hanglSm seversin deyin. Eger
    ii~iimiiziin birin birimizden fark ittirse de ekimizi blraklp birimizi sevse §unu §urada
    oldiireyik! deriler, eger bir birbirimizden fark ittirmeyip ii~iimiizii de bir gorse
    dokunmaYlk. Varsm, Allah i§in kolay getirsin, derler. Bu Karaca Oglan gelir bunlann
    vitanma. Bu peru ktzlan pkar kar§lsma selam verirler, gotiirurler gendi vitanlanna
    girer; i~eri bakar, ii~ ktz var. Hoca Slr~a sarailar yalan diinya cenneti, ogurlar!
    nereye dedikte ktzlar: Karaca Oglan tamanun sovlemez. Bu klzlar derler-ki: Biz
    bilemiz senin nereye vardlgm 0 hisap degil, sen, §u ii~iimiiziin hanglsm sevesin bize
    bildireceksin, yoksa seni buradan blrakmamlz, dediler. Orada Karaca Oglan
    meramm tiirkii sevlep saz ilen bildirir.
    $unda u~ guzeli gonUl dii§urdum,
    A§km deryasini boidan a§zrdzm,
    Gul cemalin gordum akhm §a§zrdzm,
    Ben de bilmem hangzsmz yar alayim gendime.
    Birisi uzun boilu ince beli var,
    Birisi orta boilu dath dili var,
    Birisinin yanagmda Sakzz gUlu var
    Ben de bilmem hangzsmz yar alayim gendime.
    Birisinin elinde altm bilezik
    Birisinin parmaklan dom dolu yuzuk
    Birisini sarsam ekisine yazzk
    Ben de bilmem hangzsmz yar alayim gendime.
    Birisi agam deyi gelir yamma
    Birisi ak ellerin sarar boinuma,
    Birisi gelmek olur girer koinuma,
    Ben de bilmem hangzszm yar alayim gendime.
    299
    300 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Birisinin parmaklan kamu~a benzer,
    Birisinin ttrnaklan gilmil~e benzer,
    Of,:ilsil ilf,: dilrlil yemi~e benzer,
    Ben de bilmem hangtstnt yar alayim gendime.
    Bevlece bu be~ beyit tiirkiinii sevledi, 0 peru ktzlan gardiiler ki: 0 be~ beyit
    tiirkiide asla birin birinden fark ittinnedi, hepisin bir karar getirip ben. de bilmem
    hanglsml yar aileyim gendime deyi baglaYlr. Derler-ki: Var dostum Allah i~in kolay
    getirsin, biz biliriz-ki sen Ismikan Sultanga a~lksm, ve Allah da sana yardlffi drr,
    biz seni tenedik ve smadtk, burada failin aZlp arada ii~iimiiziin birin sevsen seni
    aldiirecek idik. AsIa birimizi sevip de, birimize ganiil vermedin ondan bildik-ki tamam
    a~lksm alii m yasl degilsirl. Ne ~ekil sen 0 ktza zevdesirl klZ da sana alai zevdedir.
    Sen nash-ki: onu harzular isen 0 da seni alai harzulaytr. Mmdan gidesin bilmemo
    ka~ konak yoldur 0 mernleket vanrsm onda bir pa~a var dlr. Mlrat Pa~a degen
    ve onun kahvesi var dlr, 0 kahvege miisefir olursun senin mlradml 0 hastl
    ider, derler ve ~indi gidersen bize bir ka~ beyit tiirkii daha hakm l~kma sevlep gidersin,
    derler. Bu Karaca Oglan pek eyi deyir ahr sazm eline, ba~lar saz ilen ~ahp
    bu tiirkiiyii sevlemeye peru klzlanna:
    Evel bahar yaz aileri gelende
    Bilbil gill harzulayzp uf,:ar sebahtan,
    (:ok ~ilkilr olsun vardt gene (metinde gele) kavu~u
    Koncalarda boinun egdi sebahtan
    (:ok ~ilkilr Hildaya yeri~tik yaza
    Dudular hilmriller mayzldtr saza,
    Kim ki sttki konill ilen durur namaza,
    Cennet libaztnt geyer sebahtan.
    Yilril hei adam oglu bilesin,
    Bu dilnyamn sefast sen de silresin,
    Ahtr ilryan geldin ilryan gidesin,
    Biri konar biri uf,:ar sebahtan.
    Ai peril ai peril idme bu nazt;
    Sen de kimden ogrendin t~kt avazt,
    Nice omilr olur aya yulduza,
    Olilr battdan gilne~ dogar sebahtan.
    Hak nazar eilemi~ karip bilbile,
    Cennet f,:ar§tlan benzeyir gille,
    Dilegin var ise, var Haktan dile!
    Hayzr kapulann af,:ar sebahtan.
    Cennet bahf,:astnda nice gill biter (metinde bitir),
    Ener dallannda bilbiller oter,
    Kadtr Mevlam aleme yeter,
    Hergezin kstmetin verir sebahtan.
    Bu ala beyit tiirkiiyii sevler Allaha slrnarladlk deyi nvan olur. Perii klZlan orada
    kahrlar. Bu Karaca Oglan uzatmayahm gele gele gelir bir ~eheri dahtl olur, vanr,
    Murat Pa~anm kahvesin arar, bulur. Oradan miisefir olur. Murat Pa~a sorar: Ho~
    geldirl, ogul, nerelisin ve ne hizmet geldin? dedikte. Derki: Fiikareyim ~ah~rnaya
    Ek: Mellnler
    geldim, eger kabul idersen kahvede hizmet ider idim der. Murat Pa§a der-ki: ne istersin,
    ne ismin nedir? Der-ki: Bir para istemem lrzlmzdayun ve ismim Karaea Oglan
    dlr, der. Oper pa§anm elin, otumr tabirlin eli altma hizmet ideyir. Ate§ verir su
    getirir. Alai agalar, pa§alar, toreler bu kahveye pkar idiler, ve klzm babasl beg de
    bu kahveye ~lkar idi, ve 0 begnin de gemileri var idi, deryada gezer idi. Ve alai
    pirka§9klerirlin arasmda bir sevgili pirka§~ik var idi. Her nereye varsa doya doya
    kar getirir idi, ve her geldik~e tsmikan Sultanga dunyamn bah§l§m getirir idi. Ve
    muradt tsmikan Sultan almak idi ve beg de u§kuzarhgl u~un ziyade sever idi. 0 sebepli
    gendirle guyliy idmege ister idi amma tsmikan Sultan he~ kabul idmez idi,
    adtm sevlediklerin istemez idi. Ismikan Sultan Karaca Oglamn derdirlden zevda 01-
    ml§ uzun gun gozU peneerede idi: Bir gUn beg de kahvede idi, su isterler su bitmi
    § idi, ~e§meden vanp getirinee ge~ olaeak begnin evi kahveye yakm idi, derlerki
    Karaea Oglanga: var begnin evirlden bir me§ribe su al da gel! Ahr Karaea Oglan
    me§ribeyi elirle segirtir, begnin evirli su getirmeye deyi. tsmikan Sultan gorlir bu
    Karaea Oglam, peneereden tamam ku~une gelen delikanh. Karaca Oglan da gorlir
    (metinde gorer). Bu tsmikan Sultanm tamam du§une gelen klZ: Karaca Oglan i~eri
    girinee tsmikan Sultan kar§lsma pkar der-ki: Sen misin Karaea Oglan dedikleri
    ve ne hizmet geldirl? deyi. Karaea Oglan da der ki: Ya senmisirl tsmikan Sultan dedikleri?
    deyinee orada tanl§lrlar. Der-ki Karaea Oglan: su ahmaga geldim ge~ikmeyin
    beg de kahvede dir; kairi vaktt gorli§urliz deyi, ahr me§ribe ilen sunu, ~lkar gelir
    kahveye. Murat Pa§a der-ki: Bu bakltta kadlr nerede kaldm? dedikte der-ki: Aeemilik
    ilen nereye varaeaglm bilmeyip egledim biraz. Orada derler-ki: Haeet degil.
    Ha~an ekisi biri birirl gorgen idiler daha ziyade a§lk oldular Amma bunlann smn
    kimse bilmeyir. Bir gun kahvede Him sahabu kimseler bir eogap ustune ittiha idiler.
    Ash tamamm bilen bir kimse yak. Biri deyir soz benim, otekisi deyir soz benim,
    bu (Sakaoglu 2004: 821-824).
    Sozliik
    Ai: Ay; B~1{i: Hediye; Baktt: Vakit, zaman: Boilu: Boylu; ~tk-: Gelmek; E~leg:
    Ge~ kalmak, gecikmek: Evle: Oyleee; Handa: Nerede; Harzula-: Arzulamak; Hoca:
    Koeaman; Hiimrii: Kurnru; Kar: Kar, kazan~; Karga-: Beddua etmek; Ktznl:
    KlZl; Koin: Kueak, koyun; Kuc~: Kueakla§mak; libaz: Elbise; Me~ribe: Testi, su
    kabl; Mohret: SUre, zaman; Okuga: Okurnaya; Oldur-: Vaz ge~irmek, raZl etmek;
    Peru: Peri; Segirt-: Ko§turmak; Stfatm yaz-: Resmini gostermek; Sovle-: Soylemek;
    Vitan: Vatan, illke; Y~: Gen~; Yuku: Uyku; Zevde: Sevgili.
    METIN 12: KEREM'IN KARS OZERINDEN ERZURUM'A
    GELMESI
    Boyle didukde ondan Kars'a gidip ondan Soganh Dagl'na vamp ondan Handeresi'ne
    geldiler. Bakdtlar gordiler ki gene bir boluk tuma ge~erler idi. Aldl saZl Kerem
    eline, bakalun ne dimi§dir:
    Silkinup boynun uzatffil§
    Tuma ben avel degilim
    Irak yollan gozetmi§
    Tuma ben avel degilim
    YolClytm kendi yohmda
    Abdahm kendi halimde
    ~ahin yokdur kohmda
    Tuma ben avel degilim
    301
    302 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Gene katarlanmlfJ erler
    Ahlmdan baYllur yarler
    Bana Dertli Kerem dirler
    Turna ben aVCl degilim
    Andan kalkup Micinger Kalasma dahil olup sucal-i beg, <;;:oban KoprGsi'ne dahil
    oldllar. Bakdllar ki bir §airler ellerinde sazlan var.
    Kerem didi ki:
    "Anlara atlanmlzl ve silahlanmlzl virelim, bize virin bu saZl".
    Bunlar didi ki:
    "Bu saz kendi otmez, ~alabili.ir misin?" didiler.
    Kerem didi ki:
    "Getirin bir kerre ~alaYlm, ~alamaz isem virmeyin" diyiip Kerem aldl saZl eline,
    bakahm ne dimi§:
    A§lk ne sorarsm benim derdimi
    Yardan ayruah hi~ olur gonul
    Leyla'sm aldlrml§ Mecnun'a dondlim
    Gene dalgalanur yiic'olur gonill
    Bir dem yayan olur bir dem atlanur
    Bir dem a§lk cefasma katlanur
    Bir dem §eker olur bir dem tatlanur
    Bir dem zehir i~er ac'olur goniil
    Bir dem sazda biter kargl kaffil§dlr
    Bir dem bagda biter durlu yemi§dir
    Bir dem altun bir dem giimu§dur
    Bir dem baklrdlr tunc olur goniil
    Bir dem abdal olur giyer §allan
    Bir dem deli olur du§mu§ yollara
    Bir dem rahi olur du§mu§ dill ere
    Bir dem ge~enlerden bac olur goniil
    Kerem eydur bir dem goniil kanmaz
    At yonlur bir dem gonill yonlmaz
    Bir dem gonul §i§esine sanlmaz
    Zevk ile sarmak guc olur gonill
    Boyle soyledikde
    "Aferin, saz mustehak imi§ sana, var Allah selamet virsin" didiler.
    Kerem, Sofu ile yola revan ... Pasirl Ovasl'ndan murGr-l beg ... Erzurum'a bir bu~
    uk saaat kala §ehre yeti§emeyiip, kl§ duman kaplayup kendileruni §a§lrup bir kayaya
    arkalarml virGp feryad ve efgan itmege ba§ladtlar. Hak Subhan Hazretleri anlann
    gozlerinin ya§lann merhameten bir magara gosterGp soguk kl§da 01 magarada
    slgmup bi~are Kerem aldl saZl, bakahm ne dimi§dir:
    Ay karanhk sokemedim yoluffil
    Souk almlfJ ayaglffil elimi
    Ben kendime laYlk gordum olumi
    Ahlretde kar§u gelsun iman hey! ..
    Erzurum'dan pkdlffi benzim bozuldl
    Ak alnuna kara yazl yaztldl
    Mezarmuz gurbet elde kaztldl
    <;;:agmram Kadir Allah aman hey! ..
    lnler san ardlCm dah inler
    Artar derdim yarelerim yeniler
    Gozum gormez kulaklanm r;:mtlar
    Yalvanram aman Mevlam aman hey! ...
    Bulbul konar lrgaladlr dalml
    Ordek konar dalgaladlr goluni
    Gorecegim geldi gonul alaru
    ~imden sonra gidecegim gi.iman hey! ..
    Kerem eydur a§km kazarun kaynadan
    lnup ovalarda atm oynadan
    Feryad ile r;:ok analar agladan
    Efgan ile aglayaYlm aman hey! ..
    Boyle soyledikde atlu, magara kapusma geli.ip:
    "Ey ademler, nedir sizin feryadtruz?" sual itdUkde Kerem didi ki:
    "K1§a tutulduk, bir magaraya kapandtk, halirniz gayet peri§andur".
    Atlu didi ki:
    "Kande dilerseniz gotureyim".
    Kerem didi:
    "Biz iki ki§iyliz",
    "lkinizi dahl goilireyim" didi.
    01 vakit Kerem didi:
    Ek: Mellnler
    "Bu HlZlr Aleyhi'sselamdlr belki ... " diylip saZl eline aldl, bakahm ne dimi§:
    Kadir Mevlam budur senden dilegim
    Beni yolda koma sen de kt§ guni
    Eger HlZlr isen gel tut elimden
    Muradlma irgur §u ben du§kilni
    Al ye§il boyadaYlm tonurru
    Hakk'a dogn r;:evireyim yonurni
    Vadem tamam olsun gel al carurru
    Felek sana minnet itmem ba§ gilni
    Nigahm yolmdan sapayun derdim
    Sldk ile Mevla'ya tapayun derdim
    Ben ken dime bir ev yapaylm derdim
    Felek ytkdt seyrarurru ko§ki.imi
    Kerem eydiir hata geldi dilime
    <;;:ok sava§dun r;:are yokdur olume
    Kime ne itdim bir dem girmez elime
    Genr;:ligimde ben de ger;:irdim gumu§ guni
    Boyle didukde meger 0 atlu HlZlr Aleyhi'sselam idi, Kerem'i ve Sofu'yu alup 0
    saat Erzurum' a goturlip konak sahibi Kerem ile Sofu'yu alup 01 gice misafir idup
    izzet ve ikram kl1dl. Sabah olurken Kerem ile Sofu yarunda gelup:
    "Bize bir kar;: ilirki soyle" didiler, Kerem daill saZl eline aldl, bakalun ne dimi§dir:
    Haytf omrlim gurbet ilde ger;:irdim
    Hasbihalim bildiren yok bilen yok
    Gitdi 11rsat elde idi kaprdlm
    303
    304 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Garip kaldlm gi.ildiiren yak gi.ilen yak
    Elimden aldlrdlm nazh yarimi
    Terk eyledim ben anarru atarru
    Doge doge gomgok itdim sinemi
    Han~er alup deldiren yak delen yak
    Bir haber almadlffi nazh yarimden
    <;:iinkii kuruldum ben bu beladan
    <;:ak zamandlr haber gelmez sllamdan
    Bir haberim getiren yak gelen yak
    Sokiildi mi karh dagtn karlarm
    Apldl ml mar siinbillli baglann
    Ben Kerem'im ah ~ekerim aglanm
    <;:e~mim ya~m sildiren yak silen yak
    Boyle soylediikde kahveci <;:ahk Be~e bundan haza idiip kahvesine artak eyledi.
    Kerem oyleye kadar kahvecilik idiip bade ta~ra pkup bakdl kim kahvenin kar~
    usmda bir diigiin var kim zannetdi ki Ashhan'l kacaya virmi~ler, diigiin anundlr
    diyerek aglayu aglayu i~erii giriip aldt saZl eline, bakallffi ne dimi~dir:
    Felek beni baga bagban eyledi
    Dast bagma girmedim ki aglanm
    Elim ile dikdim baglffi bastarum
    Giillerini dermedim ki aglanm
    <;:ak alur yiicesi ceylan diizi
    Dilkidir avcllar ararlar bizi
    Ben de bivefah seveli sizi
    Kalum baynuna sarmadlffi ki aglanm
    Kam benim tudu dilli meleyim
    Yarim yitiirdiim yana yana aglarlffi
    Kesildi haberim yakdur karanm
    Dast halinden bilmedim ki aglanm
    Kerem eydiir dostlar bu ne derd imi~
    Gnii toy diigiin saru gam imi~
    Hercayinin itdigi bize bu imi~
    lkrannda durmadl ki aglanm
    Boyle soylediikde Kerem kahveden pkup Ashhan'm almadtgl haber alup ~ar~
    lya gidiip Cafer Efendi Hammam kapuslrun oniinde bir boliik kanlara rast geliip
    i~lerinde Ashhan'l gordUkde akh ba~mdan gidiip bi~are aldt saZl eline, bakahm ne
    dimi~dir:
    Sahnuban rast pkdt hamamdan
    Hey agalar sarun yavru kimindir
    Ggiit alm~ hem atadan anadan
    Vann sarun yavru kimindir
    Benim alsan seni virmem felege
    Ba~m i~iin salma beni dilege
    Ash huri midir benzer me lege
    Hey agalar sarun yavru kimindir
    Halep ~ehri idi ash ilimiz
    Grdek U~dl viran kaldl golimiz
    Yar gidiyar nice alur halimiz
    Vann sarun yavru kimindir (Duymaz 2001: 266-269)
    Ek: Mellnler
    SozlUk
    Bade: Soma; (:qm.: Goz; Dew.: An; Efgan: lnilti, aglama; Eydiir: Soyler; Haylf:
    Yazlk, aClma belirtisi; Hercayi: Kararslz, sebatslz; ikrar: Kabul, tasdik; it-: Etmek,
    yapmak; Kande: Nerede; Kan1: Hani; Kan-: <;;:agl ges;mek, ya§lanma, ihtiyarlamak;
    Nigah: Gizli; Seyran: Gezinti; Sine: Bagtr, gogus; Tody: Dugun; Tudu: Tuti,
    papagan; Yola revan 01-: Yola pkmak.
    METIN 13: HAZRETI HIZIR A$IK GARlp YOLCULUGU
    Boyle soyleylib gezerken, §imdi bir nefer peyda oldu. Bir de A.§lk Garip arkasma
    baku. Ne bakarsm bir kit ath, elirlde mlzrak sallayup gelur. ~lk Garip, gonlunden
    dedi:
    "~u gelen adam, bir bula§lk adama benzer. Halep'de pa§amn korkusundan beni
    soyamadlydl. ~imdi beni burada soyacak", dirken, bir de geldi:
    "Oglan, bunun burasmda niye bagurup s;agurup durursun. Bu kadar daglan,
    ta§lan taciz ediyorsun. Muradm nedir?" deyinci ~lk Garip dedi:
    "Brrak beni behey baba, akada§larrrm kaYlp ettirn. Anlara s;agmyorum", deyince,
    ath dedi:
    "Senin arkada§m yoktur. Dogru soyle, yalan soyleme. ~irndi seni karglya saplanm."
    deyince:
    "Aman baba suaya gidecegim, yolda gelirken aum s;atladl meydanda kaldlm.
    Us; glindfu, yoruldum. Bugun ugruma bir lrmak geldi. Bir kolayml bulamadlm ki
    kar§uya ges;eyim de i§ime gideyim. ~imdi sen de gelmi§sin, benden bilmem ne istersin",
    deyince, ihtiyar dedi:
    "Oglum, sen nerelisin?" dedi.
    A.§lk Garip dedi:
    "Baba ben Ezrum'luyum"
    lhtiyar dedi:
    "Gel sag elini bana vir." dedi.
    A.§lk Garib de ne yapsm, korkusundan zavalh, ihtiyann yanma geldi. Amma bir
    kerre a§kla kayamn aluna baku ihtiyar dedi:
    "0 kayamn aluna niS;lin bakarsm?"
    A.§lk Garip:
    "Hayrr baba" dedi.
    lhtiyar dedi:
    "Ben anladlm, senin anda hegben var. Hadi hegbeni al da gel" dedi.
    A.§lk Garib, §imdi vardl hegbeyi getlirlib ihtiyara virdu. ~imdi ihtiyar A.§lk
    Garib'e:
    "Sag elirli vir." dedi.
    ~imdi elini verecek vakit, A.§lk Garib dedi:
    "Aman baba i§te hegbemi aldm. Hadi var git, beni irlcitme", deyince, heman ihtiyar
    gazab ile:
    "Vir sag elini", deyince, ne yapsm zavalh korkusundan, sag elini verdi. AIdl aM
    terkisirle:
    "Belimden kucakla, gozlerini yum" dedi.
    A.§lk Garib de, athmn belinden kucakladl. Gozunu yumdu. Bir de ath, ata bir
    kamp urub, berha oldu. Arasl bir sa'at ges;er ges;mez:
    "AS; gozunu oglum" dedi.
    305
    306 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Bir de ~lk Garib goziinii al,;tl baktl ki Ezrum'un kenanna gelmi~ler. Ihtiyar attan
    indiriib:
    "Var git oglum" dedi.
    ~imdi ~lk Garib hegbesini omuzuna alub, Ezrum'un il,;ine girdi. Bir de ogle
    ezam okunur. ~imdi bir abdest olub, cemaatla namaZl kllub, gene hegbesini arkasma
    alub, Ezrum'dan pkub, yola revan olub gitti. Bir saat gider gitmez, bir de arkasmdan
    bir nefere peydah oldu. Arkasma baktt ki, gene 01 ihtiyar geliyor. ~imdi
    A~lk Garib kendi kendirle dedi:
    "Bu ihtiyar bizim arkarruza I,;ok dii~tii amma haytr gele" dirken, ihtiyar geliib
    I,;attl. Ihtiyar dedi:
    "Oglan nereye gidiyorsun?" dedi.
    A~lk Garib dedi:
    "Ya baba, ben Kars'hYlm, Kars'a gidecegim, sana zahmet olmasm diyu Ezrum'luyum
    dedim." deyince:
    "Getiir elirli", diyub gene atm terkisine aldt.
    "Goziinii yum" dedi. ~lk Garib dahi goziinii yumdu. Bir vakitten sonra:
    "Oglum al,; goziinii" dedi.
    Bir de ~lk Garib goziinii al,;ub baktt ki Kars'm kalasmm oniine gelmi~ler. ~imdi
    ihtiyar attan indurub:
    "Var oglum selametle git" dedi.
    Andan ~lk Garib Kars'm il,;irle girdi. Bir de ikindi ezam okunur. ~imdi bir abdest
    alub, cemaatle namaZl ktlub, gene hegbesini arkasma alub, Tifliz Kapusu'ndan
    bu pkub, Tifliz yoluna dii~iib, bir miktar gider gitmez, bunun arkasmdan, bir nefere
    peydah oldl. Gene dondii arkaslna baktl ki, gene 0 ibtiyar geliir. ~imdi A~lk
    Garip gonliinden dedi:
    "Bu ihtiyar da amma bUla~lk herif imi~. Bize bugiin bir tebelle~ oldu ki, galiba
    yolu gaYlb ettirecektir" derken, kendi kendine dedi:
    "Aceb H1Zlr'a benzer mi, benzemez mi?" deyinceye kadar, gene geliib yet~ti.
    Dedi:
    "Oglan nereye gidiyorsun ?" dedi.
    A~lk Garib:
    "Sllaya gidiyorum" dedi.
    Ihtiyar dedi:
    "Oglan, bugiin bana I,;ok eziyet verdirl" diyub, gazab ile:
    "Oglan sen nerelisin?" deyince, A~tk Garib, ne yaps m zavalh, titrer.
    Ihtiyar dedi:
    "Ezrum'luyum dedin getlirdilin, Kars'hYlffi dedirl getiirdiim, ~imdi seni karguya
    saplanm. Dogru soyle sen nerelisin?", deyince, A~lk Garib dedi:
    "Baba, ben Tifliz'liyim", deyince, ihtiyar dedi:
    "Gel oglan, Bismillah de de elini bana vir" diyub, elini virdi. Gene atln terkisine
    aldl. ~lk Garib, belinden kucakladl.
    Ihtiyar:
    "Goziinii yum" dedi. ~lk Garib goziinii yumdu. Atlu ~irndi ata bir iizengi, bir
    kamp urub, berhava oldu gitti. Bir saat gider gitmez;
    "AI,; oglum goziinii" dedi. ~lk Garib goziinii al,;lp baktl. Ne bakarsm, Tifliz'in
    Baglarba~l'm gel,;m~ler, Tokmaktepe' ye gelmi~ler.
    "l~e baba, burasl artlk benim vilayetimdir" deyince, he man A~lk Garib attan
    a~agl inub ve hegbesini dahi alub, 01 ihtiyann elinden ayagmdan optii:
    Ek: Mellnler
    "l1ahi babahk, Rabbim senin her i§ini iki cihanda asan eylesun", diyu, dua edince,
    ihtiyar dedi:
    "Oglum, gel §u atm sag ayagtm kaldlr. Nalmdan Uy kere op de ayagml bastlgl
    yerden, bir avuy toprak al da, Uy lhHis bir Fatiha oku da, bir yevreye baglayasm.
    Ugruna anamn iki gozleri alil oldu. Vannca gozlerirle surliver, gene evvelki gibi iyi
    olur" deyince, A§lk Garib, atm sag ayagml kaldurub, Uy kere opru." Bastlgl yerden
    bir avuy toprak alub, uy lhlas, bir Fatiha okuyub bir yaghk ucuna bagladl. Hegbesirli
    arkasma alub, ihtiyara:
    "Allahlsmarladtk", diyerek, bir de baku ki yamnda ne ihtiyar var, ne bir kirnse
    var.
    "Eyvah, hele bir kadar zamandlr arkada§ olduk HlZlr ile. HlZlC oldugun bilmedim",
    diyub, her ne ise oradan yola revan oldu. Gitti, vara vara, Tokmaktepe'sinin
    ustune pktl ki, Tifliz §ehri bir tabak irni§ gibi, onunde durur. 01 zaman kendirli bir
    efldr alub, aldl saZllll eline bakahm Tifliz §ehrine ne soylemi§?' ~lk Garib'in klrk
    uyuncu beyt budur:
    t~te geldirn Gurci.istan'a
    Sukur gordum seni Tifliz
    Erenlerin imdadl bana
    SUkiir gordi.im seni Tifliz
    Siyah §aylann orlindu
    Dal gerdamna bolundu
    Senem'in ko§ku gorundu
    SUkiir gordum seni Tifliz
    Senem'in zi.ilfli karadlr
    Kokusu gamm dagtdlr
    Bu Tifliz'in topragldlr
    Sukur gordum seni Tifliz
    A§lk Garib geldi boyle
    Mayil oldu §irin dile
    Sadlman gonca gille
    Sukur gordum seni Tifliz
    Boyle soyleylib.
    "Yedi Yll hasretlik yektigim, Senem'in sarayml gorebilir miyim", diyub bakarken,
    01 tarafta olan ormanm iyinden bir billbill orub durur. Oyle bir oter kim dil ile
    tarif olunmaz. Bu billbilliln sadasl ~lk Garib'irl kulagma gidince, dinle kim, §ol
    bi.ilbi.il gayetle yamk yamk oruyor.
    "Galiba §ol bi.ilbill e§inden aynlrru§ kim boyle oruyor", diyub, dinlerken, kendinden
    geyub derununa saldtgt rnihnet efkiin cu§ eyleyince, hemen sazml aldt eline,
    bakahm 01 arada kendi halinde ne soyledi, bi.ilbi.ile A§tk Garib, klrk dorduncu
    beyt budur:
    Garib billbi.il sen boyle figan idersin
    E§imden ayn du§tum diyu diyu
    Cigercigin kebab idub yakarsm
    E§imden ayn du§tum diyu diyu
    Ya ben nice feryat itmeyim
    Fakir anam fakir baclm diyu diyu
    Yedi ylidlC hasretligini yekerim
    Fakir anam fakir baclm diyu diyu
    Sevdigin gurbette oldu derni§ler
    307
    308 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Yedi ytldrr olan ahdu amam bozmu§lar
    Senem'i yad ellere vermi§ler
    Ya ben aglamaYlfll nu Senem diyu diyu
    Garib'in hali peri§an oldu
    Usilimiize giilenler Mevla'dan buldu
    Yolun §a§lrub deryaya indi
    Aglayub slZladlm Mevla diyu diyu
    Boyle soyleyiib, oradan kalkub, hegbesini arkasma alub, kendi bir de Tifliz kenanna
    geldi. Orada bir ~ukurun i~inde biraz billbiiller yamk yamk oterler idi. ~imdi
    ~lk Garib bu biilbilllerin sadasma bir tfulil dayanamayub, bunu bir efldr alub
    aldi §azml eline, bakahm billbilllere ne demi§? Klrk be§inci beyt budur:
    Biilbiil ne yatarsm ~ukurova'da
    btme garib biilbill goniil §en degil
    Belki e§in seni arar yuvada
    btme garib biilbill goniil §en degil
    Biilbiil ne yatarsm bahar yaz geldi
    Bizirn gole ordek ile kaz geldi
    Sllada sevdigim benden vaz geldi
    btme garib biilbiil goniil §en degil
    Billbill ne yatarsm bahar eri§di
    KlfffilZl giil al yapraga kan§tl
    Sllada sevdigim fikrime dii§tii
    btme garib biilbiil goniil §en degil
    Ana Haleb dirler buna Giirciistan
    A§lk Garib oldu dillere destan
    Haleb bana zindan sllam giiliistan
    btme garib biilbiil goniil §en degil
    Boyle soyleyiib, oradan kalkub hegbesini arkasma alub, Tifliz'in i~ine girdi.
    Kendi evlerinin yanmda, bir ~e§me var idi. 0 ~e§menin oniinde hegbesini yere koyub,
    ~e§meden bir su i~mede olsun, sen ktssaYl ~ah Senem'den dinle. Meger 0 gice
    ~ah Senem'in kma gecesi imi§. ~ah Senem'in saraymda ~algl var. Herkez zevk
    u safada, ama ~ah Senem'in bir tfulii, arkasmdan esbablanm ~tkarub, gelinin esbablarml
    giymemi§ idi. Diigiirl evinin bir zevki yok idi. Giiler gibi aglar. Bunlar bu
    hal iizere iken, bu ~lk Garib, ~e§meden suyu i~iib, bir de dondii ki, evinden beri,
    baclSl elinde iki su destisi alnu§ ~e§meden su doldurmaya geliir. BaClSl karmda
    §ml gori.ince ne kadar olsa kan kaynar:
    "Vay karda§lm safa geldin" diyecek oldu, beri yolda dedi:
    "tnsan insana benzer dirler. Eger karda§lfll olmeseydi, karda§lflldtr der idim" diyub,
    bir kere destilerini ~e§me ba§lna koydu. A§lk Garib'in yiiziine bakakaldl. Baktl
    da destisini doldurmaya ba§ladl. Velakin gene dutub geri baktl. A§tk Garib buna
    bakarkene, doniib destinin birini doldurdu. Gene geri baktt ki A§lk Garib buna bakar.
    01 zaman klZ dedi kim:
    "Ey adam yiiziime ne baklp duruyorsun?" CTiirkmen 1995: 179-184)
    SozlUk
    Ahdu aman: Anla§ma, sozle§me; Alll 01-: Hasta olmak, illetli olmak; Asan eyle-:
    Kolayla§tlfffiak, yoluna koymak; Berhava 01-: U~mak, havaya u~mak; (:evre: Mendil;
    C\1§ eyle-: Co§mak, kaynamak; Derun: t~, i~eri, oz; Efkir: Stkmtl; Ez'rum: Erzurum;
    Kargu: Kargt, nuzrak; Kucala-: Kucaklamak; Mayll 01-: Meyletmek, yonelEk:
    Mellnler
    mek; Mihnet: Soontl; Nefer (Nefere): Asker; Peydah 01-: Ortaya ~lkmak, belirmek;
    Rrevan 01-: Gitmek, yiiriimek; ~adtman: Sevin~li; Tebele§ 01-: musallat 01-
    mak, pe~ine takllmak; Ur-: Vurmak; Yad el: Yabancl yer, gurbet; Yaghk: Mendil.
    METiN 14: TAHiR iLE ZOHRE HiKAYESiNiN SONU
    Birlikte hamama girdiler. Ziihre:
    "Benim camm, efendim gel sozilinii tut, ~u devenin birine bin, bir tarafa git" diye
    ne kadar yalvardlysa da Tahir dinlemedi.
    Olacak olur ~r u na~ar
    Gerek gonliin geni~ tut, gerek dar
    Sonunda birlikte hamama girip soyundular. Tahir, kendi kendine:
    "Acaba Ziihre'yi hangi yoldan ahp ka~anm" diye dii~iiniiyordu.
    Bu tarafta ise, 0 mel'un Arap, dogru padi~ahm huzuruna ~lklP klssayt nakleyledi.
    Padi~ah hiddetlendi, be~ bin asker, sfuatle hamama gelip etrafl ku~attllar. Tahir,
    her ~eyden habersiz, ZUhre'nin elinden tutup ko~u~uyorlardl. Cariyelerden biri
    dl~anda askerleri goriip ZUhre'ye haber verdi. Tahir'le Ziihre bakakaldtlar. Sonra
    Tahir:
    "Ey benim efendim. Senin soziinii tutmadlffi" deyip p~man oldu. Ama ne faydaki
    yaptlacak fazla bir ~ey yoktu. Kadm klyafetinde oldugu i~in, Tahir'in yamnda
    palasl yoktu.
    "Ey benim efendim, ~imdiden sonra duadan unutma beni" diyerek, arslan misali
    atlldl askerin arasma. Sille tokat dovii~meye ba~ladl, ytktlan bir askerin ktllclm
    kaplp saga sola savurmaya ba~ladl. Bir iki saat yanma kimseyi yakla~tlrmadl. Askerler
    durumu padi~aha soylediler, 0 da be~ bin asker daha gonderilmesini emreyledi.
    Sonunda kement atarak Tahir'i yakaladtlar. Bogazmdan, belinden, ayaklanndan
    baglaYlp padi~ahm huzuruna getirdiler.
    Pad~ah, Tahir'i 0 halde goriince, cellada emreyledi:
    "Vurun ~u tuz ekmek bilmez haini, cihanda naml ni~am kalmasm, aleme ibret
    olsun." dedi. Hemen ulema ve viizera ile mUftii ayaga kalklp:
    "Padi~ahlm, Tahir'i bize bagl~la, devlete laytk olan hapsetmektir, belki bir giin
    gelir lazlffi olur." dediler. 0 zaman padi~ah:
    "Eger Tahir, mecliste beni ve ZUhre'yi anmadan ii~ hane tiirkii soylerse azad
    ederim. Eger anarsa yernin ediyorum ba~ml keserim." dedi.
    Durumu dinleyen Tahir aId! bakahm ilk haneyi:
    Giil i~in biilbill aglar
    Dertli sinemi daglar
    Mecnun gibi Tahir'in
    Mekam olsun daglar
    lkinci bane
    Billbillii har aglatlr
    A~lkl agyar aglatlr
    Ben felege ne ettim
    Beni her har aglatlf
    Tam bu slrada Ziihre, hamamdan gelrni~ti, ona Tahir'in durumunu haber verdiler.
    Ziihre hemen sabra mecali kalmaYlp, kafesi a~lp Tahir'e goriindii. Tahir, Ziihre'yi
    goriince akh ba~mdan gitti, ne soyledigini bilmeden ii~iincii haneye ba~ladl:
    A~lk oldum bu rGye
    Can verdim bu rGye
    309
    310 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Kar~lmda bir ay dogdu
    Benzer Zuhrem Huri'ye
    deyince, padi~ah kUplere bindi Ye:
    "Tez vurun boynunu" dedi.
    AmanSlZ cellatlar, padi~ah emridir deyip, Tahir'i meydana oturttular. Tahir bak-
    U ki aruk kurtulu~ yok. Bir ah ~ekip ~u tlirkuyli soyledi: Aldl Tahir:
    Emri ki bl~ak biler
    Kuzucuk aman diler
    ~ol komur gozlu ZUhrem
    <;:lkml~ kar~lmda aglar
    Cellatlar boynumu vursun
    KlZll kamm yere aksm
    Guzeller yaS1ffil ~eksin
    Zuhrem umudu kessin
    deyip kesti. Kalbine olilin korkusu doldu. Mehl1 mahzun Zuhre'den tarafa baku.
    Gozlerin kanh ya~lar dokerek ulema ve vlizera tarafma baku. Kimseden ~re 01-
    madlgml gordu. Bu slrada padi~ah:
    "Bre vurun" diye baglrdt. Tahir'in haline cellatlar bile aghyorlardl. Ama ne yapsmlar,
    emreden padi~ht1, ~aresiz, Tahir'in gozlerini bagladtlar, bl~agl ellerine ahp
    u~ kere ~evirdiler, son bir umitle padi~aha donu p:
    "Padi~ahlm bu civana ktymayahm, kesilen ba~ yerine gelmez" diye ricada bulundular.
    Padi~ah:
    "Vur" dedi.
    Tahir, tekrar feryat edip:
    "Aman padi~ah1ffi, bana klyma, merhamet eyle" dediyse de, padi~ah merhamet
    eylemedi. 0 zaman, Tahir, cellada donup:
    "Bana be~ dakika musaade et" dedi. Cellat, Tahir'e musaade etti, Tahir abdest
    aldt iki rekat namaz klhp, Allah'a:
    "Ya Rabbi, bu saat bu dakika ruhumu kabzeyle." deyip can u gonulden dua etti.
    Allah'm hikmetiyle elini ylizline sfuerken ruhunu teslim etti.
    Zuhre Sultan, bu hali gorunce akh ba~mdan gitti. Bir muddet oylece yatu. Gi.ilsuyu
    serpip, aytltttlar, ama Zuhre ba~lm ta~lara vurup dovlinuyordu. Akh da bazen
    geliyor, bazen gidiyordu. Hemen padi~aha haber verdiler. Padi~ah gordu ki klZl
    akhm kaybetmi~, hemen hekirnler, hocalar topladl, ama hi~biri ~re bulamadl. Sonunda
    munaflkm biri:
    "Padi~ahlm, Tahir'in etinden bir par~a kesip Zuhre'ye yedirirseniz, akh yerine
    gelir. Tek ~aresi budur." dedi. Ama ZUhre'nin dadlSl bunu duymu~tu. Zuhre'ye durumu
    anlatu. 0 slrada Tahir'in etinden kofte yaplp Zuhre'nin onune getirdiler.
    ZUhre kofteye el sfumedi ve babaslmn da bulundugu meclise ~u turkuyli soyledi:
    Hey tatarlar tatarlar
    Birbirine katarlar
    <;:ar~uda et tukenmi~
    Tahir etin satarlar
    deyip ayaga kalku ve babaslmn yamna gelip ~u haneyi soyledi:
    Baba na~adm hak
    Na~a bakun di~e bak
    Baba i~te ben gittim
    Saraym ate~e yak
    Ek: Mellnler
    deyince, orada bulunan vezir ve aUmler agla§ular. Zuhre hemen oradan ~lklP Tahir'in
    mezannm bulundugu yere geldi. Baku ki, Tahir toz toprak i~inde yauyor. 0
    Mli gori.ince bir kere ah etti ve ahu gozlerinden glil ylizli uzerine kanh ya§lar aklttl.
    Ak glilun klfffilZl gi.ilun
    ~aklrdl bi.ilbi.il dilin
    dedi Ye:
    "Ey benim a§klmla, kendini bu hale koyan Tahir'im, her kim munafikhk etti ise
    benim Tahir'im gibi helak olsun." deyip topragt optu.
    "Yarabbi benim dahi, bu dakika ruhumu kabzeyle." diye dua etti. Derin bir ah
    ~ekti ve Tahir'in topragtm u~ kere koklaYlp ruhunu teslim eyledi.
    t§te bunun sebebi padi§ahm ahdine sadlk olmamasldlr. Aktlh olanlar bundan
    ibret almahdrrlar. Neyse, 0 ylizu kara mel'un Arap, Tahir'in oldugunu i§itip, "gidip
    bakaYlm" diyerek Tahir'in yattlgl yere geldi. Baktt ki Zuhre de Tahir'in uzerinde
    can vermi§, hemen han~erini pkanp kendi gogsune sapladl. C;;:unkli 0 mel'un Arap
    gizlice Zuhre'ye a§lktt. Her kim ba§kaslmn payma tamah ederse cezasml bulur.
    Ko§up durumu padi§aha soylediler. Padi§ah deliye dondu ve kansma haber
    verdi. Kansl ile beraber ZUhre'nin oldugu yere geldiler. Zuhre'yi Tahir'in uzerinde
    gordi.iler ve feryat ile aglamaya ba§ladtlar. Butlin §ehir halkl yas tuttu. Padi§ah,
    ZUhre'yi Tahir'e vermedigine ~ok pi§man oldu, ama "ne faide ba'de harabi'l Basra"
    olen olmu§ bir daha dirilmez. Padi§ah hemen:
    "Tez §u hain Arap'l getirin, kadedeyim" diye baglrdl.
    o zaman dediler ki:
    "0 hain Arap kendisini han~er ile oldurdu." dediler.
    Nihayet, ulema ve vUzera:
    "Efendim siz sag olun. Aglamamn faydasl yok. Hemen iki munasip mezar kazdlrahm
    bu iki namurad a§lkl yan yana defnedelim." dediler.
    tki mezar yan yana kaztllp defnedildiler. Mel'un Arap da ba§u~lanna gomi.ildu.
    Aradan bir sure ge~ti. Oradan ge~enler Zuhre'nin mezannda bir beyaz glilfidam,
    Tahir'in uzerinde klfffilZl bir glilfidam gordiller. 0 mel'un Arap'm mezarmda bir
    kara~ah bitmi§ti. Her sene a§lklar baltalarla 0 ~ahYl keserler fakat ~h yine bitermi§.
    Tahir ile Zuhre'nin mezan ziyaretgah olmu§. A§lklar, sadlklar ve bagn yamklar orasml
    ziyaret ederler.
    Ger~ekte Tahir ile ZUhre, Ferhat ile ~irin, Leyla ile Mecnun, Arzu ile Kamber,
    Varka ile Gi.il§ah birbirlerini seven a§lk ve sadlklar sonunda birbirlerine hasret ve
    namurat gitmi§lerdir. Bunlann hepsi di.inyada ve ahirette hasret ve dunya me§akkati
    ile her birisi birer gi.in ba§ka bir elemle bu obur dunyaya go~ etmi§lerdir. Bu
    tuhaf klSsa sonradan geleceklere hisse kapsmlar diye anlattldl.
    "Ervah-l tayyibelerine Fatiha" CTurkmen 1998: 244-248).
    SozlUk
    Namurad: Ahd: Anla§ma; Melfil: Dzgun, boynu bukuk, zavalh; Klssa: Kendisinden
    ders ahnmasl gereken klSa hikaye Naldet-: Anlatmak, aktarmak Agyar: yabana,
    rakip; Ba'de harabi'l Basra: Basra harap olduktan sonra; (:ar u ~: C;;:aresiz;
    Ervah: Ruhlar; Har: diken, sleak, klzgm, yaklcl; HeIak 01-: Yok olmak; Kabzeyle-:
    Camm almak; Mel'un: Lanetlenmi§, kmanml§; Me~akkat: Zahmet, slkmtt;
    Miinaftk: Kotu niyedi; KO: Yuz; Tayyibe: tyi, glizel; Tamah et-: A~gozlu davranmak,
    ~ok begenip istemek; Ulema: Alimler; Viizera: Vezirler.
    311
    312 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN IS: ARZU iLE KAMBER HiKA YESiNiN GiRi$
    KISMI
    Raviyan-t ahbar ve nakilan-t asar ve muhaddisan-t ruzigar hikayesin I?oyle rivayet
    ider ki; Mahal diyannda bir ki{;i var idi. Adma Burgaib Sipahi derler idi. Bir gun, 01
    kil?i sefere gidup gelurken, nagah Ayasofiya'da namaz ktlup, badehu munacat
    idup, cumleden mukaddem tal?ra pkup kapu onunde bir kundak bulup lslambol'dan
    envat dililu nimet alup, ~ocugu konagma sag gerurlip halkt davet eyledi:
    "Ey kardal?lar, bu kan yaruna geldiler. Bu masuma bir adt komalt" dediler.
    Burgaib Sipahi, kendusi "Kamber" deyli ad virdi. Badehu, dua ve sena eyledi,
    masul gordiler.
    Bir gun, Nehenk vilayetine giderken, yolda mel?veret eylediler. Bu (~o)cugun
    babasma Halil <;:elebi derler id(i), atar idi, gayet mUl?teri ~ok idi. Bir gUn, bir koy
    kethudast, ihtiyar adam I?ehre gelup, bu Halil ~elebi'nin sadasma hayran kalup u~
    gunde bunun karl?usunda durup bakdt:
    "Halil <;:elebi l?i.ikrCi) derler, I?U ihtiyan ahl?am benim evime geturlin." dedukde
    ahl?am olup gerurdiler. lzzet ve ikram iddiler. Halil ~elebi dahi 01 zaman, bu adama
    nasihat idub, dedi kim:
    "Ey ogul, dlinya fanidir, oiilisen dunyada bir ogul evlat gor. Kalur eser olur" dedi.
    "Dlinya baki degildur, kernalinizi bulmul?sunuz" dedikte makul gorlip dUl?undi:
    "Peki, olur" dedi ve bu saat bir ktz bul" dedi. Nagah bu ad am evine gelup du-
    I?linurken, ehli:
    "Bire adam, ne dUl?unursun?" dedi. ~ohre(t) olan rnacerayt hikayet eyledi.
    Avrat:
    "Benirn k1Z1ffi ku~ukrur, bari filan adamm ktzmt alaltm." dedi.
    Halil ~elebi:
    "Aru ben gormeyince alrnam." dedi.
    Bu koy(e) misafir gelup, usi.il ile bu ktzt gosterdiler. Gorlince sabra mecali kalmadt.
    Tez dugune mubal?eret idup aldtruz. KIZI, bir vakitden sonra, ehli hamile
    olup I?ehre gitmek murad eyledi. Bir taga geldiler. At~ yakup ISmtrken, harami gelenleri
    oldurdi. Bu masum kan i~inde kald!. Oduncular tagda gezerken ~ocugun
    sesin duydtlar; bakdtlar kan i~inde aglayup yatar. Goturlirken, Burgaib Sipahi'ye
    kavul?UP ana ahvali derler. 01 dahi:
    "Bana virlirseniz besleyeyim" deyli, ana virdiler. 01 dahi taye tutup emzirtdi.
    Nehenk vilayetine gotilidiler. Bir rivayet de boyledir.
    Ve bu adam, sefere gitmezden mukaddem, ehl-i cem olub, ehli hamile kalm11?d!.
    Nehenk vilayetine vannca, bir ktz evladt dunyaya geldi. Admt Arzu kodtlar.
    Kurbanlar kesup, Arzu kadtru, Kamber'e birbirine bildurdiler ve ikisini bir mektebe
    virdiler. Sonra, bunlar I?ibbe olmasun deyli musallaya halkt davet etdiler. Badettaam
    yiylip, dua ve sena idup tenbih itdiler ki:
    "Her kim, bunu seferden gerurdi derse, bana andan buylik dUl?mantm yokdur."
    dedi.
    AsIa ~ocuga, bir zarnan kirnse soylemedi. Ta on dort yal?ma girince, birbirlerini
    kardal? sanurlar idi. Her gUn, bunlar hocaya varup gelurken, bir gun akrep cazu
    bunlann onune ge~up:
    "Siz kardel? degilsiniz, birbirinize nikah ge~er." dedi muradt, birbirine al?tk ve
    mal?uk itmek i~un idi. Daima melunluk iderdi. Arzu'nun Kamber'e muhabbetu
    olup, Kamber, Burgaip Sipahi'nin indinde rnakbul olmayup, Kamber'i red eyle(di).
    Bir gun mel'un cazu, bir takrib ile Burgaib Sipahi' nin huzuruna varup oturdt:
    Ek: Mellnler
    "Bunlar, birbirine <l§lkdrr." Dedi.
    Arzu ile Kamber, bir hanede yaturken, Arzu, Kamber'in gogsun elin kodl. Koyunca,
    Kamber, "kac;:" dey-u bir sille urdl. Arzu muhabbetinden vurdugm bildi. Sabah
    oldl, Arzu cazu kanrun evine vardl. Cazu, Arzu'ya izzet ve ikram eyledi
    "Ey kan, ikram vakti degil, bana bir ilac;: bul" dey-u Arzu kadm rica ve niyaz eyledi:
    "lmdi klzlm var, bana biraz altun gerur, dedi, sana bir bilezik yapduraylm. Cuma
    irtesi gun gelup, koluna dakup mektebe gidersin. 01 dahi, sana <l§lk olur." dedi.
    Sonra cazu melun Arzu kadlru alup kuyumcu ba§ma vardl:
    "Alelacele" dey-up, bilezigi yapdlrdl ve ttlslmlan yazup, Arzu kadmm koluna
    takru. Birbirirle muhabbetleri artru bile. Hocaya varup gelurken, bunlar birbirlerini
    opmeye ba§ladllar. Cazu melun, bunlan boyle gori.ip gayet safalandl. Burgaib Sipahi
    vardl. Vannca:
    "Nedir ey kadm?" dedi.
    "~imdi, Arzu ile Kamber gelup gec;:erken nazar eyle." dedi.
    Arzu ile Kamber, birbirini operken gordi. Burgaib Sipahi ayttdl:
    "Soz senirldir, bu en) lan ne ilac;: idelum?" dedi.
    "~oban hasta oldl dey-u bahane idelum, bir zarnan c;:obanhk etsun" dedi. ~obarun
    esbablru alup, gidup koyuna gonderdiler. Kamber klzm hanesine kaf§u, bir depege
    C;:lkup, elirlde c;:ornaga da yanup durru. Burgaib Sipahi
    "Var klzlm, bana c;:e§meden bir su getir." dedi. Arzu kadm suya geldi. Kabml
    toldurup ellerini, y-uzuni yuru. 01 mahalde c;:e§menin li.ilesine bilezigi dakup, koyup
    gitdi. Kamber dahi kar§udan gozedurdi. Heman varup, bilezigi alup gitdi. Arzu
    kadmm aklma gelup, bilezigi bulmadl. Bunu gori.ince Kamber beyt ba§ladl:
    Kamber:
    Gi.il bunar e§me bunar
    Derdimi de§me bunar
    Arzum suya gelirse
    Aru koku ...... bunar
    Arzu:
    Sen pmara vardm ffil
    Konca gtilun derdin mi
    Ah dirlim iymanlffi Kamber
    Bilezigim gordun mu
    Kamber:
    Ben bunara varmarum
    Konca gtilun dermedim
    Ah dinim iymanlffi Arzu
    Bilezigin gormedim
    Arzu:
    Ma§ifemi toldurdum
    Toldl dey-u kaldrrrum
    Ah dirlim imarum Kamber
    Ben bilezigim alrurrum
    Arzu:
    Ey Kamber'im n'olaydl
    Gozume kan dolaydl
    Bilezigim yitmeden
    Tann carum alaydl
    313
    314 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Kamber:
    Ay dogar Arisan'dan
    Gun dogar Berisan'dan
    Ah dinim iymanun Arzu
    Bilezigin ne ni~andan
    Arzu:
    Arap atlar kazlh
    Ak koyunlar kara kuzulu
    Bilezigim ustlinde
    Arzu Kamber yazlh
    Kamber:
    Evlerinin onu oluk
    Sular akar donuk donuk
    Bilezigin bulana
    Arzum neyin var mu:;;tuluk
    Arzu:
    Evlerinin onu oluk
    Sular akar donuk donuk
    Bilezigimi bulana
    Arzu kendi mu:;;tuluk
    Kamber:
    Nitekim can tendedir
    Muhabbetin candadlr
    Elem vekme can Arzum
    Bilezigin bendedir (~im:;;ek 1987: 187-191).
    SozlUk
    Ahbar: Haberlerj Ahval: Haller, durumlarj Atar: Aktar, gUzel kolular ve igre iplik
    satan kii:;;ye verilen adj Badehu: Ondan sonraj Badettaam: Yemekten sonraj Baki:
    Daima, kahclj Baret: Sonraj Beyt b~la-: Siir soylemeye ba:;;lamakj Bi{e)takrip:
    Yakla:;;arakj Bunar: Pmar, ve:;;mej Ehlicem 01-: Hammlyla birlikte olmakj Ehl:
    E:;;, kanj Ehli hamile 01-: KanSl hamile olmakj Enva: C;:e:;;itj ind: Yamnda, nazanndaj
    K~: c,;:ek; Kethiida: Kahya, vavu:;;j Mahal: Yerj Makul gor-: Uygun gormek,
    yerinde bulmakj M~ife: Su kabl, bardak, ma:;;rabaj M~uk: Sevilen (kadm)j
    Mecal: Takat, gUvj Melun: Lanetlenmi:;;, kovulmu:;;j Me~veret: Dam:;;maj Muhaddisan:
    Olaylan aktaranlarj Mukaddem: Oncej Musalla: Bir koy veya kasabamn
    toplanu yerij M~tu: Mujdej Miib~eret it-: Bir i:;;e ba:;;lamak, giri:;;mek Miinacat:
    Yalvarma, yakarmaj Nagah: Anslzm, birdenbirej Nakilan: Nakleden, aktaranj
    Asar: Eserlerj Nazar eyle-: Bakmak, goz atmakj Ni~an: lz, i:;;aretj Niyaz eyle-:
    Yalvarmak, yakarmakj Raviyan: Rivayet edenler, soyleyenler, hikaye edenlerj Ruzigar:
    Zaman, devirj Safalan-: Keyiflenmekj Sena et-: Ovmekj ~ibbe: ~uphej
    ~ohret olan: Yayilan, duyulanj Taam: Yemek, a:;;j Taye: Daye, dadl, sutnine Ttlsun:
    Buyli, sihir.
    METiN 16: HUR$iT iLE MAHIMiHRi'NiN KAR$ILA$MASI
    Ktrklann va'ad itdigi gUn temam oldt. Hur:;;id 01 gice aUm suvar olub gitdi. Bakalum
    neyleylib netdi? Ktrklarm km gosterdugi yere pkdl. Sabah namazml eda itdi,
    etrafa ceylan idicek heman bakdl, Geylani Yaylasl'nda bin kadar vad1r kurmu:;;lar,
    otururlar:
    Ek: Mellnler
    "Bakalum, bu kimdiir?" diyiib gitdi. Bir keklik kaldlrdl, elinde ~ahirli sahvirdi.
    "Kab, tut!" dir iken vardl. <;;:adlrlara meyl itdi. Hur~id dahl anm siivar olub gitdi,
    vadrr arasma yetdi. Gelelirn 0 vadlrlar kirnirl irni~? Raviler ~oyle rivayet itmi~ler ki,
    01 govebe Uvma'an ~ehrinden idi. Mahmihri'nirl babasl vefat itmi~, yedi kannda~lYla
    kendi a~iret idi. Yiizba~l Kara Han naffilyla bir adam darb-l desti ile Uvma'an'l
    zabtetmi~ idi. Mahmihri'ye mii~teri olub almak sevdasmda idi. Anlar dahl:
    "Virmeyiiz", kendi a~iretlerini cem idiib 0 mahalden kavdtlar. Gele gele Uvmaan'dan
    Gene Karabagl civannda Yegan Sultan'm Geylan Yaylasl'nda geliib karar itdiler.
    Bilmezler idi kirn, ne mahal ve kimin millki oldtgm, vokiib oturdtlar.
    Eyitdiler:
    "Burada karar ideriiz." didiler.
    Bunlara bir haber ki:
    "Kara Han iistiiniize geliir irni~" didiler. Bunlar heman acele tedarik goriib birl
    yedi yiiz evde bir haber, anlar adam komayub Kara Han yiizba~mm iistiine gitdiler.
    "Kanya klzanlara ba~ 01, memleketin sahibi geliir ise yaylagm vir, kirnseye rencide
    itdirme." diyiib gitdiler. tkinci giin Hur~id 01 mahalde yatdl. Bilmez idi kim 01-
    dlgm, bakdl ki haber anlar kimse yok, biitiin kan klZ bir haber alamadl, ba~ladl vadlrlar
    arasmda ~ahini aramaga. Bakdl ve~me divannda oturub geliib hayyesirl aramaga
    ba~ladl. Ararken kanlar ile veki~iib dogmege ba~ladl, vekiib tOpUZl ba~ goz
    dimeyiib dogerken yayla sahibi sanub Mahrnihri'ye geliib:
    "Yaylagm sahibi geldi, bizi oldiiriir." diyince he man Mahmihri'nin can ba~mdan
    slvrayub acele geliib bakdl. Hakikat doger, geliib ann dizginin tutub:
    "!tme begim, erkeklerimiiz yaylaglru virelim, incitme kanlan." diyince heman
    bir dikkat ile bakdlkda heman Mahlmihri kendisi "ah vah" idiib akh ba~mdan gidiib
    Ylklldl. Kanlar ~a~akaldllar:
    "Tez acele vann, hace imaml getiiriin, sara tutmu~." diyiib getiirdiler. Geliib
    gamzma bakub 01 saat bakup bildi:
    "Ktzlm Mahlmihri, bu oglan senin mekrine ugraffil~, ilaCl sensin." didi.
    "Ne, nasll ilac olurum ben?" diyince hatun eyitdi:
    "Senin rayihan kokmaymca akh gelmez" diyirlce klZ:
    "Olmaz" didi.
    Kan eyitdi:
    "Olmaymca b~lmuzl belaya ugradursm".
    KlZ eyitdi:
    "Nene, sen biliirsin" didi.
    Heman hatun oglarun ba~ma bir vadtr kurub km yaruna alub girdi. KlZ oglana
    sanlub kucakladl, oglan uyandt, sanasm anberlere boyandt, kalkdt, oturdl. KlZ ta~
    ra pkdt. Goreler hatUfl eyitdi:
    "Oglum derdin nedir?"
    Eyitdi:
    "Ana benirn attmda sazlm vardur, getiir" didi.
    HatUfl saZl getiirdi, bakalum Hur~id ne dimi~. KlZ ta~rada dirller, oglan soyler.
    Hur~id ne dimi~:
    Beyt:
    Ela gozliim seni gordiim goreli
    Nagah yerden lrak babma
    Ebrulann benzer tir ii kemane
    Ba~m iviin soyle bir cevab bana
    01 vakt klZ bakdt, oglan kendine soyler. Aldt ktz, bakalum ne dirni~:
    315
    316 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Yaramazdl bu insana iyilik Qer)
    Var ~oeuk bizden lrak gez yiirii
    Kemlik eylemezsen eyle iyilik
    Yigit var git benden lrak gez yiirii
    Aldt Hur§id:
    Ben yarim tamram §irin soziinden
    Ahl biilbiil teki hub avazmdan
    Hilal ka§lanndan hasna goziinden
    Misk-i anber kokar sineden bana (ey)
    Benim yarim vardur sen git yabana
    Mevla'Yl sever isen §er itme bana
    Cinni isen niisha yazdlr ya bana
    <;:oeuk var git benden lfak gez yiirii
    Aldt HUT§id:
    Yar odur ki yare tath soyleyen
    lniib a§km deryaslm boyhyan
    Ben cinni degilem cindar neyleyin
    lster monla getiir dort kitab bana (ey).
    Aldt ktz:
    Bir kerre sanldtrn inkar olunmaz
    Akar bu ~e§mirn ya§l silinmez
    Benim yarim gibi gUzel bulunmaz
    Var git yigit, benden lrak gez yiirii
    Aldt Hur§id:
    Eger benim yarim beni bileydi
    Yar ile sine - saf olmak kolaydl
    Aumdan Ylktlub ke§ke oleydim
    Kanh zalim ni~iin goriindiin bana (ey)
    Aldt Ktz:
    Mahtrnihri'm dir ki sever ise eanm
    Servi biilendim fani dilnyamn
    Haber vir gorelim adlyla samn
    Yigit var git, benden lrak gez yiirii (ey)
    Aldt HUT§id:
    Hur§id'em ge~iirmenem tavmll
    Saldtm §ahinirni aldtm avmll
    Oliineeye senden kesmem davaffil
    Ya bir dogru eevab, ya eellad bana (ey).
    Aldt ktz:
    Kerem ktl bir soyle gU§um i§itsin
    KlZarml§ ruhlann kiildanda §itsin
    Mekanmuz nerde nastl Hur§id'sin,
    Bu sinemde kara bagnm ez yiirii (ey).
    Aldt Hur§id Beg:
    Ashml sorarsan Gene Karabagh
    Senin hasretinle cigerim dagh
    Adlm Hur§id Yegan Sultan'm oglu
    Bir geee seyrimde goriindiin bana (ey)
    Ek: Mellnler
    Meger yedi bu\;uk ay mukaddem kiZi oglana, oglam, kiza veliler tasvirini gostermi~
    ler idi. Birbirini bilmezlerdi (Sakaoglu-Duymaz 1996: 101-105).
    SozlUk
    Cem it-: Toplamak; Cindar: Cin \;agiran, onlarla konu§an ki~i (:qm: Goz; Darbdest:
    Zor kullanmak; Ebru: Ka§; Gamze: Ka§ goz i§areti, goz krrpma; Gil~: Kulak,
    i§itme, dinleme; Hace: Hoca; Hasna: Giizel; Hayye: <;:adtr; He1ak et-: Yak etmek;
    Hub: Giizel, ho~, iyi; Karar it-: Yerle~mek; Keman: Yay; Kemlik: Kotiiliik, fenahk;
    Kiildan: Kiilliik; Mahal: Yer, zaman; Mekr: Hile, diizen; Monla: Molla; Mukaddem:
    Once; Nagah: Vakitsiz, anslZln, birdenbire; Niisha yazdtr-: Muska yaptrrmak;
    Ravi: Anlatan, rivayet eden; Rayiha: Koku; Rencide it-: Incitmek, kalbini
    kirmak; Servi biilen: Uzun boylu; Sina saf 01-: Sanhp kucakla~mak; Siivar 01-: Ata
    binmek, atlanmak; ~er it-: Kotilliik etmek; ~it-: Ismmak; Tasvir: Suret, resim; T~ra:
    Di~an; Tav: Zaman; Teki: Gibi; Tir: Ok; Yaylag: Yayla.
    METIN 17: OGUZ DESTANI'NDAN BEY BOYREK
    Vakti zamamn birinde, kalbur saman i\;inde, ben annemin be~igini tmgir mmgir
    sallerken diinyalara hiikmeden ulu bir padi§ah vafffil~. Hiida'mn emrine bakm ki
    bu padi~ahm hi\; erkek ziirriyeti diinyaya gelmezmi§. Bu sebepten padi~ah tasalana
    tasalana, giin giinden a§lfl erim erim erimi§. Giin olmu~ ki padi~ah tasasmcian
    saman \;opiine donmii§; sokaklara \;ikamaz, kimselerle konu~amaz bir hal almi~.
    E~i dostu, bu Mlin sebebini padi~aha sormu~lar.
    Demi~ler ki:
    "A padi~ahim yetmi~ iki diivel fermamna el pen\;e divan dururken sen neye
    boyle ko~elerde zar u figan i\;inde boyun biikii p duruyorsun?"
    l~te padi~ah sorguculanna bir ~ey dememi~, amma giin giinden a~lfl kotiilemesine
    devam etmi~. Gel zaman git zaman, padi~ahm bu srrnna kirnseler agah olamami~.
    Edilen bunca nasihatlar kar etmemi~.
    Giiniin birinde padi§ah lalasma:
    "Haydi seninle tebdili ktyafet edip gezmege gidelirn, ciaglara pkahm, avlanahm."
    demi~.
    Pad~ahm bu sozlerini sultamn hammma miijdelem~ler. Padi~ah dile geldi diye
    kirk giin kirk gece saraycia ~enlikler yaptlffil~.
    Nihayet padi~ahla lalasi atlarma binerek yola koyulmu~lar.
    Az gitmi~ler uz gitmi~ler, dere tepe diiz gitmi~ler. Derken efendim lSSlZ bir ciag
    b~mda yollannm oniine bir dervi~ pkivermi~ ve hemen atlannm oniine ge\;ip
    dogruca padi~ahm eteklerinden operek:
    "Ho~ geldin pad~alum." demi~.
    Bunun iizerine pad~ah dervi~e:
    "Sen benim pad~ah oldugumu nerden bildin?" diye sormu~.
    Dervi~ de:
    "Ancak bu azamet ve debdebe padi~ahlara mahsustur. l~te oncian bildim efendim."
    demi~.
    Bunun iizerine pad~ah:
    "Mademki benim pad~ah oldugumu bildin, benim i\;imdekileri, kamrrndakini
    de bil." demi~.
    Dervi~ de:
    "Ferman senindir." demi~ ve ii\; nafer padi~ahm etegini optiikten sonra:
    "Efendimizin hi\; erkek ziirriyeti diinyaya gelmiyor cia i\;leniyorsunuz." demi~.
    317
    318 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Bunun uzerine padifJah dervi§e:
    "Bunun presi nedir?" diye sormu§. Dervi§ de tekrar padi§ahlll etegini u~ defa
    opmu§ ve cebinden bir elma pkararak iki §ak etmi§ ve padi.~aha:
    "Padi.~ah1m, bunun ~aresi i§te budur. Bir par~aslll1 sen ye, birini sultan hamma
    yedir. Kabuklarlll1 da k1srag1mza verin. Allah'lll izniyle dilekleriniz yerine konacakill.
    Ve lakin Hakk'lll emri yerine gelince §ehzadenin adlll1 koymaYlll; ben ne vakit
    gelirsem 0 vakit koyanm." demi§ ve orac1ktan hemen Slr olmu§.
    Derken efendim, padi§ahla lalas1 saraya donmu§ler. Padi§ah, dervifJin dedigi gibi
    etmi§. Elmamn bir §aklll1 sultana yedirmi§, bir par~sllll kendisi yemi§; kabuklanm
    da klSragllla yedirmi§.
    Derken efendim, Allah'lll emri yerine gelmi§. Sultan hamm a§ yirmege ba§laYlllca
    sarayda §enlikler ba§laffil§. Bu da klfk glin k1rk gece devam etmi§. Ay gun tamam
    olmu§. Sultan hamm bir erkek ~ocuk dlinyaya getirmifJ. Ktsraktan da bir tay
    dunyaya gelmi§.
    <;:ocuk buylimu§, buylimu§ akillallffil§. Birka~ ya§llla girince mektebe vermi§ler.
    <;:ocuk yava§ yava§ buyliyormu§. Amrna mektepte mollalar ~ocugu "AdslZ Bey" diye
    ~aglflyorlarm1§.
    <;:ocuk bir glin saraya gelmi§, annesine:
    "Anne, bana mollalar 'Ads1Z Bey' diyorlar. Ben ni~in ads1z1m?" diye sormu§.
    Bunun uzerine sultan hamm:
    "Senin bir dervi§ baban vard1r. 'Ben varmaYlllca adm1 koymaYlll' -dedi- onun i~in
    adlll1 vermiyoruz." de~.
    Derken bir de ne baksmlar, dervifJ baba yanlarlllda duruvermez mi? Dervi§ baba
    ~ocugun adm1 "Bey Boyrek", atm adllll "Bengiboz" koyarak oradan hemen Slf olmu§.
    Gele gele Bey Boyrege gelelim. Mektebini bitirmi§. Bir gun anasllldan babasllldan
    izin ahp "Bengiboz" He seyir yerine gitmi§. Bir de ne bakslll ki, bir meydanlll
    ko§esinde ahali birikintisi var. Sormu§. Dunya guzeli Ak Kavak Ktz1'nlll ok yaYlll1
    ge9rmege ~ah§lyorlarffil§. Dunya guzelinin ok yay1m ge9rirse dunya guzeli ana
    varacakm1§. Ok yay oyununa derhal Bey Boyrek de kan§m1§; daha i§te §oyle boyle
    yaY1 tutar tutmaz bir au§ta dlinya guzelinin ok yaym1 ge~irmifJ. Derken efendim,
    hemen padi§aha mujde etmi§ler.
    Demi§ler ki:
    "Bey Boyrek, dunya guzeli Ak Kavak Ktz1'nlll ok yaYlll1 ge~irdi."
    Bunun uzerine dlinya gUzeli He Bey Boyregin kirk gun k1rk gece ni§an merasimi
    olmu§. Ni§andan sonra, gi.in1erden bir gUn Bey BOyregin i~i slk1lml§ "Bengiboza"
    binip seyir yerine bir daha ba§llll ahp gitmi§. Giderken bir de ne gorsun ki, bir
    ~e§me ba§lllda biraz ki§i yatffil§ uyuyorlar ffil imi§? Bey Boyrek de Bengiboz'u k1-
    ra sahvermi§, 0 da adamlann yamna Varml§ uyuyuvermi§. Meger ne bakslll ki oradan
    gavur krahmn saraY1 var ffil imi§. Kral saraYllldan durbunle bakarm1§ ki biraz
    ki§i hududu ge~mi§ yat1yor. Kral ferman etmi§:
    "Gidin getirin, §U adamlan, ann zindana"
    Gitmi§ler getirmi§ler, atffil§lar zindana ...
    Bunlar yedi yli zindanda kalffil§lar; Bey Boyrek de beraber.
    Zindanda Bey Boyregin ku~uk bir ~ak1 b1~agt vafffil§. Onunla bir goz deligi gorecek
    kadar yedi sene zindan duvanm e§e e§e bir delik a~m1§. Bir de ne bakslll ki
    yoldan bu esnada bir kervan ge~iyor mu imi§!
    Alm1§ kervana, Bey Boyrek ne soyledi; kervan da Bey Boyrege ne dedi:
    Geli§in ner'ili bezirganba§l
    T1ra§lm buylidu gozumle ga§l
    Yedi ytl oldu ben zinclancla galnu§lm
    Dutulmu§ kliffara yesir olmu§um
    AId1 Bezirgan:
    Geli§im sorarsan Oguz ilinden
    Alurum satanm diinya rnahnclan
    Beyim ne bileyim senin hilinden
    Deyver beyim deyver kimin oglusun
    AId! Bey Boyrek:
    Deyvennege doymez bu dertli yiirek
    Ah inen yah inen olsem mi gerek
    Babam padi§ahtu ben de Bey Boyrek
    Bunu cia boylece bililn efendim hey
    AId! Bezirgan:
    Anam sorarsan ah idiip aglar
    Babam sorarsan kareler baglar
    Biiyiik klZ karde§in dilnyaYI neyler
    Bunu cia boyle bililn efendim hey
    Ek: Mellnler
    Bezirgan bunu boyle deyince Bey Boyrek kendi kendine, "Bari -demi§- Bengiboz
    He Ak Kayak KIZI'm da sorayIm; onlan cia bilir, ne alemdedir."
    AId1 Bezirgan:
    Ak Kayak KlZl'm aldl dedi le
    Bilmem kimden kime yardl dedile
    Baltacl Kel Vezir'in oglunu aldl dedile
    Bunu da i§ittim illerinizden
    Bunu da i§ittim kullanruzdan hey
    deyip kesti ye yoluna reyan oldu.
    Derken efendim gavur krahrun klZI bunu gizlice dinliyonnu§. Krahn klZl, saklandlgl
    yerden pklP zindarun tepesindeki kIrk ki§inin kaldrramayacagl tekerlek ta
    §I "ya Allah" deyip bir tutu§ta kaldlrnu§ ye bir urgan ahp zmclana salmrunnl§. Ipe
    herkes an koyam gibi birikiyenni§ler. Bunun iizerine kralm kIZI:
    "Tiirkli soyleyen yigit pksm ye sizi sonra pkannm." demi§. Bey Boyregi anasmclan
    babasmclan sakhca pkarnu§ ye yetmi§ be§ giine miihlet yenni§, zmclanm ta
    §ml cia yine yerine "ya Allah" diye koyup zmdam kapatml§. Aruk Bey Boyrek gelirken,
    tarn 0 tutuldugun ~e§menin ba§ma kaclar gelmi§. Kendi kendine:
    "Dur bakaYIm §uracla Bengiboz'u kaybettimdi." demi§ ye ah edip alml§ tiirkiiyii
    Bey Boyrek, bakahm ne soylemi§:
    Aldt Bey Boyrek:
    Arayt arayt bulsam izini
    lzinin tozuna siirsem yiiziimii
    Yetmi§ be§ gilne miihlet aldlm gIral gIZIru
    Yeti§ Bengiboz'um yeti§ imdade
    Derken efendim, Bengiboz bir ta§m dibinde yedi sene kalml§, iistiinii yedi senedir
    yosunlar biiriimii§, amrna ye la kin ona yedi senedir dervi~ baba bakannl§.
    Bey Boyregin sesini ahnca ki§neye ki§neye oniine gelmi§. Bey Boyrek, Bengiboz'un
    yosununu slymp ye "Bismillah" deyip iistiine binmi§. Gele gele gelmi§ k6-
    yiiniin ba§ma.
    Bir koca kan bu esnada Bengiboz'un anasIru suluyonnu§. Derken Bengiboz'un
    anaSI ki§ir ki§ir ki§nemi§. Koca kan cia:
    319
    320 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Ne oldugu bilinmeyesi musibet ... Bey Boyrek agabeyini mi gordun? Bengiboz
    tayml ml gordun? Yedi senedir ki§nemiyordun?" derni§.
    Derken Bey Boyrek, oraya su doldurmaya gelen ba§ka bir ihtiyar nineye:
    "Nine, demi§, bu gece beni rnisafir ahr IDlsm?"
    lhtiyar nine de:
    "A oglum -ciemi§- tencereye iki mercirnek tanesi koydum; biri altmda kaymyor,
    biri ustunde kaymyor. Ben seni nasll misafir ahnm." demi§.
    Derken, efendime soyleyeyim, Bey Boyrek koca kanya bir avu~ dolusu altm
    vermi§. Koca kan da:
    "A .. ahnm oglum, aUm da ahnm, seni de ahnm." demi§ ve 0 gece evine alml§.
    Bey Boyrek geceleyin koyde bir §enlik duymu§ ve nineye:
    "Nine, demi§, koyde bir def tmgtrtlsl, kan fingirtisi var, 0 nedir?" diye sormu§.
    Nine de:
    "Ah oglum, padi§ahm bir oglu vardl, adma Bey Boyrek derlerdi; yedi senedir
    kayboldu; dunya guzeli Ak Kavak Klzl'na ni§anlaIDl§lardl. ~irndi onu i§te Baltacl
    Kel Vezir'in ogluna ahveriyorlar; §enlik onun i~indir." demi§.
    Sabah olunca Bey Boyrek dogruca dugiin yerine gitmi§. Ahali dugun yerinde
    kum ~aklh gibi bir agacm dibine birikrni§ler.
    Agaca bir ma§rapa alun aSIDl§lar.
    "Eger bu ma§rapaYl kim vurursa ona padi§ah ikram olarak bah§edecekmi§."
    Bey Boyrek'te yava§ yava§ bu birikintiye sokulmu§. Amma oraclktaki adamlar
    kakl§tlrml§lar.
    "SuratslZ herif, defol" derni§ler. Onlar ne kadar demi§lerse de 0 yine girememi§.
    Bir kovmu§lar yine girmi§. lki kovmu§lar yine girrni§, her defa kovu§lannda yine
    girmi§. Bunun uzerine padi§ah;
    "lli§meyin §una" deyince Bey Boyrek padi§aha:
    "Efendim, elime uyar ok yay olsa ben onu vururum." demi§.
    Padi§ah da:
    "Haydi haydi, suratslz musibet... mutbaga ke§kek yemege git!" demi§.
    Bey Boyrek:
    "Efendim, yavrum, elime uyar ok yaYl olsa ... " derni§.
    Bunun uzerine padi§ah:
    "Yuregim raZl olmuyor amma gidin §una Bey Boyrek'in ok yayml getirin" demi
    §. Bu klhkslZ adama Bey Boyrek'in ok ve yaylm getirmi§ler.
    Oraclktaki adamlar bir gUn ak§ama kadar ugra§IDl§lar. Kimseler ma§rapayt vuramaml
    §; adamlar birbirlerine, "Bu klhkslZ adam vuracak ha!" diye eglenmege ba§laml
    §lar. Amma bu klhkslZ adam daha i§te §oyle boyle tutar tutmaz ma§rapaYl tenker
    menker altmlanyle beraber yuvarlarru§ ve ahaliye u~ defa:
    "Kapl§m ibadullah, kapl§m .. " diye baglfffil§.
    Ahali kapl§ml§lar. Bunun uzerine padi§ah bu kthkslza:
    "Dile oglum benden ne dilersin." derni§.
    o da:
    "Sagligml dilerim." derni§.
    Padi§ah:
    "Sagliglmdan sana ne? Dile benden ne dilersin ... " demi§.
    o yine:
    "Sagligml dilerim" demi§.
    D~uncu defasmda ise:
    "Dugun evindeki kadlnlan teker teker oynatmak dilerim." demi§.
    Derken efendime soyleyeyim, padi§ah da ferman etmi§.
    "Bu kthkslZ adarru getirin diiglin evine."
    Ek: Mellnler
    Amma kimseler Bey Boyregi tamyamaz olmu§. Savl sakah kan.~ml§, esbaplan
    eskimi§, kendi de mundarlaml§ ...
    Diigiin evinde alrru§ defi eline Bey Boyrek bakahm ne demi§. (0 esnada oyuna
    9kan da biiyiik klZ karde§i imi§. Amma Bey Boyregi tamyamaml§.)
    Aldt Bey Boyrek:
    Ne bakagsm monca monca
    Boyun uzun, belin ince
    Vezire ilaYlksm anca
    Her cahilsin her cahil
    Bey Boyregin klZ karde§i oyunu bitirmi§, oturmu§ yerine. Derken Slla, biti
    §ik kom§ulannm klzma gelmi§. 0 da pkml§ oyuna. ~imdi Bey Boyrek onu da
    oynatml§.
    Aldt Bey Boyrek:
    Evlerinin onii derecik
    Kopeklerinin agzl karacuk
    lsmail ogluna varacuk
    Her cahilsin her cahil
    deyip kesmi§. Derken efendim 0 da oyunu bitirmi§. Ondan sonra da Slra diinya
    giizeli Ak Kavak K1Zl'na gelmi§. 0 da pkml§ oyuna; alml§ eline defi Bey Boyrek
    ba§laml§ §u tiirkiiyii vagtrmaga:
    Ald1 Bey Boyrek:
    Ne bakagsm kinli kinli
    Sana deyin iki dinli
    Oynayan Ak Kavak KlZl
    Yaktu yandurdl bizi,
    diye soyleyiverince Ak Kavak K1Zl, Bey Boyregin sesinden almt§. Hemen diiglin
    evinde Bey Boyrek ile sarma§ dola§ olmu§lar. Padi§aha miijdeciler gitmi§:
    "Miijde padi§ahlm, Bey Boyrek geldi. Miijde padi§ahlm Bey Boyrek geldi."
    Koyde avazCllar bagtrml§:
    "Bey Boyrek geldi!" diye kirk koyde avazCllar baglrml§. Bey Boyrek geldi diye
    klrk giin krrk gece §enlikler edilmi§. Toplar attlrru§, davullar valmm1§. Bey Boyrek
    geldi diye.
    Diigiin evinde Baltacl Kel Vezir'in oglu lsmailcigi trra§ etmege gelen berberler
    kavml§. Bey Boyregi yumu§lar tlra§ etmi§ler, gerdege koymu§lar.
    Bunu duyan BaltaCl Kel Vezir'in oglu lsmailcik de korkusundan bir kiimese
    saklanml§, amma ba§l kiimesin tavamna klstlml§. Cam "imiigiinden" hlkkadan
    vlklvermi§.
    Onlar ermi§ muradlna ho§una; biz anlattlk nafile yere.
    ~lkahm tahta; kerevetine bo§una ....
    Kaynak: Baha Ahmet. (1931). "oguz Destamndan Bey Boyrek'e Dair IV", Bartm
    Gazetesi, (312), 21 Eyliil, 3; (313), 28 Eyliil, 3; (314), 5 Te§rinevvel [EkimJ, 3.
    Htkaye AnlahCJSJ: Emine Gadun hakkinda bilgi: "Tahminen 90-95 ya§lannda,
    uzun yiizlii, ttknaz viicutlu, orta boylu, paytak yiiriiyii§lii, ba§lm sinir zafiyetinden
    -arda Slra gayriihtiyari sallayan Emine gadun; hactlar obasmda miihim bir niifuz ve
    321
    322 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    ~ohret sahibidir. Emine gadunun haCl ye bilhassa aga klZl olmasl yGrGk koylerinden
    bu muhterem kadmm laYlk oldugu hiirmeti kazanmasma temin etmi~tir.
    Emine gadunun halk tarafmdan seyilmesi amillerinden biri de ho~ sohbet, niikteperdaz
    olmasldlr. Bu ~ahsi meziyetlerinden ba~ka, bir asra yakla~an hayatmm
    hauralanm diinkii gibi hatrrlayacak bir zeka ye kabiliyete sahip olmasl ye en basit
    hadiseleri oldugu gibi nakil kabiliyeti, insanlar iI;:inde ender gorGlen bir yaradlh~m
    misalidir."
    Sozliik
    Agah 01-: Ula~amamak; Amll: Etkin; ~ yir-: A~ ermek; Avazct: Tellal; Azamet:
    Gosteri~li, heybetli; B~et-: Bagt~lamak; Bakagsm: Bakarsm; Bezirgan: Tiiccar;
    Debdebe: Heybetli, ihti~amh; Deyver-: Deyiyermek, soyleyiyermek; Diiveh Deyletler;
    Esbab: Elbiseler; Gayriihtiyari: Elinde olmadan; Htkkadan p.k-: blmek;
    Hiida: Allah; ibadullah: Allah'm kullan; imiig: bmiik, glrtlak, bogaz; Ka~t:tr-:
    1telemek; Kar etme-: yaran olmamak; Kiliks1Z: c;elimsiz, gosteri~siz; Kiiffar: Kafider,
    dii~manlar; Monca monca bak-: Aptal aptal bakmak; Mundar: Pis, kirli;
    Musibet: Bela, dert; Miihlet: Siire, zaman; Nafile: Bo~una; Ner'ili: Nereden;
    Niikteperdaz: Niikteli soz soyleyen ki~i; Sesinden al-: Sesinden tammak; ~ak:
    Par~a; Tenker menker: Tmglr rrunglr; Urgan: lp, halat; Yesir: Esir, tutsak; Zar u
    figan: lnleme; Ziirriyet: Soy.
    METiN 18: iSTANBUl'UN TA$I TOPRAGI Al TIN
    Bilgi: Anlaucl, 'laf kalabahgt' diyebilecegimiz, bir boliimii anlamslz sozlerden olu~
    an klsa bir giri~ten sonra aSll konuya girer.
    Kastamonu civannda Mebmet Aga admda bir zat. lsim isime, cisim cisime,
    semt semte benzer, ger;mi~ zaman soylerim, yalan gerr;ek vakit ger;er demi§ler. Mebmet
    Aga 'mn memleketinde bali vakti iyi, yerinde oldukr;a.
    Tarlast var, ekiyor, bir;iyor. Efrad-t ailesinnen bo~ ger;iniyor. Bir iki davar bayvanctklan
    da var.
    Duymu~ ki lstanbul'un t~t topragt altmdtr diye ve bir; de lstanbul'a gittigi
    geldigi yer degil. Demi§ bir varaytm, ~u lstanbul'dan biraz ta~ toprak getireyim
    memleketime.
    Bu bizim Mebmet Aga beybestne biraz ekmek biraz peynir i~te ... Yolda yiyecek
    incir filan koyuyor. 0 zamanlar malum ya, tren yok, bir ~ey yok.
    Kab kagm arabast tie, kiib b~a buzurdan merkeple, kab yarayerek, ~urast senin
    burast benim, kendisi de oldukr;a boyluca bir adamm1,§, mesela ~oyle ur; metro
    boyunda ve bir bur;uk metro geni§/iginde. Mebmet Aga oldukr;a b.rrr ha ve epey
    yol ge/iyor yaraye yuraye on be~ gunde Kastamonu 'dan.
    Heybesindeki yiyecek bitiyor. Karm da actktyor. Saga sola baktyor Allab 'm dagmda,
    nerde bulsun yiyecek ir;ecek ba babam de babam ar; bf-ilar; yav~-yava~,
    yava~-yava~ ...
    Bir gun sabab ~afagt sokerken, Oskadar'a geliyor, (:amltca tepelerinde bir abp
    dukkiinmt ar;mt~, yemeklerini pi~irmi~, tezgablam1,§, mii§teri bekliyor. Yani bu devir,
    eski devirlerde boyle abplar, kabveciler, bamamctlar gayetle sabab ezamna
    batta sabab ezamna bir saat kalaraktan afarlar, yemeklerini pi§irirler, dukkanlanm
    baztrlarlar, temizlerler, sabab namazma giden mu~teriler abpya yabut b6yle
    d1,§andan gelen adamlar boyle abpya ugrar yemegini yer sabableyin erkenden
    kabveye gider, kabvesini ir;er, veyabut ki camiye gider, camiden doner, yemek yer,
    Ek: Mellnler
    kahve i(:er, yani erkenden hamama gider. Hep bu erkenden olan i§ler ve 0 zamanda
    malum ya erken kalkmanm da (:ok iyiligi var. Haa efendim evet! Sabahleyin temiz
    havasmda kalkmak, efendim soyliyeyim yava§ yava§ yoluna duzulmek efendime
    soyliyeyim, (:ok iyi §eyler, vUcuda nafi §eyler bunlar. Uzatmtyaltm efendim
    bizim Mehmet Aga da, bu sabahm ezan vaktinde (:amltca tepelerinden OskUdar'a
    geliyor. Bir ahp dukkiinmt a(:m1§, yemeklerini pi§inni§, tezgah etmi§, mii§teri bekliyor,
    otunnu§. $indi bizim Mehmet Aga ahp dukkiinmm onune gelmi§ bakm1§ yeme
    gin kokusu geliyor, bir kere (:ekmi§:
    "Mmmm! Emme kohuyyo! Tellek mi kohuyyo be?"
    Ahp da bunu mii§teri zannetmi§.
    "Efendim, buyurun."
    "Ht?"
    "Buyurun."
    "N'olacak?"
    "Efendim buyurun. "
    "[ghh .. . "
    "Buyurun efendim, buyurun, buyurun."
    "Ht?"
    "Buyrun yani i(:eriye gir i(:eriye."
    "Ula ttktl de be!"
    "Efendim?"
    "Ttktl de."
    "Ttktl efendim ttktl."
    "Hth, oyle desene e§ek. "
    Ginni§ i(:eriye.
    "Efendim oturunuz. "
    "Ht?"
    "Oturunuz. "
    "N' olacak?"
    "Efendim i§te §6yle yapm, oturun."
    "Ulan (:6k desene be ... "
    "Efendim (:6kUnuz." (Culer) "Allah Allah" demi§ ahp, zavallt!
    "Ttktltmz giriniz, oturunuz, (:okunuz. Ayaga kalkmtz!"
    "Dinel de!"
    "Ht?"
    "Dinel."
    "Hth Allah Allah -demi§- dinel kalkmak. Bakaltm daha neler i§itecez. " demi§
    zavallt ahp. "Efendim ne vereyim efendim. ". Yemekleri saymaya ba§lam1§. (:orba
    var, tas kebabt, ktzartma, fasulye, patates, nane, ptrasa, tspanak, dolma, kebap §U
    bu hepsini saym1§. Vesaire ...
    "Getur bakaltm. "
    "Efendim hangisinden istersiniz?"
    "0 vesaire dedugunden getur. "
    "Efendim?"
    "Vesaire dedun ya, ondan getur. "
    "Efendim yemek degil. "
    "Ne 0 ya?"
    "Efendim mesela, §U bu demek. "
    "0 §U bu'dangetur."
    323
    324 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Efendim yani nastl anlataytm. (:orba vereyim mi?"
    "(:orba getur. "
    "Peki efendim. "
    Tutuyor efendim, bir ufak kilse (:orba, malum ya abplann ... , bir ufak kiise (:orba
    ve bir ekmegin dortte bir ktsmt, bir ka§tk bir par(:a da limon kesiyor ve adamtn
    onune getiriyor.
    Mebmet Aga bir baktyor ona. Mebmet Aga bOyle yemek yemez ki, memleketinde.
    Karavana ile §oyle. Ka§tgt (:aldtmtydt, karnt doymalt. Anlatttk ya, Memet
    Aga'ntn boyunu. 0(: metro boyunda, bir bu(:uk metro geni§liginde maa§allab.
    Bakmt§, "Herif bennen alay ediyor" diyerek abpya sesleniyor:
    "Bana bak bem§eri!"
    "Efendim. "
    "Nedir bu?"
    "(:orba. "
    "N'olacak? "
    "Efendim i§te (:orba"
    "uta gu§ sulugu be! Bunu yalaklan gettlr. "
    ''Ama burda yalak yok. "
    "Ne var?"
    "Tencere var. "
    "Tencereynen getur"
    ''Ama bem§erim sen tencereynen yiyemezsin. "
    "Ha?"
    "Tencereynen yiyemezsin. "
    "Yiyemezsem surattma (:al. Tencereynen getur. "
    "Peki efendim" diyor. Abp tutuyor mr tencere (:orbayt koyuyor onune.
    "Bi te kep(:e getur. "
    "Efendim? "
    "Kep(:e getur. "
    "Peki" diyor. (:orbantn kepf:esini de koyuyor onune.
    "Be§ tekerlek de ekmek gettlr" diyor.
    Be§ tekerlek yani be§ tane de ekmek getiriyor, koyuyor onune.
    Bizim Mebmet Aga ekmekleri dogruyor tencerenm i(:ine, kep(:e ile veri§tiriyor,
    ba babam de babam. Obb gidtyor. (:orba morba btr §ey kalmtyor.
    "Bana bak bem§eri!"
    "Efendim."
    "Yemek getur. "
    Zavallt abp oyle bayran bayran bakarmt§. Bir tencere (:orba gitti. Hem ekmeklerde.
    "Hem§eri yemek getur!"
    "Peki efendim taskebabt ... "
    "Taskebabt getur. "
    "Peki efendim. "
    Gene bir tabaga tas kebabt koyuyor. Yantna (:atal ... Ekmek, istemez; ekmek
    vararttk.
    "Bana bak bem§eri. Bennen zevklenme. "
    "Efendim?"
    "Bunu yalaklan getur. "
    "Efendim yalak ... "
    Ek: Mellnler
    "Tencereynen getur. "
    Gitmi~ adamcagtz, gene ahp tencereynen .. . Velhastl uzatmtyalzm eJendim,
    tencere ten cere, on iki tencere yemek yem~ adam. Sesleniyor gene:
    "Bana bak ahpba~t!"
    "EJendim."
    "Yemek getur. "
    "EJendim yemek Jilan kalmadt. "
    "0 ne o?"
    "Ne eJendim?"
    "Orda kaynoyan ne?"
    "Bir ~y degil eJendim. "
    Kalkmt~, bir ~ey degil deyince kalkm~, rafta midye dolmast varmt~. Midye dolmast
    malum ya kapalzdtr midyeler, zeytin yagJz. Onlan g6rm~.
    "Bana bak hem§eri!"
    "EJendim!"
    "Bu nebu?"
    "EJendim midye dolmast. "
    "Yenir mi o?"
    "Yenir ama sen yiyemezsin. "
    "Ulan yeniyo da ben ni(:in yemeyeyim, kaldtr a~agt!"
    "Peki eJendim" demi~ midye dolmasmt getirmi~ koym~ tepsiynen 6nune. Bizim
    Mehmet Aga almt~ bir tanesini di~ine vurmu~, kan. Yutulacak bu, dem~. Alm~
    bir tane midye dolmasmt, bogazma ha babam ha buv! Zorlan yutm~ bir tanesini,
    bir tekme tepsiye.
    "Hart, domuz, ille insanm htrdagtm stktyo be!"
    "EJendim ben s6yledim sana yiyemezsin diye. "
    "Hth ulan bir tanesini zodan endurduk ~agtya. "
    "Evet eJendim yiyemezsiniz dedim. "
    "Bana bak hem§eri 0 ne orda kaymyan?
    "EJendim 0 ~ey bula~tk suyu. "
    "Getur. "
    '~man hem~erim 0 bula~tk suyu, pis Pis!"
    "Yeniyo mu?"
    "Hayzr eJendim yenmiyo. "
    "Neyse kalsm, eee hem~eri yedik i(:tik Allah bereket versin. Sana da Allah (:ok
    versin. In§allah sen de bizim k6ye gel, ben de sentn htrtlagtm doyururum, stmarladuk
    hem~eri" dem~. (Nutku 1997: 259-263).
    SozlUk
    Bennen: Benimle; m-llii~: Hil,;bir §ey yemeden; Davar: Koyun ve kel,;iye verilen
    ortak ad; koyun veya kel,;i siiriisii; Dinel-: Ayakta durmak; ayaga kalkmak, dik
    durmak; Efrad: Bireyler, fertler; Emme: Ama; Endiir-: Indirmek; Hart: Sersem,
    budala, ahmak (kirnse); Htrdak: Glrtlak; K~tgt ~al-: <;;:orbaya ka§lgl daldlrmak;
    Kohuyyo: Kokuyor; Metro: Metre; Mezat: Apk artlrma ile sat1§; Nati: Faydah; Slmarla-:
    Allahlsmarladlk demek; Tevelliid: Dogum Ylh, tarihi; Tllul-: 11,;eriye girmek;
    Zevk1en-: Alay etmek.
    325
    326 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiNJ9: .. H~"'<;ERLi HANIM HiKAYE-i GARiBESi'NiN
    SON BOLUMU
    Falan mahallede, falan hanenin kaplsl aniinde bir delikanh ile bir katip efendi,
    pencerelere bakarlarken pencerenin birinden cesim bir ta~ dii~iip zavalhlan
    sakatlaml~o
    6dleri kopup ikisi de vefat etmi~o 0 0
    Onun biri Tilli Efendi, biri de Han~erli'nin dostu idi; bunlar kapmm aniinden
    ge~erlerken Han~erli, dostundan intikam almak i~in ta~ attlrml~o 0 0
    Sazleri kahvelerde, ~ar~l ve pazarda ~alkalanmaya ba~ladl. ~ehirde azim klyl u
    kali mucib olduooo
    Az vakit i~inde, padi~ah vakaYl duydu ve slhhatini tahkik ettirerek Han~erli
    kahpesinin kendi han~eriyle katl edilmesini irade buyurduo
    Derakab, kanyt yakaladtlar; celladlar, bunun ellerini arkasma bagladliar, denize
    atmak i~in kaYl8a bindirip Uskiidar a~lklarma gatiiriirlerken Siileyman Bey de
    bir kaytga binerek Sarayburnu a~lgmdan hem aghyor ve hem hayret ve taacciibiinden
    giiliiyorduo
    Hamm, hayatlmn son demlerinde, bir taraftan can havli ve bir taraftan aynhk
    derdi ile nale ve feryat ederek Siileyman Bey'den istimdad ediyorduo
    Bir dem cu~ edip ummana kar~l
    Ummana gark oldum yarana kar~l
    Giine~ gibi deryalara yaytlrm~
    Seyrangah olmu~um sultana kar~l
    Siileyman Bey:
    Sen bir hiima idin gakte u~ardm
    Ba~larda devr edip devrana kar~l
    Tuttular seni de encarm kann
    Yoldular kanadm nlrana kar~l
    Siilyeman Bey, iiftan ii hizan saraY-l hiimayUna gitti ve kendisi, ~ah-l cihanm
    nedimasl meyanma dahil olmu~ oldugundan huzura pkarak padi~ahm ayaklanna
    kapandto
    Hiinkar:
    "Oglum, ne oldun? Derdini anlat!. 0"
    Diye ferman buyurunca, Siileyman Bey:
    "Velinimetim, zalim kanmn elinden bu kadar eza ve cera ~ekmi~ken HUZur-l
    hiimayUnunuzda sahabete ciiretim biiyiik kiistahhk ise de ~evket-meab, beni ister
    aldiiriiniiz, ister azad edinizo Camm ugrunuzda feda olsunooo Yalmz Han~erli Hamm'm
    bu defaki su~unu da afv etmenizi niyaz ederim; olmadlgl takdirde kendimi
    helak edecegimo 0 0"
    Diye aglamakla padi~ahm merhameti galip gelerek hemen adaml ganderip Hamm'l
    kurtardl.oo Ve Siileyman Bey'in istirhamma binaen, kendi hanesine ganderildi,
    ilbas edildi.
    Siileyman Bey hanesine avdet edince, hamm:
    "Acaba ~imdi dogru Kamer'in yamna rm gidecek, yoksa benim odama ml gelecek?"
    diye azap i~inde inlerken Bey, Hamm'm odasma girdi.
    Siileyman Bey, dart ka~h, zarifii't-tab, mahlasl gibi her ~eye arif ve a~lk aldatma
    esranna vaktf bir gen~ti... Salma salma Hamm'm yanma giderek:
    "Zalim, sen bana hem iyilik, hem katiiliik ettin; bunlan da sevda saikaslyla yapMo
    Ben ise, ii~ defa seni, kendi camrm tehlikeye koyarak varta-i helakten tahlis etEk:
    Mellnler
    tim. Ne ise, artlk olan oldu, biten bitti... Feya-bad musterih 01. tki ~ahit huzurunda,
    Kamer'i azad ve Suleyman Bey'e tezvic;: eyledim diye takrir ver. Sen de klZ anaSl gibi
    hareket et. Sonra, seninle de birc;:ok tath dakikalar gec;:iririz." dedi.
    Hamm, ortakhk hayatma muvafakat ederek memnun oldu ve birkac;: ki~inin
    muvacehesinde, Kamer'i azad ve Suleyman'a tezvici arzu eyledigini, cumle rnamelekini
    mutesaviyen her ikisine bagl~ladlgml ve her ~eye tavbe ettigini saylemekle
    ertesi gUn Silleyman'la Kamer'in akidlerini icra ve bir hafta sonra da dugune
    mub~eret eyledi.
    Suleyman Bey, nedima-Yl padi~ahiden idi. Sultan Murad kendisine kale ve cariyeler,
    bir c;:ok mucevherat ihsan ve on iki gUn, gayet mudebdeb bir dugi.in yapllmasml
    irade buyurdu.
    Sultanahmed meydarunda c;:adtrlar kuruldu ... Enva-i nefis taamlar, esbab-l ly~ u
    tarab ihzar olundu ...
    On gun on gece, kaffe-i erkan ve ekabir-i devlet, taklm taklm davet edildiler.
    Muzeyyen ka~anelerde, 0 dil-ruba mahbublar sakilik ederlerdi. Gayet muzeyyen
    bir surette tertip edilrni~ sofralarda altm yaldtzh sahanlar ic;:inde et'ime-i nadide
    hazlrlanml~ oldugundan binlerce zevat-l mutire ve fukaraya ikram olundu.
    On birinci gece, haremde gayet muhte~em bir kma gecesi yaplldl. Ve on ikici
    gece, nireyn-i alem-i cemal, nail-i visal oldular.
    Amk iki a~tk mesudane bir hayat gec;:iriyorlardl. Hamm dahi, alayi~ u ezvak-l
    maddiyeden keff-i yed ederek dahil-i zumre-i ehl-i felah oldu.
    1~te bu klssa da buldu payan
    Ktssadan hisse ahr arif olan (<;;:elik 1999: 65-68).
    SozlUk
    Akid: Anla~ma; AJay~ ii evzak-l maddiye: Maddi zevkler ve gasteri~ler; Az3d et:
    Bagl~lamak; Azim.: Buylik; Binaen: Den dolaYl, den aturu; Cesim: Buylik, iri;
    C~ et-: Co~mak; Ciiret: Cesaret; Dahil-i ziimre-i ehl-i feIah 01-: Kurtulu~a erenlerin
    arasma katumak; Dem: An, zaman, vakit; Derakab: Hemen, derhal; Derya:
    Deniz; Devran: DUnya, felek, kader, talih, zaman, c;:ag; Dil-riiba: Gonul alan, ganul
    kapan, guzel; Ekabir-i devlet: Devletin ileri gelenleri; Encam: Nihayet, son;
    Enva-i nefis taam: Tlirlu tlirlu gUzel yicekeler; Esbab-llTIO u tarab: Yemenin ve
    eglenmenin sebepleri; Esrar: Slrlar; Et'ime-i nadide: Sec;:kin yemekler; Eza ii cefa:
    1ncitme, can yakma; Ezvak-l maddiye: Maddi zevkler; Feya-bad: Bundan sonra;
    Gark 01-: Batmak (suda); Helak et-: Yak etmek, parc;:alamak; HUzur-l hiimayfin:
    Pad~ahm huzuru; Hiimi: Devlet ku~u; Hiimayun: Pad~aha ait; ihsan: Bagl~;
    ihzar olun-: Ham edilmek; Dbas et-: Giydirilmek (elbise, vb.); istidat et-:
    Yardtm istemek; istirham: Merhamet, yalvarma, rica; Kaffe-i erkan: lleri gelenlerin
    hepsi; Kar: 1~; Kqane: Mukemmel ev, ka~k; Keff-i yed et-: El c;:ekmek, kan~
    mamak, vazgec;:mek; Kiyl ii kal: Dedikodu; Kiistah: Kendini begenen; Mahbub:
    Sevgili; Ma-melek: Nesi varsa, van yogu, olam biteni; Mesudine: Mutlu bir
    ~ekilde; Meyan: Ara; Muclb 01-: Sebep olmak; Muvacehe: Yuzle~me, ylizylize
    gelme; Muvafakat et-: 1zin vermek; Miibqeret eyle-: bir i~e ba~lama, bir i~e giri~
    mek; Miicevherit: Elmas, zumrut ve yakut gibi sus ta~lanyla bezenmi~ olan taklmlar;
    Miidebdeb: Debdebeli, ~atafath, gasteri~li; Miisterih 01-: Ganlu rahat 01-
    mak, kayglslz olmak; Miitesaviyen: E~it olarak; Miizeyyen: Suslenmi~, suslu; Nail-
    i visaI 01-: Kavu~mak; Nale: 1nleme, slzlama 1nleme; istimdad et-: Yardlm dilek,
    yardlm istemek; Nedim: Sohbet, meclis arkada~l; Nedimi-yi P~ahi: Padi~
    ahm soh bet arkada~l; Niran: Ate~ler; Nireyn-i aIem-i cemal: Guzellik aleminin
    327
    328 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    iki 1§lgl; iki sevgili; Payan: Son, nihayet; Sahabet: Yakmhk, dostluk; Saika: Sebep;
    Saki: l~ki dagltan; Saray-t hiimayun: Padi§ahm saraYI; Seyrang3h: Gezinti yeri;
    Sthhat: Dogru olup olmama (bir haberin); ~ah-t eihan: Dunyanm §ahl; ~evketmeab:
    Padi§ah; Taaeeiib: ~a§akalma, §a§kmhk; Taam: Yiyeeek CYemek, vb.);
    Tahkik et-: Dogru olup olmadlgml ara§urmak; Tahlis et-: Kurtarmak, kurtanlmak;
    Takrir ver-: Bildirmek; Tarab: Sevinmekten gelen eo§kunluk, sevin~, §enlik; Tezvie
    eyle-: evlendirmek; Umman: Ulu, buyUk, engin deniz; Uftiin ii hizan: Du§e
    kalka; Vart3-i helak: yak olma tehlikesi; Yaran: Dostlar; Zarifii't-tab: Huyu, yaradth
    §l ho§, guzel; Zevat-t mu'tire vii fukara: Zengin ve fakir ki§iler.
    METIN 20: HA YV AN MASALLARI
    20.1. Yllanla Tilki
    Evvel zaman i~inde, kalbur saman i~inde bir avel, yolda giderken agzl kapah bir
    kutuya rastlaml§. Kutunun agzllli apnea, bir de ne g6rsun! Kocaman bir ytlan kendisine
    baklYor, adama:
    "Arkada§, benim kutumu niye a~tm? Beni rahatslz ettin ben de seni sokaeagtm.
    "demi§.
    Adam:
    "Aman Yllan karde§, kutunun i~inde ne var diye merak edip a~t1m. S6vmedim,
    d6vmedim, beni niye sokaeaksm?" der demez, Yllan adamm boynuna dolanml§ ve
    adama:
    "~imdi, seni sokup 6ldureeegim." demi§.
    Adam:
    "Oyleyse, yolculuk esnasmda kar§lffilza pkan u~ ki§iye dalli§ahm, onlar 6ldur
    derlerse, sen de beni 6ldur." demi§.
    Yllan, adamm teklifini kabul etmi§, birlikte yola ~tkml§lar. Gide gide ya§h bir
    6kuze rast gelmi§ler:
    "Selamunaleykiim. "
    "Aleykiimusselam. "
    "Aman 6kiiz karde§, bana yardlm et."
    "lnsanoglu, sana ne yapu?"
    "Ormana giderken, yolda §U kutuyu buldUlll, i~inde ne varml§ diye agzml a~ttm.
    Yllan da sen benim kutumun agzml niye a~m diyerek boynuma dolandl, beni
    sokaeak. Ben de 6numuze pkan u~ ki§iye sorahm, onlar da seni onaylarlarsa,
    beni sokup 6ldur dedim. Ne olursun bana yardlm et."
    Bunun uzerine 6kuz, Yllana demi§ ki:
    "Sok arkada§ sok! lnsanoglu degil mi bunlara iyilik yaramaz. A~ demezler, susuz
    demezler ~ah§unrlar."
    Buradan aynlan ikili bir sure gittikten sonra bir lrmaga rast gelmi§ler.
    "Selamunaleykum, lrmak karde§!"
    "Aleykiimusselam ya insanoglu."
    "Ey lrmak, ne olursun bana yardlm et!"
    "Ne yapmaml istiyorsunuz?"
    "Ben, ormanda §u kutuyu buldum, i~inde ne var diye agzml a~t1m. Yllan da sen
    benim kutumun agzllli ni~in a~tm diye boynuma dolandl, beni sokaeak. Ben de u~
    ki§iye sorahm, onlar da seni onaylarsa, beni sokarak 6ldur dedim. Okuze sorduk,
    bana yardlm etmedi, bari sen bir §ey s6yle." demi§.
    Bunun uzerine lrmak:
    Ek: Mellnler
    "Sok ytlan karde§ sok, insanoglu degil rni, bunlara iyilik yaramaz. Benim suyumla
    Ylkamrlar, abdest altrlar, i~erler, soma da doniip yiiziime tiikiiriirler, sok bunu."
    demi§.
    Bir siire daha gittikten soma onlerine tilki pkrru§.
    Adam:
    "Selamiinaleykiim tilki karde§. Ne olur bana yardtm et."
    Tilki:
    "Nastl yardtm edecegim, anlat bakahm."
    Adam olanlan anlattp:
    "~imdi ytlan, kravat gibi boynuma dolandl, beni sokmak istiyor, yalvannm bana
    yardtm et."
    Tilki:
    "Yahu, bundan kolay ne var. Once kutuyu ortaya koyun, Yllan da i~ine girsin
    bakahm, sen a~ugmda nasll duruyormu§?"
    Adam, kutunun agzlm app yere blrakrru§, ytlan da eskisi gibi i~ine girip klvnhverip
    yatml§. Tilki, hemen kutunun agzlm kapatrru§, ytlan da orada olmii§. Tilki,
    adama doniip:
    "Arkada§, insanogluna iyilik yaramaz derler ama, bundan sonra benim siilaleme
    tiifek atma."
    Adam, yalandan soz vermi§, daha soma da vedala§lp aynlml§lar. Vakit daha erken
    oldugu i~in, adam tekrar avma devam etrni§. Fakat, hi~bir av bulamaml§. 0 Slrada
    kar§lsmda bir tilki goriince:
    "Acaba bu, 0 tilki mi degil mi?" diye dii§iiniirken karar veremeyip ate§ edip tilkiyi
    oldiirmii§.
    Adam bir de gidip baksa ki, ne gorsiin? kendisini kurtaran tilki! Ne demi§lerdi:
    "lnsanogluna iyilik yaramaz." (Alptekin 2005: 81-82).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 48; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 155 numarada kaYlthdlr.
    20.2. Kirk Kelleli Vllan
    Bir varml§, bir yokmu§, eski zamanlarda ormanda iki ytlan ya§arml§. 0 ytlanlardan
    birinin kirk kellesiyle bir kuyrugu, digerinin ise kirk kuyrugu ile bir kellesi varml§.
    Giinlerin birinde ormanda yangm pkmca ytlanlan da yanma korkusu sarml§.
    Bir kelleli kirk kuyruklu ytlan yangmdan ka~maya ba§laml§, ka~rken de kirk kelleli
    bir kuyruklu ytlana rastlarru§. Yangmdan ka~makta olan ytlan digerine:
    "Ey dost, sen niye boyle gokten dii§mii§ gibisin? Yiirii, ka~lp cammlzl kurtarahm.
    Yoksa yamp oliiriiz." derni§.
    o zaman kICk kelleli ytlan:
    "Bana kalsa ~oktan ka~acaglm, fakat §u kellelerirnin anla§ugI yok. Onlann bir
    klsml bauya, diger bir ktsrru doguya, bir klsml giineye, kalanlan da kuzeye ka~ahm
    diyerek her biri bir tarafa ~ekiyor. Yedi sekiz tanesi ise hi~bir yere ka~mayahm.
    Yangmdlr, yanar ge~er diyor." diye slzlanrnaya ba§laml§.
    Bu sozleri i§iten bir kelleli kirk kuyruklu ytlan:
    "Eger oyleyse ben gidiyorum." derni§ de yangmdan kapp kurtulmu§; fakat kirk
    kelleli bir kuyruklu ytlan, kelleleri arasmda bir anla§maya varamadlgl i9n yanlp
    kiilomu§.
    Bu ytlanm olmesinden dolaYI:
    329
    330 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Mollast ~ok olursa toklusu (kuzusu, ogmw,) harama pkar." diye bir atasozu
    turemi~tir, derler. (Alptekin 2005: 75).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) ve Aame-Thompson (AaTh)
    kataloglannda tespit edilememi§tir.
    20.3. Kopekle Tilki
    Bir vanm~ bir yokmu§, bir kopekle horoz vanru§. Bunlar bir glin yolculuk Slrasmda
    kendi aralannda konu§maya ba§laml§lar.
    "Biz ni~in insanogluna boyun egiyoruz, biz de gidip bir dag ba~ma yerle~elim.
    Orada niifusumuz artsm, hili bir §ekilde ya§ayahm." dem~ler. Daha sonra da daga
    pkml~lar. Ak~am olunca bunlar yatacak yer ara~lar. Horoz bir agacm uzerirle
    pkm~, kopek de ~lmm dibini kazarak oraya yatffil§. Tan agarmaya ba~laymca horoz
    otmeye ba~laml§. Bu sesi duyan tilki hemen 0 tarafa dogru ko~mu~ ... Bir de
    bakml~ ki, ~am agacmm ba§mda bir horoz:
    "Yahu horoz karde§ senin ne guzel sesin, ne guzel endamm var, a~aglya irl de
    biraz konu~alun." demi§. Tilki, horozu a§aglya indiremeyirlce konu~masma devam
    etmi~:
    "Horoz karde~ buraya ni~in geldiniz?"
    Horoz:
    "Biz insanogluna hizmet etmemek i~in geldik, bundan sonra buraya yerle~ecegiz."
    Tilki:
    "Oyleyse, ben de size kom§u olaYlm."
    Horoz:
    "Tilki karde~ ~u ileride bizim bir muhtar var ona bir dam~alun. Daha sonra karanmlZl
    veririz." demi§.
    Tilki:
    "Muhtarmlz nerede?" demi§.
    Horoz:
    "<;:ahnm dibirlde." demi§.
    Vara vara varml~ ki, ne gorsun? Kocaman bir kopek, ~lmm dibinde yatlyor!
    Kopek gozunu a~r a~maz tilki oyle bir ka~ffil§ ki, yedi dagl birden ge~mi~.
    Ertesi glin tan yeri agarmaya ba§laymca horoz tekrar otmeye ba~laml~. Sesi duyan
    tilki, yine horozun yamna gelmi§:
    "Tilki karde~, hani sen bize kom§u olacaktm?"
    Tilki:
    "OAh horoz karde§, 0 muhtar sizde iken siz bir iseniz iki olamazsmlz, hi~ kimse
    de size kom~u gelmez." demi§. (Alptekin 2005: 140-141).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 2; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 61, 62 numaralarda kaYlthdlr.
    20.4. $engi.ili.im, $i.ingi.ili.im, Mengi.ili.im
    Bir varml~ bir yokmu§, evvel zaman iI;:inde kalbur saman i9nde, bir ke9 ile onun
    u~ yavrusu varml~. Bu yavrulardan birirlin adl; ~englilum, digerinin ~ungulum, en
    ki.i~ugununku de Menglilum imi§. Anrle ke~i, her gun ormana gider otlar, donu~te
    de yavrulanna, agzmda su, boynuzlannda ot, memelerinde de sut getirirmi~. Eve
    gelip kaplYl ~almca, yavrular hemen kapmm agzma yakla~lp sorarlarml~:
    "KaplffilZl s;alan kimdir?"
    Kes;i, bunlara cevap verirmi§:
    $engillilm, $ilngillilm, Mengillilm,
    A~ kaptyt, ben gireyim,
    Agztmda su getirdim,
    Boynuzumda ot getirdim,
    Memelerimde silt getirdim.
    Ek: Mellnler
    ~engulum, ~ungillilin ve Mengillilin, sevinerek kaplYl as;arlarml§. Anne kes;i
    is;eriye girerek otlanru, sutlerini ve sularml verirrni§ sonra da yiyip is;ip yatarlarml§.
    Sabah olunca anne kes;i yme us;unlin de yanaklanndan opup:
    "~engulum, ~ungillum ve Mengillilin, beni iyi dinleyin. Gunun birinde kurt gelip
    sizi yemek isteyebilir. 0 yUzden kim kaplya gelirse gelsin benim soyledigim
    sozleri soylemeden sakm kaplyt as;mayasmlz." diye tembih edermi§.
    Yavrulan da:
    "Tamam annecigim, senden ba§ka kimseye kaplrruzl as;maytz." derlermi§.
    Gunlerden bir glin ham kurt, ~engillilin, ~ungillilin ve Mengulum'u yemeye karar
    vermi§. Anne kes;i gittikten hemen sonra, yava§ yava§ saklandlgl yerden pkarak
    yavrulann kaplSlru s;almaya ba§larru§. ~engi.i1um, ~ungi.i1um ve Mengi.i1um, kaplya
    gelerek seslenrni§:
    "KaplffilZl s;alan kimdir?"
    Kurt, kes;inin kaplya geldiginde tekrar ettigi sozleri bilmedigi is;in:
    "Ben, kes;iyim yavrulanm ormandan geliyorum. Haydi kaplYl apn." demi§.
    ~engillilin, ~unglilum ve Menglilum, gelenin kurt oldugunu anlaml§lar birer ko-
    §eye saklanml§lar. Kurt, ne kadar bekleyip yalvardlysa da yavrulara bir tlirlu kaplyl
    as;tlramaml§. Tarn kaplyt klrmaya karar vermi§ken bir de bakml§ ki, anne kes;i
    geliyor. Hemen kas;arak bir agacm arkasma saklanrru§ ve onun kaplYl nastl as;urdlgml
    dinlemeye ba§larru§. Anne kes;i, eve gelince kaplYl s;alarak:
    "$engillilm, $ilngillilm, Mengillilm,
    A~ kaptyt, ben gireyim,
    Agztmda su getirdim,
    Boynuzumda ot getirdim,
    Mememde silt getirdim. "diye seslenince ~engillilin ~ungulum ve Mengulum sevins;
    is;erisinde kaplYl as;rru§lar. Kes;i yavrulanna sanlml§, onlann yanaklanndan
    opmu§. Her zaman oldugu gibi, ot, sut ve sulanru vermi§, sonra da sohbet etmi§ler.
    Yavrular, annelerine kaplrun s;ahndlglru kendilerinin de as;madlglru haber vermi
    §ler.
    Anne kes;i:
    "Hlm anladlffi, 0 hain kurttur. Benim soyledigirn sozleri tekrar etmeyene sakm
    kaplYl as;maym." yme Stkl slki tembih etrni§.
    Ertesi gUn kes;i alacaklarml alml§, yavrulanrun yanaklanndan opmu§ sonra da
    ormanm yolunu tutmu§. Kes;i evden uzakla§lf uzakla§maz onun soyledigi sozleri
    ezberleyen kurt, yava§ yava§ saklandlgI yerden s;tkarak kaplYl s;alml§. Yavrular oynaya
    zlplaya kaplya gelrni§ler Ye:
    "KaplffilZl s;alan kimdir?" diye sormu§lar.
    Hain kurt, sesini kes;inin sesine benzetmeye s;ah§arak:
    "$engillilm, $ilngillilm, Mengillilm,
    A~ kaptyt ben gireyim,
    Agztmda su getirdim,
    Boynuzumda ot getirdim,
    331
    332 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Memelerimde sut getirdim. "deyince ~engiiliim, ~iingiiliim ve Mengiiliim, sevinerek
    kaplYl a~IVermi§ler. Kurt, i~eriye girer girmez once Mengiiliim'ii yemi§.
    Bunu goren ~engiiliim ile ~iingiiliim ka~arak bir ko§eye gizlenmi§ler. Kurt ~ok
    araml§sa da ~engiiliim ile ~iingiiliim'ii bulamaml§. Kurt da ke~iden korktugu i~in
    bir yere saklanml§. ~engiiliim ile ~iingiiliim, gizlendikleri yerden ~lklP aglamaya
    ba§laml§lar.
    Biraz sonra evine gelen anne ke~i kaplYl ~aldlysa da cevap alamaml§. Zavalh
    yavrular gelenin yine kurt oldugunu zannederek korkudan tir tir titremi§ler. Ke~i
    bakml§ ki, yavrulan kaplYl a~mayacak, boynuzuyla vurarak klrmaya karar vermi§.
    ~engiiliim ile ~iingiiliim, kapmm kmlacagml anlaymca kaplya yakla§lp dl§anYl
    dinlemi§ler ki ses annelerinin sesi:
    "Kapun1Z1 ~alan kimdir?"
    Ke~i, aym sozlerini tekrar etmi§:
    "$engulum, $ungulum, Mengulum,
    Af kapzyt ben gireyim,
    Agzzmda su getirdim,
    Boynuzumda ot getirdim,
    Memelerimde sut getirdim. "
    Yavrular hemen ko§arak kaplYl a~ffil§lar, anneleri yavrusunun birisini goremiyince:
    "Hani Mengiiliim nerede?"
    Yavrular:
    "Mengiiliim'ii kurt yedi." diye cevap vermi§ler.
    Bu sozleri duyan ke~i ~ok sinirlenmi§ ve hemen kurdu aramaya koyulmu§. Az
    gitmi§ uz gitmi§, dere tepe diiz gitmi§, sonunda bir tav§anm kaplSma varml§. Ayaklan
    ile yerlere vurunca tav§an pkffil§:
    "0 kimdir, damzm Ustunde,
    Duvanm, damzm ustunde,
    Tappzr tuppur dovt1yor,
    AyagJnz damzm UstUnde?"
    Ke~i, tav§ana cevap vermi§:
    "<;:ocugumu sen mi yedin?"
    "Hayrr, ben yemedim. Kimin yedigini tilkiye sor." demi§. Ke~i, tilkinin dammm
    iistiine pkarak ayaklan ile yere vurmaya ba§laymca tilki:
    "0 kimdir, damzm UstUnde,
    Duvanm, damzm ustUnde,
    Tappur, tuppur dOvt1yor,
    AyagJnz damzm UstUnde deyince kefi:
    "Yavrumu sen mi yedin?" diye sormu§.
    Tilki:
    "Hayrr ben yemedim, kurda sor." demi§.
    Ke~i, once demircinin yaruna gitmi§:
    "Demirci karde§, §U boynuzlanffil klll~ gibi yap. U~lan da §i§ gibi sivri olsun.
    Sana bir kova siit ile bir kova kaymak verecegim." demi§.
    Demirci, ke~inin dediklerini yapml§, 0 da demirciye siit ve kaymak vererek
    oradan kaybolmu§. Daha sonra da kurdun dammm iizerine pkarak hoplamaya
    ba§laml§. Onun hoplamasmdan i~eriye toprak dokiilmii§ ve pi§mekte olan yemegin
    i~erisi toprakla dolmu§.
    Kurt, dl§anya pklp:
    "0 kimdir, damtm ilstUnde,
    Damtm, dire/1im ustunde,
    A§tmt §or eyledi,
    G6zumu k6r eyledi. " diye seslenince ker;i ona cevap vermi§:
    "Benim benim, ben pa§a,
    Boynuzum r;ifte r;ijte,
    Yavrumu sen yemi§Sin,
    Gel girelim sava§a.
    Kurt:
    "~ok guzel, ben de seni anyordum, haydi sava§ahm." demi§.
    Ek: Mellnler
    Ke~iyi yemek isteyen kurda ke~i oyle bir boynuz vurmu§ ki, kurt neye ugradtgml
    §a§lrml§. Kurt, avaZl pktigt kadar yUksek sesle bagmp ~glfdlktan sonra yere
    Ylgtla kalml§. Ke~i, hemen kurdun karmm Ylrtarak Mengi.ilum'u kurtarml§ ve onu
    bagnna baslp gozlerinden opmu§. Kurt ise can aClslyla yatugl yerden inleyerek:
    "Vay kamun." demi§.
    Ke~i:
    "Mengullum 'u yemeseydin,
    Vay karmm, demeseydin," demi§. Aradan biraz zaman ge~ince hain kurt 01-
    mu§. Anne ke~i de sevine sevine yavrusunu evine goturmu§.
    ~engilliim ile ~i.inglilum, karde§leri Menglilum'u gorunce ~ok sevinmi§ler, onun
    yanaklarmdan ve gozlerinden opmu§ler. Bundan sonra da kurt korkusu olmadan
    hayatlanna devam etmi§ler ... (Alptekin 2005: 172-177).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 8; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 123 numarada kaYlthdlr.
    METiN 21: ASIL MASALLAR
    Bilgi: A§aglda dort neslin (Sakaoglu, Alptekin, ~iffi§ek, BaklfCl) kitaplanndan ornek
    metinler almml§tir. Par~alar dikkatle okunursa ytllar i~erisinde masallarm motiflerindeki,
    kahp ifadelerindeki / formellerindeki, kelime dagarClgmdaki farkhhklar
    gorulecektir.
    21.1. Ave. Mehmet
    Vakti zamanmda bir AVCl Hasan vamu§, bunun da AVCl Mehmet admda bir oglu
    varml§. Bu AVCl Hasan'm i§i av ku§ etmekmi§, ba§ka hi~bir i§i yokmu§. Bir gun bu
    adam hastalanml§. Oglu Mehmet'i yanma ~agmr:
    "Oglum yanuna gel, benim gi.inlerim doldu, bu dunyayt degi§ecegim, Sana bir
    vasiyetim var. Her tarafa ava ku§a git, filanCl daga gitme, oradan sana iyilik gelmez."
    Vadesi tamam olunca AVCl Hasan olur. Mehmet de babasmm i§ine devam eder.
    Mehmet, bir glin babaslmn, gitme dedigi daga gider, babasmm sozunu dinlemez.
    Gidip baklYor ki bir ~anun dahnda buylik bir post astll. Postun tuyleri ytldlZ gibi
    parhyor. Mehmet postu SlrtlaYlP evine getirirken padi§ahm vezirleri bunu goruyorlar,
    gidip padi§aha haber verirler:
    "Padi§ahlm sag olsun, AVCl Hasan'm oglu AVCl Mehmet bir post getirdi ki bu
    post senin sarayma yakl§lr."
    AVCl Mehmet'i ~agtnrlar:
    "Buyurun efendim."
    "Oglum, sen bir post getirmi§sin. Bu postu sen ne yapacaksm, para vereyim de
    bu postu bana ver."
    333
    334 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Olue, padi~ahlm bu post sana miinasip."
    AVCl Mehmet gidip pas tu padi~aha getirir. Padi§ah birinci vezirine der ki:
    "Vezir, haydi hazineden AVCl Mehmet'e postun yerine iki yiiz altm ver."
    Birirlci vezir iki yiiz altlru kendisi ahr, AVCl Mehmet'e de iki yiiz tane dayak ~eker.
    Zavalh ~ocuk korkusundan kimseye bir §ey diyemeden dii§e kalka eve gelir.
    Annesi bu halde goriince sorar:
    "Oglum ne oldu?"
    "Boyle boyle oldu."
    "E oglum, baban sana ne demi§ti, niye sozlinii dinlemedin. Ustelik bu kadar da
    sopa yedin."
    "Ne yapaylm, oldu bir kere."
    AVCl Mehmet iyi olue. Bunu takip eden bir cadl padi§aha gidip der ki:
    "Padi§ahlm, felanCl yerde bir klZ var ki daha diinyaya boyle giizel gelmemi§.
    Sen bu klZl getirttiremiyor musun?"
    "Ben bu klZl kime getirttireyim?"
    "Bu postu getiren, klZl da getirir."
    AVCl Mehmet'i ~aglflrlar, padi§ah der ki:
    "Oglum, Cimcime Sultan'm bir klZl vanru§, gidip 0 klZl bana getireceksirl, yoksa
    seni idam ederim."
    "Padi~ahlm, bana kiCk giin miisaade ver, kafama bir dam~aYlm. Eger yapabilirsem
    yapanm; yapamazsam beni idam et."
    AVCl Mehmet evirle gelir, konu kom§uya sorar. Bir giin annesi der ki:
    "Oglum, filan koyde babarun bir arkada§l vardl, git ana sor. 0 ya§h adamdlr,
    daha iyi bilir."
    AVCl Mehmet gidip babaslrun arkada§l olan 0 adaml bulue:
    "Babamm soziinii tutmadlffi, ba§lma boyle bir hal geldi. ~imdi padi§ah bana i§-
    kence koymaYlp yaplyor. Sen bilirsin, bana bir yol gaster."
    "Babarun bir av taZlSl vardlr, duruyor mu?"
    "Duruyor."
    "Tazmm slrtma 0Jlunu vurursun, 0 zavalh hayvan nereye giderse sende oraya gidersin,
    sakm korkma. Onun pe§irlden gidersen onlann dedigi memlekete vanrsm."
    AVCl Mehmet padi§ahm huzuruna gelir:
    "Padi§ahlm, bana bir ay miisaade vereceksin. Bir aya kadar 0 klZl getirirsem getiririm;
    yoksa beni idam ffil edersin, zindana ffil atarsm, ne edersen et."
    Oglan evine gelip taZlYl ahr. Yola pkmca taZlYl blraklr, kendisi de tazmm gittigi
    yere gider. Bir miiddet gittikten sonra bir adama rastlar. Bu adam daglan elirle
    alml§, hangisi yegnik, hangisi aglr diye tarup duruyor. TaZl bunun bacaklanrun
    arasmdan ge~er. Bu zavalhrun yiiregi oynar:
    "Ya ben altmdan ge~erken dagl blrakiC da altmda kahrsam." diye korkar. Yakla
    §lp selam verir:
    "Selamiin aleykiim daglan tartan."
    "Ve aleykiim selam AVCl Hasan'm oglu AVCl Mehmetl"
    "Yahu sen beni ne taruyorsun?"
    "Senin baban benim iyi arkada§lffi idi. Onunla ~ok arkada§hk yapuk, ben onu
    iyi tamnm. Sen nereye gidiyorsun?"
    AVCl Mehmet buna durumunu anlatlr, Mehmet'e der ki:
    "Sen git, §urada iki dag daha var, onlan da tartaylm, sana kavu§urum." Biraz daha
    gidirlce kulaklanru yere verip yerleri dirlleyen bir adama rastlar. TaZl bunun belinin
    iistiinden ge~er, zavalh ~ocuk korkar:
    Ek: Mellnler
    "Bu adamm bir kulagt diinyayl kaplarru§, kalkar da bana bir sille vurursa biz ha
    babam gittik." Bu adarrun yamna yakla§lr.
    "Selamiin aleykiim yer dinleyen."
    "Ve aleykiim selam AVCl Hasan'm oglu AVCl Mehmet"
    "Yahu sen beni ne tamyorsun?"
    "Nasll tammam, senin baban benim en iyi arkada§lm idi. Nereye gidiyorsun?"
    AVCl Mehmet hillini buna da anlatlC. Mehmet'e der ki:
    "Sen git, benim dinlenilecek bir iki yerim kaldl. Ben sana yeti§irim." Biraz daha
    gidince bir adama daha rastlar. Bu adam da agzlm dayaml§ biitiin nehirleri yutuyor.
    Bir yandan da bagtnyor:
    "Eyvah, susuzluktan oldiim, bir yudum su verecek yak mu?" TaZl bunun yamndan
    vurup ge~er. Mehmet korkmaya ba§lar:
    "Diinyanm nehirlerini yutan bir adam beni hi~ dinlemeden yutar." Yanma
    yakla§lr.
    "Selamiinaleykiim arazyutan."
    "Ve aleykiim selam AVCl Hasan'm oglu AVCl Mehmet."
    "Sen beni nereden tamyorsun?"
    "Ben seni tamyamam ml, senin baban benim iyi dostum idi. Burada bir iki araz
    kaldl, ben onlan yutaYlm da ben sana kavu§urum."
    AVCl Mehmet biraz daha gittikten soma arkasma bakar ki ii~iiniin de gelmekte
    olduklanm goriir. Bunlar gide gide bir §ehire vanyorlar. Sorup sual edip padi§aha
    misafir oluyorlar. Padi§ahm da ii~ vaadi varrru§, dermi§ ki:
    "Benim bu sozlerimi kim yaparsa klZlrru ana verecegim. ~ehirin ortasmdaki biiyiik
    kaya yerinden kaldmlacak, biitiin ordulanrrun yemegi bir ogiinde yenilecek,
    uzak bir yerdeki devlerin kaplsmda aSlll biilbiilleri getirilecek."
    Bunlar padi§aha misafir olduktan soma padi§ah bunlara ne i§le geldiklerini sorar.
    Daglan tartan der ki:
    "Padi§ahlm, Allah'm emriyle seninle ruslm olmaya geldik."
    "Hay hay, olsun. Ama benim kavlim var, yapabilir misiniz?"
    "Yapanm, emret padi§arum."
    "~ehrin ortasmdaki §u kayaYl kaldlracakslmz, ikincisi biitiin ordulann yemegini
    bir ogiinde yiyeceksiniz, ii~ilnciisii de falanca yerde yedi tane dev var, onlann
    bah~elerinde kafeste biilbiiller aSlh, 0 biilbiilleri getirip benim saraYlmm oniine
    asacaksmlz. Ondan soma kiZlrru veririm."
    "Peki."
    Padi§ah bunlara yer gosterttirir. Ak§am olunca yer dinleyen, daglan tartana der
    ki:
    "Arkada§, kalk §u ta§l eline al da bir tarafa ahver."
    Daglan tartan kalklp kayaYl eline ahr, §ehrin dl§ma atar. Padi§ah sabahleyin
    kalkar ki §ehrin ortasmda ta§ ma§, hi~bir §ey yak. Ge~mi§ gitmi§.
    "Hele gordiln mii ba§lrruza gelen i§i." Padi§ah hemen vezirlerini toplar:
    "Bu adamlar ba§lffilza i§ pkartacaklar. Vaziyete bakarsak bu adamlar elimizden
    klZl alacaklar."
    "Adam sen de padi§ahlm, 0 kayaYl ta§la klrdtlar, ya bu kadar askerin yemegini
    neyle yiyecekler?"
    Bunlar da padi§ahm huzuruna ~tkarlar: "Padi§ahlffi, ta§l atttk, emriniz?"
    "Ordulann yemegini yiyeceksiniz."
    Biitiin ordulann yemegini bir araya toplarlar. Daglan tartan, yer dinleyen ve
    AVCl Mehmet birer kap yemek yeyip geri ~ekilirler. Araz yutan buraya ~ullamr. Ha
    335
    336 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    babam, de babam, getirin, gatiirlin derken, biitiin yemekleri yiyip bitirir de yine
    feryada ba~lar:
    "Bu nasll bir padi~ah, Allah a~kma bir karnlIm bile doyuramadl." Padi~ah yine
    vezirlerini toplar:
    "Gardiiniiz mii, bunu da yaptl. Bu adam bu klZl gatiirecek, nasll edelim? Yedi
    tane devi aldiirlip de biilbiilleri nasll getirecek?"
    Obiir tarafta ak~am olunca yer dinleyene derler ki:
    "Arkada~, bak bakalun, devler uyuyorlar ffil, uyamklar ml? ~u biilbiilleri de sen
    al gel."
    Hemen kulaklanm verip yer dinliyor ki devler uyumu~lar. Hemen gidip biilbiilleri
    ahr gelirj padi~ahm saraymm aniine asar. Padi~ah sabahleyin kalkmca biilbiilleri
    ater garlir. Hemen vezir viizerasml toplar:
    "Ben size demedim rni bunlar tekin degildir, diye. Bu adamlar klZl gatiirecekler."
    Pad~ah diigiin yaplp klZlm bunlara verir. Bunlar da klZI almca oradan aynhrlar.
    Once araz yutan, sonra yer dinleyeni, en sonra da daglan tartan yerine brrakan
    klzla oglan yollanna devam ederler. Zavalh taZI da onlarla beraber. Bunlar yol ahp
    ilerlerken oglam bir dii~iincedir aIm. Dagdan postu getirip verdi, iki yiiz altm yerine
    iki yiiz degnek yedi. ~imdi de bu klZl gatiirlip verecek, be~ yiiz degnek yiyecek.
    Pad~ah klza sanhp yatacak, bu da belki dayagm tesiriyle mezarhgl boylayacak.
    Klz, bunun dii~iinceli halini fark etti:
    "Beni nereye gatiirliyorsun? Onlar belki senin biiyiigiindii, yanlannda konu~maya
    utandm. Onlann her biri bir yere gitti. ~imdi seninle yalmz kaldlk, niye konu~
    muyorsun?"
    "Hamm, dii~iiniiyorum ki, ~imdi seni gatiirlince kas; yiiz tane dayak yiyecegim?"
    "Sen beni kime gatiirliyorsun?"
    "Durum bayle bayle."
    AVCI Mehmet ba~mdan ges;enleri anlatmca padi~ahm klZI bunu teselli eder:
    "Sen onu dii~iinme, ben oraya vannca bir kolaYlm bulurum."
    Bunlar padi~ahm huzuruna pkarlar, AVCl Mehmet klZI padi~aha teslim eder. Padi~
    ah hemen ikinci vezirini s;agmr:
    "lkinci vezirl"
    "Buyurun padi~arum"
    "Git, hazineden bu AVCl Mehmet'e bin tane altm verl"
    KlZ burada lafa kan~lr:
    "Padi~ahlm durunuz, bu postu kim getirdi?"
    "Bu s;ocuk getirdi."
    "Ona kas; tane altm verdiniz?"
    "lki yiiz tane."
    "Kim verdi?"
    "Birinci vezirim verdi."
    KlZ orada AVCl Mehmet'e sorar: "Sen bu iki yiiz alum aldm ml?"
    "Hayrr, almadlm. Ustiine de iki yiiz tane degnek yedim. ~imdi de bin altml ikinci
    vezir alacak, ben de bin tane degnek yiyecegim. Bu bin degnegi yedigim zaman
    gidecegim yer de kabristan olacak."
    KlZ, pad~aha der ki:
    "Bu s;ocugu ba~ vezir edeceksin, klzml da bu oglana vereceksin. Once onlan
    diigiiniinii yapacaksm, sonra biz evlenecegiz. Yoksa ~imdi babama bir mektup yazan,
    yirmi dart saat is;inde tahum, taClm ba~ma ges;irir."
    Ek: Mellnler
    Pad~ah, klzm guzelligine heveslenerek onu klfInaz. Once AVCl Mehmet'in dugununu
    yapar, onlar zifafa attlktan soma da kendi dugununu yapar. Baylece yiyip
    ivip ya~arlar. (Sakaoglu 2001; 292-296).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 77; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 513A numarada kaYItilrur.
    Masal Anlahc,s,: Mustafa Dogan, 1930 Gilinu~hane, Kelkit, Kihvp dogumlu, ilkokul
    mezunu ve marangoz.
    21.2. Hlyardan $em§em Giizeli
    Evel varml~ yogmu~, bir padi~ah vafffil~. Padi~ahm hiv oglu olmam~. Gunun birinde
    demi~ ki:
    "Allah bana bir oglan evlaru verirse kirk gUn kirk gece yagla bat akldacaglm
    oluktan."
    Neyse el olmu~, yel olmu~, bu padi~ahm bir oglu olmu~. C;ok gevmeden de padi~
    ahm vadi ruyasma girmi~.
    "Hani sen adagml getirmedin?"
    Bi tellal vaglrm~ ki:
    "Herkes gelsin, padi~ah yagla bat akldacak olukdan."
    Goca garmm biri de ne anlaffil~:
    "Kimse d~an pkmayacak, kirk gun kirk gece evde kalacak. Yeycegini, ivecegini
    herkes hazlflasm."
    Gan yeycegini ivecegini iverlere doldurmu~. Kirk gun kirk gece d~an pkmaml~.
    Millet, yag, bat toplam~, de~irmi~. GanClk kirk gun oluncak gapIsml avml~:
    "GIZ sen nerdeydin?" derni~ go~usu ..
    "Padi~ah dellal vagIrtl ki herkes yag bat alsm diye."
    "Gideyim ben de yag isdeyeyim, bir ~~ecik bat isdeyeyim." demi~.
    Ordan getmi~, padi~ahm yanna vafffil~ ki:
    "Goca donuz, klfk gun klfk gecedir doymadm da gene yaga ml geldin?"
    Gannm ~i~esine bir vurmu~, gan bunun uzerine demi~ ki:
    "llahi oglum sana intizar edemem, annenin, babanm bir tanesisin, Hlyardan
    ~em~em Guzeli'nin a~kma du~, onu bulamaymca oturma."
    Eve varm~:
    "Anne, bana Hlyardan ~em~em Guzeli'ni bulacaksm."
    "Oglum, sen bilirI. Biz bunu daha duymadIk bile."
    "Yoo gideceksin."
    Annesi gakml~, aglayarak slzlayarak varekler yapml~, ekmekler yapml~, vIkml~
    yola. Bir hayvan hazlrlaffil~lar, silarum alffil~, bin~ getmi~. Gederken gar~lsma
    gocaman bir dev gelm~:
    "Nere geden otlu bahk?"
    "Ben Hlyardan ~em~em Guzeli'nin derdine du~ti.im, onu aramaya gediyorum."
    "Onun yerini ben daha bilmem, guccugum. Onun yerirIi ancak ablamgil bilir.
    Bunu vereyim de ablama hediye gatur." derni~ ve oglanm heybesine bir ~ey goymu~:
    Oglan getmi~, getrni~, bi bakffil~ ki dunyaYI dutmu~ bi dev yauyor:
    "Selamaleykim anahk."
    "AleykUmselam oglum."
    "Nerden gelin, nere geden?"
    337
    338 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Hlyardan ~em~em Giizeli'ni bilirsen bana sayle, hem garda~lmn sana selaml
    var."
    "~u ganderi al da gaziimiin gapagml ac;:, sen kimsin bakaylm?"
    Alm~ ganderi ardan, bir diirtmii~, devin gaziiniin gapagml ac;:ml~. Ondan sanra
    bu gitmi~.
    "Ben bilmem ablam bilir anu."
    Bir hediye de ateki garda~ma gandermi~:
    "Selamaleykiim. "
    "Aleykiimiisselam agium."
    "Bu ne geli~, bu ne gidi~?"
    "Dev baba Hlyardan ~em~em GiizeJi'nin derdine dii~tiim, yeririi bilirsen bana
    sayle" demi~.
    o da:
    "Bilirim." demi~.
    "Sen nastl gideceyin oraya?"
    "~imdi burdan giden giden, bir kemer gapl, a kemer gaplyl iridin mi, hayvam
    baglan giden. Hlyarlar havuzun ic;:inde aynuyor, ordan birini aim geden." demi~.
    Getm~ hayvam bagiaffi1~, htyan heybeye gatarkan bunu garmii~ler. OraSl devlerinmi~,
    demi~ler ki:
    "Gel sana c;:ak verecegiz, eyisini verecegiz, bayle verecegiz."
    Oglan gayn at! c~turmu~, az getm~, uz getmi~, gayn devlerden arala~ml~. Dutmu~
    birini hlyann kesmi~, bir gazel glZ, diinya gazeli:
    "Ah su!" demi~ ve almii~. OgIan biraz daha getmi~, birini daha kesmi~:
    "Ah su!" demi~, vafffi1~ havuzun ba~lna aturmu~. Bardaga suyu gaymu~, yeyecegini
    haz1flaml~, kesivermi~:
    "Ah su!" deyince suyu bagazlna dakmii~. Diinya gazeli 9r9plak bir glZ. Gaca
    padi~ahm aglu nastl gatiirsiin 9plak. Cahillikden s1rtlm 9kanr ve geydirir.
    Bir agac;: varml~:
    "Sen bu agacm ba~ma c;:tk atur. Ben gideyim, sana evden elbise getireyim." demi~.
    o da C;:lkml~ agacm ba~ma aturmu~. Yaida gedenler padi~aha miiciideler yallaml~.
    Orda bir armanCl varffi1~ dagtn ba~mda. Onun bir hizmetc;:isi varml~: HalaYlk.
    Gelmi~ ki glzm resmini suyun ic;:iride garmii~.
    "Ben a arospudan gazelim."
    Yani gendi resmini samyor. HayiaYlk vunnu~ desdiyi glrml~.
    "Ben ana su mu gatiircegim?"
    Eve varm~:
    "Su, hani halaytk?"
    "Ben senden gazel, ben senden kele~ alaYlm da, ben sana su mu getirecegim."
    "Haydi aynaya bakahm?" demi~ler. Getmi~ler aynaya bakml~lar. Bir halaytk gederm~,
    suyun yiiziinde gendi resmini garmii~. Megerse a glzm resmiymi~. Desdi
    galmaml~ gayri gmlmadlk. SagIam bir giigiim galffi1~. Giigiimii alm~ gene halaYlk
    suya getm~. Bakml~ ki gene glzm resmini arda garmii~.
    "Ben a aruspudan gazelim, ben andan gazel, ben ana su mu getirecegim."
    G1Z, ardan giilmii~, abaaa baktvermi~m~ diinya gazeli bir glZ.
    "Aman hamm, camm hamm, sen a kirevir sac;:lann uzat ben de 9kaytm yanma."
    demi~.
    G1Z da kirevir sac;:lanm uzatffi1~. G1Z yamna 9kmca demi~ ki:
    Ek: Mellnler
    "Yat ba§ma bakayun, bir bit var nu?" demi§. Glzm bir inne bi yanna, bir inne
    bir yanna sokmu§, bir gu§ etmi§ glZl u~urmu§. GlZ u~mu§ dogru getmi§, padi§ahm
    bah~esine oturmu§. Ondan soma gelmi§ oglan:
    "En bakahm harum."
    Baksa ki bir ha1aytk:
    "Ne oldu, 0 e1ma yanaklarma, kiraz dudaklanna, sa~larma ne oldu?" demi§.
    "Gaka1ar ~eki§tirdi, gUne§ler yakdl, buram buram ~lmadan dudak1anm soldu."
    demi§. Oglan ne gotfuecegini bilmi§, ne getirecegirli bilmi§, agavtan endirmi§, gu
    §andtrml§, geydirmi§, atm terkisine birldirmi§ gotfumu§. Gar§lctlar ge1mi§ bir yayliml
    § ki:
    "Padi§ahm oglu bir ha1aYlk getirdi."
    Ha1aytk da bir arapnu§. Neyse kirk gUn klrk gece dugun etmi§ler, a1ml§lar og-
    1ana ge~inip gediyorlar amma oglarun i~i i~ini yeyor. Glzm ger~ek sevgilisirlin 01-
    madlglru biliyor gayri.
    Bir gUn bah~aya getmi§ ki; bah~a gurumu§. Bir gu§ gelirmi§ gonarml§ bah~ya
    dermi§ ki:
    "Bah~acl, bah~ivancl ... "
    "Buyur efendim."
    "Padi§ah oglu ne yapar?"
    "Uyur."
    "Yagman ba1 uyusun."
    o gara gozlu ha1aYlk ne yapar?"
    "Oturur."
    "Yer usiline otursun, gondugum dallar gurusun, lll ... !"
    Ag1ar ag1ar gedermi§:
    "Ahprun yemek1eri yansm." dermi§. Bir gune bir gUn bir yasemin agaa ga1ml§
    goca bah~anm iVinde.
    "Aman bu bah~aya ne oldu?"
    "Ne bileyim agam her gUn gu§ geliyor, boy1e boy1e der."
    "Ne zaman ge1ecek?"
    "Biraz sonra ge1ir."
    "Eee ... oy1eyse ben saklanaYlm."
    Sak1anml§, yasemin agaclrun a1tma, bi de baknu§ ge1mi§:
    "Bah~eci, bahpvancl. .. "
    "Buyur efendim."
    "Padi§ahm oglu ne yapar?"
    "Uyur."
    "Yagman ba1 uyusun."
    "0 gara gozlu ha1aytk ne yapar?"
    "Oturur, yer usdune otursun, gondugum dallar gurusun, ah~mm yemek1eri
    yansm lhl IDl ... " derkene, ag1arkana yaka1aYlvermi§ gu§u:
    "Vay ne gozel gu§, vay ne goze1 gu§." derkene gu§u yaka1aYlvermi§. Gederke
    gederke ha1aYlk gormu§. Bir yUzune egri daknu§. Oturtmu§ gayri, gafes yapml§,
    oturtmu§. Yatagl ga1dtrnu§ peksimetleri yatagm a1tma do§emi§, yatagl sermi§:
    "Ne 0 hanun ne oldu?"
    "Ne olacak hasta1andlm."
    Donermi§ bir taraftan bir tarafa peksimetler ~atlr ~atlr gmhrml§. Ondan keyri
    gadm demi§ ki:
    "Bu gu§u kesersen, yersem ben eyi olurum."
    339
    340 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Yoo ben gu~u kesmem."
    Ondan keyri gene getmi{;, oglan gelmi~ gadm gene hasda. Oglan dayanamam1~
    demi{; ki:
    "Aman ben kesmem ya, kesersen kes."
    Hemen herif getdi mi, getti, hemen gu~u keser. Hemen bir aga~ bitmi~ gu~un
    gamndan.
    Padi~ah oglunun ayaklanna gapanan halaY1k agacm kesilmesi i~in gocasma
    yalvanrm1~.
    "Agacm ote yandan ge~." dermi~.
    "Yoo kesecegim."
    "Yoo kesemem."
    o oglamn ~eyine vuran goca gan tekrar padi~ahm evine gelmi~ hammm yanna.
    Padi~ah oglunun anaS1mn yanna, demi~ ki:
    "Aman ab la ~u odunun birini ver de gotilreyim."
    Odunun birini alan gadm ~eke ~eke gotiliiirken i{;eyesi gelmi~. Gadm oturunca:
    "Analtk gotilnu gordi.im." diye halaytk bagmrrru~. Gan oduna bir vunnu~, odun
    eve vann1~:
    "Aman golum, aman ayagtm." derkene glZ tekrar ~lr~lplak dunnu~.
    "Hindi sen burda dur." diyerek glZl prpplak b1rakan gadm padi~ahm evine Slrt
    isdemeye geder.
    Bir Slrt getirmi~, geydirmi~ gu~atrru~. ~imdi padi~hm hanlffi1 olan halaY1k da
    hamile. lnci-mercan dizilerek gurtulacakrru~. Hep gtzlan eve davet etmi~. Goca ganmn
    glZ ettigi padi~ahm oglunun esas sevgilisi de anahgma demi~ ki:
    "Anne soyle de ben de gedeyim." demi~ H1yardan ~em~em Gozeli.
    "Olur, getmi~ benim bir glZ var, 0 da gelmek isder."
    "Gelsin" der padi~ahm gansl. Herkes getmi~ inci-mercan dizer gonu~ur, turkU
    ~agmnn1~:
    "Ah inci benim inci
    Dizdigim benim inci
    Mehmet <;:agan bir gara pannak uzerine oynayor." deyi tlirku soylermi~. Oglamn
    ismi de Mehmet <;:agan'm1~. Aman halaY1k bunu duyunca ~ekmi~ vura vura glZl
    gene evden ~lkarrru~. Ger~egi ogrenen padi~ahm oglu halaY1g1 ~aglflr:
    "Senin ~ocugunu isdemem."der ve halaY1gt bir ~altl dikeninini gotilne baglaY1-
    venni~, gendisi de kirk gUn kirk gece duglin etmi~ glZl alm1~. Eller enni~ murad1-
    na biz de ~lkahm tahtma (Alptekin 2002: 453-457).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 89; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 408 numarada kaY1thd1r.
    MasalAniahcts .. · Meryem AkyUz, Mersin, Silifke 1921 dogumlu, okur-yazar degil,
    ev hanlffil.
    21.3 Helvacl Guzeli
    Evel vanm1~, bir vanrru~, ~ok soylemesi gi.inahtrru~. Bir koyde, bir imam vanm1~.
    Bir de orada bir adam varlffi1~. Bu adarrun bir glZl, bir oglu, bir de avrad1 varlffi1~.
    Bunnar Hacca getmek isdiyorlarlffi1~. Diyorlanrru~ ki:
    "Allah, biz bu glZl, kime amanat etsek de getsek? En iyisi koyi.in imam1na amanat
    edek," demi~ler.
    Ek: Mellnler
    Bunnar, gan goca, oglannan da ahp, Hacca gedicilerimi§. KoyLin imamma, glZlanm
    amanat etmi§ler. Demi§ler ki:
    "GlZl iyeriden pkartma (haryhglm da bol bol vermi§ler glzm), pencereden gonu
    §, glzm isdani getir yar§ldan. Biz gelenadar, sa hip 01 glza," demi§ler.
    "Olue" demi§ imam.
    Bunnar, getmi§ Hacca. Bu hoca, bir giin boyle, iki giin boyle, deken glza a§lk
    uyor. Demi§ ki:
    "Sen, beniyinen iyi olacan?"
    "Nasli olur, oyle §ey olur mu?" demi§ gtZ.
    "Yok, beninen iyi olacaksm."
    "Olacaksm-olmlyacaksm" derken, bakmt§ ki hoca, gene glzdan yLiz bulamaml§.
    Bir giin gene, bir cadl gansl vanrru§.
    Demi§ ki:
    "Get, §U glza de ki; Padi§ah Han verdi, herkes mecbueen hamama gelecek, dedi
    de" demi§.
    "Olur." demi§ gan. Gan gelmi§, demi§ ki:
    "Glzlm, padi§ah Han verdi, biitiin millet, geny glzlar, avratlar, mecbGren hamama
    gelecek," demi§.
    GlZ:
    "Olur, sen gel, beni gotiir ebe." demi§.
    Gan gelmi§, glZl hamama eletmi§, gtZl iyeri goymu§ ki, ondan ba§ga hiy kimse
    yok!
    "Ham ebe, herkes gelecek diyordun?" demi§.
    "~imdi gelecekler glZlm."
    Gan, pkml§ getmi§ ki, hoca glZln gar§lsma pkmt§. GlZ bakml§ ki, gurtulacagl
    yok. Hocaya demi§ ki:
    "Gel, evela ben seni banyo yaptulm, ondan soma olur." demi§.
    GlZ, hocayt otuddurmu§, gafaslCll sablClllarkan, sabmnarkan, sablClClarkan, §irndi
    ordan elirle bir pbtk alrru§ amma, hocaya yana§rru§. Ver Allah ver ... Hoca, goziinii aydtkca,
    sabm goziinii yakanrru§, gtz bUfla vururumu§. Hoca goziinii ayanml§, glZ vururumu
    §. Sonunda gtZ gavrru§, Varmt§ iyeriye dtktlffil§. Gaplyt da iizerinden ortmii§.
    Hoca, glZl gapnnca:
    "Ba§ga olacak dal, bir mekdup yazim bUflun babasma." demi§. Hoca, mektubu
    yazml§, Hacdaki glzm annesinen babasma demi§ ki:
    "Siz getdiniz, glzlmz koyiin nadara genci vansa, hepicigini eve ahyor. Ba§ gelemiyom
    glzmlza." demi§.
    Mekdup, glzm anasinen, babasmm eline geymi§. Babasl okumu§ ki, durum
    boyle boyle. GlZm garda§ma demi§ ki:
    "Get, bacml oldiir, gannl koynani bana getir." demi§.
    Glzm garda§l, gene geri koye gelmi§. Baclslna demi§ ki:
    "Baclm, boyle boyle."
    "Yok garda§lm, oyle bi §e yok." demi§ gtz.
    "BaClm, sen bu evden gay. Smmda koyna de pkart, bana ver." demi§ oglan.
    Oglan, baClsmm koynani alrru§. Bu, bir dav§an vurmu§, koynani dav§an gamna
    belemi§, babasma gotiirmii§.
    Gelelim biz §imdi glza. GlZ, gayml§ gayrru§ getmi§, ba§ga bir memlekete. Ormanmga
    varml§, ikirldin olmu§. <;;:lkrru§ agacm ba§lna. Bakml§ ki, ordan bir avCl
    gediyor. 0 da, padi§ahm ogluyumu§, avdan geliyorumu§. Padi§ahm oglu, gafasml
    galdmp agacl danemi§ ki, orada gozel bir glZ var! Buna:
    341
    342 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "ls misin, cis misin." demi§.
    "lsim de, cisim de." demi§ glZ.
    Padi§ahm oglu:
    ''In de seni eve gotiireyim." demi§.
    GlZ aga~dan inmi§, padi§ahm oglu, bunu terkisine alml§, eve eletmi§. Bakml§
    ki glZ ~ok giizel, hemen burunen evlenmi§. Galan, bunnar gan-goca olmu§lar. Bunun,
    ii~ tene oglu olmu§. Bu ii~ oglandan sonra, tabi aradan epeyce bir zaman
    ge~mi§. Padi§ahm oglu demi§ ki:
    "Hamm, memleketine gondereyim mi seni? Anam, babam ozledin mi?" demi§.
    "Ozledim, gonder." demi§ gtZ.
    "Pekiyi"
    Padi§ah, bunun yamna ba§veziri vermi§, bir tablr da asger vermi§, bunu yollaml
    §. Bunnar, gona gona gederlerimi§, yollan ~ok uzaglml§. Bunnar, a~am olu§un
    bir yere gonaklaml§. Gonakliye§in, bu ba§vezir demi§ ki:
    "Beniyinen iyi oladin?"
    "Yok, imkam yok olmam." demi§ glZ.
    "Oyleyise, ~ocugunun birini keserim!"
    "Kesersen kes, olmam."
    Ba§vezir, ~ocugun birini kesmi§. Sabah olmu§, ordan gene, e§yalanm yiikletmi
    §ler. Gene bir yere varffil§lar, gene ag§am olmu§, orada gonaklaml§lar. Gene, bu
    ba§vezir demi§ ki:
    "Benmen iyi oladin." demi§ glza.
    "Olmam, iyi olmam." demi§ glZ.
    "0 zaman, ikinci ~ocugunu da keserim!"
    "Kesersen kes!"
    Adam, onu da kesmi§. Bunnar, bir gonak daha gonaklaml§lar. Ba§vezir, gene
    glZman iyi olmak isdemi§. GlZ, gabul etmiye§in, adam ii~iincii ~ocugu da kesmi§.
    Bu son gonaklamada, galan glZln ~aresi galmaffil§. Demi§ ki:
    "Buraya, bir tuvalete gedlm de, geri gelirim." demi§.
    "Ga~an" demi§ ba§vezir.
    "0 zaman, belime bir ip bagla." demi§.
    Ba§vezir, bunun beline bir ip baglaffil§. Avrat, a~Clk ireli van§m, orada da bir
    aga~ varlffil§. GlZ, belindeki ipi ~ozmii§, 0 agaca baglaml§. Ondan sonra, ga~a ga~.
    Ba§vezir ipi ~ekerimi§, ip sert gelirimi§. 0 da glzm belinde bagh sanarlffil§. Vezir,
    sabaha gar§l, varml§ bakml§ ki, ne gorsiin? Avrat ga~ml§ getmi§, ip bir aga~da bagh
    duruyor!
    Bu glZ, ga~ml§ ga~ffil§, hava da galan l§lrlffil§, bir ~obanm yanma varml§. C;oban
    demi§ ki, paraSl da vanffil§ cobiinde:
    "~u, slrtlym plrtlSinen, bir kotii goyun kes, bunun ganmm bana ver." demi§.
    GlZ, buna biraz para vermi§, ~obanm slrtmm plrtlsml geymi§. Gannm derisini
    gafasma geymi§ Olmu§ bir Keloglan! Kimse bilmiyor, bunun gadm oldugunu. Dii§mii
    § §imdi yola.
    Gede get, gede get gendilerinin memleketine varml§. Bu, orada bir helvaClya
    prak olmu§. 0 gadar giizel helva yapanffil§ ki, bunun adl; "Helvacl Giizeli" galml§.
    Geldi Helvacl Giizeli, getdi Helvacl Giizeli, derken bu gocasl olan padi§ahm ogluyunan,
    Ba§vezir de tiiccarhga pkffil§lffil§. Mal ahrlar, mal satarlar, derken onnann
    memleketine varml§lar. Oraya varffil§lar. Ak§am olmu§, bu glzm babaslgile bunnar
    misafir olmu§. Ag§am olmu§, §imdiki gimi gahve yok, bi §e yok ya, bir eve toplaEk:
    Mellnler
    mrlanml§. Herkes, bunun babaslgilin evine toplanml§. Bu, HelvaCl Guzeli de gelmi
    §, §oyle oturmu§. Busah:
    "Herkes, birer hikaye annatsm." demi§ler
    Derken, derken srra Helvacl Guzeli'ne gelmi§. Helvacl Guzeli demi§ ki:
    "Ben hikayeyi annatdlm miyi, kimse yerinden glplrdamlyacak. Tuvaletine getcek
    olan gets in gelsin. Ben, gaplyl kitleyip anakdaro alacam." demi§.
    "Tamam." demi§ler.
    GapIYl kitlemi§ bu, anakdan eline alrru§, gaplmn agzma oturmu§. Ba§mdan geyennerin
    hepisini ba§larru§ annatmaya. Demi§ ki:
    "Benim anam, babam, garde§im Hacc'a getdi. Beni, koyi.in imamma emanet etdiler."
    diye§in, hoca demi§ ki:
    "Benim tuvaletim geldi, ben dt§an pkacam." demi§.
    "Duuur, altma et." demi§ gtZ.
    GIZ, gene annatmasma devam etmi§:
    "Bunnar Hacc'a getdi, beni hocaya amanat etdiler. Hoca, banaj 'Beniyinen iyi
    olacan,' dedi. Ben de olmadlm. Beni, oyununan hamama yagltdrrdI. Orda, hamamda,
    genej 'Beniyinen iyi olacan,' dedi - demi§-. Banyo yapdlrmak bahanesiynen,
    bunun ba§ma yaldlm sablm, yaldlm sablm, vurdum sopayl - demi§- Ondan sonra
    da gaydlm, eve geldim. Bu, babarrun arkasmdan bir mektup yazml§. Mektup, babamm
    eline geymi§. Babam, garda§lffil gondemi§. Garda§lm da beni oldurmeye glyamadI.
    Benim koynami aldt, bir dav§an vurdu, onun gamna beledi. Ganm koynaami,
    babama goti.irdu. Ben de evden gaydlffi. Epiye uzak gedi§in, bakdlm ki, ag
    §am olucu, bir agacm ba§ma pkdlm, Oradan bir aVCl geyiyordu. 0 da padi§ahm ogluyumu
    §. Beni aldt, evine goti.irdu. Burunen evlendik, Uy tene yocugumuz oldu."
    Bu arada, vezir demi§ ki:
    "Benim tuvaletim geldi, dl§an pklcim."
    GIZ, ana da demi§ ki:
    "Altma yap" (vezir, durumu hemen annarru§).
    Gocam, dedi ki bana:
    "Hamm, mernleketini ozledin mi, seni gondereyim mi? -dedi- Beni, ba§vezirinen
    gonderdi. Yola geldikye, vezir banaj 'Beniyinen iyi olacan.' dedi. Ben olmadlkya,
    0 yocugumun birini kesdi. -Bu arada, vezir yerinde duramaz olmu§- Ondan
    sonra, veziri gandlrdtm, oradan gaydlm. Geldim buraya, bir helvacl yanma prak
    durdum. Adlm, Helvacl Guzeli oldu. t§de, 0 da benim," demi§, glZ gafasmdakl deriyi
    meriyi pkanvenni§:
    "~u babam, §u garda§lffi, §u gocam, §u vezir, §u da hoca." demi§.
    Abann, §imdi orada millet birbirine giri§mi§. Padi§ahm oglu vezire, babasl hoeiye,
    derken geri bunu padi§arun ogluna vermi§ler. Yemi§ler, iymi§ler, murazlanna
    geymi§ler. Siz de geyin. (~iffi§ek 2001: 231-235).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 245j Aarne-Thompson
    (AaTh) katalogunda 883A numarada kaYlthdrr.
    MasaIAniat.e,sJ: Meliha Varh, 1937 Adana, Kozan dogumlu, ilkokul terk, ev hammI.
    21.4 Tamahkar Antikacl
    Bir orman kOyi.inde Oduncu Neeip diye birisi varml§. Butun geyimi, affedersiniz
    bir merkebi varml§, onunla odun ta§lylp satmakml§. Evine ekmek ahr, gelirmi§.
    Cemile isminde de bir hamrru vanru§. 0 da ev i§lerini yapar, geyinir giderlermi§.
    343
    344 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Bir gun yine Necip onnana gidip odununu keser, hazlrlar. Yorulur orada yatar.
    Kalksa baksa ki, merkebini kurt yemi§. tpi orada durur merkep yak. Sagma soluna
    bakarak gezinirken us; tane s;am kozalagt bulur. Onlan cebine koyar. Du§unerek
    gelir. "Ya Rabbi, nzklffilz bu e§egirl slrtmdaydl. Onu da elimden aldm. Ben ne
    yapacaglm." diyerek evirle dogru gelirken uS; s;ocugun kavga ettigini garlir. <;;:ocuklara
    sorar:
    "Oglum, niye kavga ediyorsunuz?"
    "Amca bir ta§ bulduk. Ta§l bali.i§emedik."
    ls;lerinden biri der ki:
    "Once ben buldum benim."
    Otekisi der:
    "Ben bundan evvel aldlffi, ta§ benim."
    Obur s;ocuk da der ki:
    "Bunlan ben buraya getirdim ta§ benim."
    Adam baklYor ta§l payla§unnaya irnkan yak. Eline bir ta§ ahp s;ocuklann ta§ma
    vuruyor ama ta§l pars;alamarun irnkaru yak. Adam, onnanda testi agzma kapak is;in
    buldugu s;am kozalaklanru cebinden pkararak s;ocuklara gasterir: "Oglum, ben size
    kozalak vereyim. Bu ta§l bana verirl. Ben de bu kozalaklan size vereyim oynaym."
    der. <;;:ocuklar raZl olur. Necip ta§l cebine koyar. Evine dogru yol ahr. Yol
    uzak oldugu is;in ak§ama kahr. Eskiden evlerde s;rra yakarlarml§. Necip evde prarun
    degil de daha kuvvetli bir l§lgtn yandlgtru garlir. Kendi kendine "Korkanm Cemile
    birisiyle araYl tutturdu. Buglin lokiis gibi bir §ey yaruyor." der. Evine yakla§tlgmda
    evin anundeki e§yalan garur. "Tamam carum, Cemile beni dl§anya koymu
    §." der. ls;eriye baklYor ki yeni yeni hahlar serilmi§. Eski s;ul s;uval kaldmlml§.
    Ocagtn uzerirlde s;e§it s;e§it a§ var. Necip "Eyvaaah ... " diyor. Tabi Nedp'in saylediklerini
    Cemile duyuyor. Necip'e bagtnyor:
    "Nedp gel. Ne eyvah ediyorsun?"
    "Gelmem Cemile. Sen adanuru bulmu§sun. Ben bir helalle§eyim. Sen hakklm
    helal et. Ben gidiyorum."
    "Necip deli misin? lnsan kapldan daner mi? ls;eri gel, sana sayleyeceklerim var."
    Necip'in yakasmdan tuttugu gibi is;eriye s;ekiyor:
    "Otur §uraya. Sana olanlan anlatacaglm."
    "Ne var?"
    "Sen sabah gittiginde ku§luk vakti slralanydl. Ben de lnnagm kenanna indim.
    Orada gergef i§liyordum. Baktlffi ki, suyun ustlinden bir §ey geliyor. Bir be§ik. lS;i
    de dolu. Bacaklannu slYlrarak kurtardlm. ls;inde nur topu gibi bir oglan s;ocugu
    var. Aldlffi getirdim. Onun karruru doyurdum. Aradan bir iki saat ges;ince bir topluluk
    lnnaktan a§agl dogru ko§u§arak geldiler. 'Aman hamm buradan s;ocuk be§igi
    ges;ti mi?' dediler. 'Ko§u§maym, tela§ etmeyin. Ben yakaladlm, gelin.' dedim.
    Geldiler s;ocuklanm aldllar. ~u yukan kaylin agaslyml§. Derenin kenarma piknik
    yapmaya irlmi§ler. <;;:ocugu unutmu§lar, rlizgarda rrmaga yuvarlanml§. Innak s;ocugu
    aldl, geldi. Ben de kurtardlm. <;;:ocuklarml ahp gittiler. Ak§am da bu e§yalan getirip
    Ylktllar. 'Kocanm adl ne?' dediler. Ben de 'Necip.' dedim. 'Oyleyse ak§am Nedp'i
    bize gander.' dediler. ~imdi ben seni bekliyordum."
    "E§egimizi kurt yedi. Ben de utanarak eve geldim. Ekmek de alamadlm. Ben bu
    ak§am duyguluyum. Aglayaslm gelir bu durumda. Senden utanarak slkllarak gelmi
    §tim Cemile. Bu Allah'm bir keremidir. Bak hele ben gelirken yolda us; s;ocuk ta§
    ylizunden kavga ediyorlardl. Bu ta§l onlardan aldtm. Bugunun haunna ugur ta§l
    olarak sandlga koy, dursun."
    Ek: Mellnler
    Cemile ta~l ahyor, sandlga koyuyor. Necip sabah kalklp aganm yamna gidiyor.
    l~te Rtza Bey'in evini sorarak gidip buluyor.
    "SelamlinaleykGm. "
    "AleykGmselam. "
    "Kimsin sen?"
    "Boyle boyle ... Ak~am haber blrakrru~smlZ. Filan yerdeki Cemile'nin kOCaS1Ylm.
    Rtza Bey selam gondermi~ onun ie;:in geldim."
    "Haaa ... Gel oglum yaruma. Su derenin kenannda lie;: tane yirm~er donlim tarla
    var. Oralar senin. Su e;:ift au da al. Su pulluk, saban, doyen, at arabasl ... Atlann
    goti.irecegi kadar ambardan bugday yi.ikle, tohum yap. Bir miktar da goti.ir un yap,
    ye ie;:. Madem ki e;:ocugumu kurtardlruz, bundan boyle sen benim karde~im oldun."
    Necip verilenleri ahr, evine gelir. Bu kendi halinde tarlalan ekip kaldlrmaya
    ba~lar. Derken i~ini ilerletir. Glizel bir ev yapunr. Yolculan evinde misafir eder.
    AZlkslZ gondermez. Kalender bir adam olur. ~ocuklan olmaz.
    Bir glin bir adam yolda gidiyormu~. Necip adarru c;:agmr:
    "Gel karda~lm. Bir suyumuzu, e;:aYlrruzl ie;:."
    Adam klymetli e~ya ahr satarrru~. Yani antikaclyrru~. Adam, Necip'e der ki:
    "Benim aradlglm var. Ak~am olmadan gitmem lazlm. Aradlgtm sende olmaz."
    "Baba aradlgm olmayabilir. Yalruz ben buradan gee;:enlere yemek yedirmeye
    ahdetmi~tim. Sana bir ~eyler ikram etmeden gondermem. Gel bakaltm. Nereden
    gelip nereye gidersin?"
    "Valla ben filan yerden geliyorum. Antika ahnm. Cevahir ta~lar, prrlanta almm."
    "Nastl olur bu prrlanta ta~l?"
    Adam cebinden fmdlk ie;:i kadar bir ta~ pkanr. Necip'e gosterir:
    "l~te ~u gordliglin."
    Necip bakar ki ayru kendi ta~lan gibi. Adarrun gasterdigi fmdtk bliyliklliglinde
    Necip'inkisi yumurta bliyliklliglinde. Adama der ki:
    "Bunu kae;:a aldm? Kae;:a satacaksm?"
    "B~ ake;:eye aldun. Yirmi ake;:eye satanm."
    "Bizde bunun on misli bliyUklliglinde ta~ var. Onu kac;:a ahrsm?"
    "Hele getirin bakaYlm."
    Necip t~l getirir. Adam bakar bakmaz adarrun gozleri fal ta~l gibi ae;:tlrr. Necip'e
    doner:
    "Bu t~l elli klfffi1Z1 liraya ahnm."
    "Ben bunu nastl olsa Cemile'ye ugur ta~l olarak saYlyordum. Elli klrmlzl lira iyi
    para verelim."
    Cemile e;:ok uyarukrru~. Hemen soze kan~lr:
    "Yoook ... Madem ki 0 ugur ta~lrruZ. 0 gitti mi bizim mahmlz mlilklimliz gider.
    Mahmlzm ~imdiki diyeti ne eder? De;: bin alun eder. De;: bin altm verirsen al git."
    Antikacl lie;: bin degil bankalardaki blitlin paralan e;:ekip alacak. Neyse bliylik
    bir paraya anla~lrlar. AntikaClya ta~l verirler. Antikacl ahp cebine brraklr. Necip'e
    der ki:
    "Ben bunu sa tar gelirim. Sizi yoklamadan gee;:mem. Arttk biz seninle karde~ 01-
    duk. Beni bekle."
    "Olur karda~."
    Adam mlicevheri ahp gider. Yabancl bir memlekette milyonlarca paraya ta~l satar,
    geri gelir. Bu arada Cemile'ye de goz koyar. "Ben nastl etsem de bunun elinden
    alsam mah mi.ilkli yerinde, e;:olugu e;:ocugu da yok. Ben bir hile dli~lineyim.
    Milleti toplataYlm, davet ettireyim. Toplanu yapaylm. 'Buglin kokteylimiz var.' di-
    345
    346 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    yeyim. Milleti topladlktan sonra masaya pkaYlm: 'Arkada~lar ben bu ahmak adamdan
    ~6yle bir ta~ aldlm. G6tiiriip milyarlarca paraya sattlm. ~imdi benim aldlglm
    para bu adamm malmm yiiz mislisi eder.' diyeyim. 0 kalp krizinden gider. Ben de
    Cemile ile evlenirim." der.
    Bu tasandan 6nce de Necip'le ~6yle bir anla~ma yapar: "Necip benim de kimsem
    yok senin de. Ben 6liirsem mahm miilkiim sana kalsm. Sen 6liirsen maIm
    miilkiin bana kalsm. Bir birimizi kard~lige kabul edelim. Aramlzda bir mukave1e
    yapahm. Yahut gidip noterde yazdlrahm."
    "Olur gidip yazdlrahm."
    Muameleyi saglamca yazdmrlar. 0 giin gelir. Milleti toplarlar. Antikacl masaya
    ~lkar:
    "Arkada~lar, Necip benim hi~bir ~eyim olmaz. Fakat Necip'i sevdim. Aptahn biri.
    Karde~ olduk. Ben 6liirsem mahm millkfun onun, 0 6liirse mah miilkii benim
    olacak. Yalmz bu aptal karde~im var ya, bana bir miicevher ta~l verdi. Ben 0 ta~l
    g6tiirdiim. Milyarlarca paraya saturn."
    Masamn iizerirlden 6ylece Necip'e bakar. Necip 0 slrada adam aptal falan dedi
    ya, kii~iimsendi, yerinden kalkar:
    "Var haynm g6r be karda~lm. Ben de onu zaten ii~ ~am kozalagma alml~tlm."
    Bunu duyan antikaclmn kalbi durur. Masadan a~agl dii~er. Onun bankalardaId
    biitiin kredisi Necip'e kahr. Necip, Cemile ile giizel bir ya~am siirer.
    Yer i~er muradma g6~er (Baktrcl 2006: 262-264).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 139; Aarne-Thompson
    (AaTh) katalogunda 736 numarada kaYlthdlr.
    MasalAniahctsJ: lbrahim Dabak, 1938 Nigde, Giimii~ler kasabasl dogumlu, ilkokul
    mezunu, duvar UStaSl ve halk ~iri.
    METiN 22: ZiNCiRLEME MASAL - YAPI 1
    22.1 Yarlm Horozun C;am
    Bir vanlll~ bir yokmu~, evvel zaman i~inde kalbur saman i~inde develer tellal iken,
    pireler berber iken ben dedemin be~igirli tmglr nunglr sallar iken, bir yanm horoz
    vanlll~. Yanm horoz, giiniin birinde killlUkte e~inirken bir ~n bulmu~. Elinde ~anla
    bir siire dola~an horoz, zamaru gelince tuvalete gitmek istem~. Ancak tuvalete
    ~anla ginnek istememi~ ve onu kii~k bir ~am agacma asml~. Tuvalet de ~amm
    astldlgl yere tarn klrk Yllhk yolmu~. Ger~ekten de klrk ytlhk yola gitm~, d6niip geldiginde
    bir de baknu~ ki, ne g6rsiin? Kii~iik aga~ seksen senede kocaman bir ~m
    olmu~! Bunun sonucu olarak da yanm horozun boyu ~na bir tiirlii yeti~memi~.
    Yanm horoz ~ama yalvarnu~:
    "Egil de ~mml alaYlm." Aga~ egilmemi~, yalvann~ yakannl~, fakat aga~ bir tiirlii
    egilmemi~. Bunun iizerine yanm horoz:
    "Seni baltaya s6yleyeyim, 0 zaman nasll egilirsin bir g6r." demi~ ve baltanm yamna
    ko~mu~:
    "Balta, balta ~ml kes de ~amnu bir alaYlffi." demi~.
    Balta da:
    "Yarlffi horoz haydi sen i~ine bak. Seninle kaybedecek zamamm yok, bak burada
    bile duramlyorum." demi~.
    Yarlffi horoz da:
    Ek: Mellnler
    "0 zaman seni ate~e soyleyeyim, bak naSll yanarSlll?" demi~ ve yanm horoz ate-
    ~in oldugu yere ko~mu~:
    "Ate~ ate~ baltaYl bir yaktversene!"
    Ate~ de:
    "Ben uzerime attlan yagh pra dilimlerini bile yakffilyorum, benim balta filan yakacak
    durumum yok." demi~.
    Yanm horoz:
    "Seni suya soyleyeyim de Mlini gor." demi~ ve suya dogru ko~mu~.
    "Su, su, ko~ ate~i sondur." demi~.
    Su:
    "Ben duz bir ~ekilde akffilYorum, neden gidip de dagdaki, bayrrdaki ate~i sondureyim."
    demi~.
    Sudan da istedigini alamayan horoz bu defa da koca oklize ko~mu~:
    "Koca okliz, koca okuz gel, ~u suyu i~."
    6kuz:
    "Eskiden su devamll arkamdan akardl, ~imdi suyu i~ip de her zaman arkamdan
    ml akltacaglm?" deyince yanm horoz:
    "Seni kurda soyleyeyim de par~alaylversin." dem~ ve kurdun yamna ko~mu~:
    "Kurt, kurt, ~u koca okuzu yesene:"
    Kurt da:
    "Ben taze, klslr koyunlan bile yemiyorum. Yagh diye vanp da koca okuz kemigini
    mi ~igneyecegim?" dem~.
    Yanm horoz:
    "0 zaman ben de seni ~obamn kopegine soyleyecegim, 0 da seni kovalayacak."
    demi~ ve kopegin yamna ko~mu~:
    "Kopek, kopek, bana kurdu yakalaYlver."
    Kopek:
    "Ben agamlll koyunlanm bile glidemiyorum, bir de klrda baYlrda kurt mu kovalayaYlm."
    dem~.
    Yanm horoz:
    "Seni ~obana soyleyeyim de kovalaslll." demi~ ve ~obana ko~mu~:
    "~oban amca, ~oban amca, kopegini dOvUversen ne iyi olur. 0 benim istegimi
    yerine getirmedi."
    ~oban:
    "Haydi ordan, ben senin i~in kopegimi kovalamam da, dovmem de."
    "0 zaman ben de seni kepenege soyleyip uzerini orttururum." dem~ ve kepenege
    ko~mu~:
    "Kepenek, kepenek, ~obamn uzerini ortsene."
    Kepenek:
    "Ben alaca yerimde yatlyorum, bo~una beni rahatslz etme."
    Yanm horoz:
    "Ben de seni fareye soylerim, 0 da seni par~a par~ eder." demi~ ve farenin yamna
    ko~mu~:
    "Fare, fare, ~u kepenege par~alasana!"
    Fare:
    "Ben yaghca peynicleri tel dolaptan yemeye u~enirken, gidip de ylin mu klrkacaglm?"
    demi~.
    Yanm horoz:
    347
    348 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Oyleyse ben de seni kediye soylerim, kedi de seni parc;:a parc;:a eder." demi§
    ve kedinin yamna ko§mu§:
    "Kedi, kedi, fareyi yakalaYlver." demi§.
    Kedi:
    "Ben ninemin ala, yaghca katmerlerini yemeye ii§enirken gidip de fareyi mi kovalayacaglm.
    "
    Yanm horoz:
    "Ben de seni nineye soyleyeyim, 0 da seni evden kovsun." demi§ ve nineye
    ko§mu§:
    "Nine, nine, kediyi kovsana, fareyi yakalarmyor."
    Ninesi de:
    "Seni kahrolaslca!" derni§ ve elinde bulunan lSlrgam kediye bir vurmu§. Bunun
    iizerine cam yanan kedi fareye, fare kepenege, kepenek c;:obanm slrtma ko§mu§.
    <;:oban kopegini doviince kopek kurda, kurt okiize, koca okiiz suya, su ate§e, ate§
    de baltaya ko§mu§. Balta c;:am agaclm kesince c;:an yere inmi§.
    SonraSl ml? Yanm horoz c;:anml boynuna takml§, ardmda da "tmglr tmglr" ottiirmeye
    ba§laml§. (Alptekin 2005: 278-281).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 29; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 2032 numarada kaYlthdrr.
    22.2 Tilki ile Nene Karl
    Bir varml§ bir yokmu§ evvel zaman ic;:inde, kalbur saman ic;:inde, ben anamm be
    §igini sallar idim. Bu masah anlatrrken.
    Bir nene kadm varml§. Bunun bir de koyunu varml§. Bu koyunun siitiinii sagar,
    bir sepetin aluna koyarrm§. Bir tilki gelip bu siitii ic;:ermi§. Bu her giin boyle
    devam ediyormu§. Bir giin nene kadm beklerni§, tilkinin kuyrugunu kesmi§. Tilki:
    "Kuyrugumu ver." diye yalvarml§. Nene kadm:
    "Git bana siitiimii getir ki, kuyrugunu vereyim." demi§.
    Tilki gitmi§ koyuna yalvarrm§:
    "Koyun, bana siit ver. Siitii nene kanya vereyim nene kan kuyrugumu versin.
    Ahp geleyim." demi§. Koyun:
    "Git bana ot getir ki, otu yiyeyim, sana siit vereyim." demi§. Tilki c;:aYlra gitmi§:
    "<;:aytr bana ot ver, otu koyuna vereyim. Koyun bana siit vere, siitii nene kanya
    vereyim. KuyrucaglZlrm ahp gideyim." derni§. <;:aytr:
    "Bana su getir ki, sana ot vereyim" derni§. Tilki c;:e§meye gitmi§. <;:e§meye:
    "<;:e§me, bana su ver, suyu c;:aylra vereyim. <;:aylr bana ot vere. Otu koyuna vereyim.
    Koyun bana siit vere. Siitii nene kanya vereyim. Kuyrucaglzlml ahp gideyim."
    demi§. <;:e§me:
    "Git klzlan getir ki, ba§ucumda oynasmlar da sana su vereyim."demi§. Tilki klZlara
    gitmi§:
    "Ktzlar klzlar, gelin, c;:e§meye oynaym. <;:e§me bana su vere, suyu c;:aylra vereyim.
    <;:aytr bana ot vere, otu koyuna vereyim. Koyun bana siit vere, siitii nene kanya
    vereyim. KuyrucaglZlrm ahp gideyim." derni§. Ktzlar da:
    "Git bize papuc;: getir ki, giyinelim de, gidip c;:e§mede oynayahm." demi§ler. Tilki
    ko§gere gitmi§ ve ona:
    "Ko§ger, ko§ger bana papuc;: ver, papucu klzlara vereyim. KlZalar gidip c;:e§mede
    oynaya, c;:e§me bana su vere. Suyu c;:ayrra vereyim. <;:aYlr bana ot vere. Otu koEk:
    Mellnler
    yuna vereyim. Koyun bana siit vere, siitii nene kanya vereyim. Kuyrucaglzlml ahp
    gideyim." demi§. Ko§ger de:
    "Git bana yumurta getir ki sana papw;: vereyim." demi§. Tilki tavuklann yanma
    gitmi§:
    "Aman tavuklar, yaman tavuklar, gut gut tavuklar, bana yumurta verin. YumurtaYl
    ko§gere vereyim. Ko§ger bana papw;: vere, papucu klzlara vereyim. Klzlar gidip
    ~e§mede oynaya. ~e§me bana su vere. Suyu ~ylfa vereyim. ~aYlr bana ot vere
    otu koyuna vereyim. Koyun bana, siit vere. Siitii nene kanya vereyim. KuyrucaglZlml
    ahp gideyim." demi§. Tavuklar gidip yumurta getirmi§ler. Tilkiye vermi§ler.
    Tilki yumurtalan ahp ko§gere vermi§. Ko§gerden papu~ ahp klzlara vermi§.
    KlZlar gidip ~e§me ba§mda oynaffil§lar. ~e§meden suyu ahp, ~aY1ra vermi§. ~aylrdan
    ot ahp koyuna vermi§. Koyundan siit ahp nene kanya vermi§. Boylece tilki
    kuyrucaglZlll1 alffil§:
    "Allah hepinize selamet versin, hepinizden raZl olsun." demi§. Oynaya oynaya
    ge~ip gitmi§. (Baklrcl 2010: 722).
    Katalog Yer No: Masal Eberhard-Boratav (EB) tip katalogunda 29; Aame-Thompson
    (AaTh) katalogunda 2032, 2034 numarada kaYlthdlr.
    METiN 23: ZiNCiRLEME MASAL - YAPI 2
    23.1 Karmca
    Ge~mi§ zamanda adaffiln biri yolculuga pkffil§. Bir dereden ge~mek iizereymi§.
    Vakit kl§ oldugu i~in su buz tutmu§ ve adaffiln e§eginin arka ayagl kayml§, yere Ylkllml
    §. Adam, e§eginin be linin klnlmasma iiziilmii§ ve buza bakarak §oyle demi§:
    "Ey buz karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Buz:
    "Eger gii~lii olsaydlm giine§ beni eritebilir miydi?" demi§.
    Adam 0 zaman, giine§e bakarak:
    "Ey giine§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Giine§:
    "Ben gii~lii olsam bulutlar benim goziimii kapatlr mlydl?" demi§. Adam buluta
    bakarak:
    "Ey bulut karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Bulut:
    "Ben gii~lii olsayrum yagmur beni delerek ge~er miydi?" demi§. Adam yagmura
    bakarak:
    "Yagmur karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Yagmur:
    "Ben gii~lii olsaydrrn yerin i~ine girip kaybolur muydum?" demi§. Adam yere
    bakarak:
    "Yer karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Yer:
    "Ben gii~lii olsaydrrn, otlar beni yararak pkarlar mlydl?" demi§. Adam otlara bakarak:
    "at karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. at:
    "Ben gii~lii olsayrum inekler beni kopanp kopanp yerler miydi?" demi§. Adam
    inege bakarak:
    "lnek karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. lnek:
    "Ben gii~lii olsaydrrn kurtlar beni yer miydi?" demi§. Adam kurttan sorarak:
    "Kurt karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. Kurt:
    "Ben gii~lii olsaydrrn avctlar bana ate§ ederler miydi?" demi§. Adam:
    "AVCl karde§! Sen kimden gii~liisiin?" demi§. AVCl:
    349
    350 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Ben guS;lu olsaydlm, ok atttglm zaman fare ve sls;anIar s;antaml kesip yerler
    miydi?" demi;;. 0 zaman Sls;ana bakan adam:
    "Sls;an karde~! Sen kimden gus;lusun?" demi~. Sls;an:
    "Ben guS;lu olsaydlm kanncaIar kuIagmu s;imdikIeyip lsmrlar mlydl?" demi~.
    Adam:
    "Karmca karde~! Sen kimden gus;lusun?" demi;;. Kannca:
    "Ben gus;luylim, ben guS;luyi.im, ben glis;li.iylim. Dedelerinizin aItt yliz batman
    bugdayml aItt dagdan ta~lylp getiren, eni~tenizin yliz batman bugdayml yedi dagdan
    ta~lylp getiren benim. Ben gliS;li.iyi.im, ben gus;luylim, ben gus;luylim." demi~.
    "Karmn nis;in buyi.ik?" demi~ adam.
    Karmca cevap vererek:
    "Cigerim guS;lu." demi~.
    Adam "Belin nis;in ince?" diye sorunca, kannca:
    "l~im zor." diyerek cevap vermi~.
    Adam:
    "Ba~m niye buylik?" demi~. Kannca da:
    "Kabiliyetim s;ok, s;ah~mam s;ok, kabiliyetim s;ok, s;ah~mam s;ok. Ben gus;luylim,
    ben guS;luyi.im, ben glis;luylim." demi;;. (Baktrcl 2010: 753).
    Katalog Yer No: Masal, Eberhard-Boratav (EB) ve Aame-Thompson (AaTh) kataloglannda
    tespit edilememi~tir.
    METiN 24: MECMAO'L-LETAiF'TEN GONOMOZE
    YA$AYAN MASALLAR
    24.1. Horoz ile Tilki (166 a-I 68b)
    Kumaz tilki, koylin dl§mdaki bir s;opIukte bir horoz gorlir. Tilkinin gelmekte oldugunu
    goren horoz ylikseks;e bir agaca Sls;rar. Agas; etrafmda birkas; defa dola~an tilki,
    muezzin diye hitap ettigi horoza, namaz vaktinin ges;mekte oldugunu, eger a~aglya
    inerse birlikte namaz ktIabileceklerini soyIer. ~unku vakit ges;mektedir. Horoz
    da, ilerden baztlanmn geImekte oldugunu, onlan da bekIerlerse cemaat olabilecekIerini
    bildirir. GeIenlerin nastl bir ~ey oldugunu soran tilkiye cevaben horoz,
    yamnda kopek olan insanlan tarif eder. Bunun uzerine tilki, abdest tazelemek bahanesiyIe
    kapp gider (Sakaoglu 2007: 198).
    24.2. Asian, Kurt ve Tilki (172 a-I 72b)
    Birlikte ava pkan us; hayvan; geyik, koyun ve horoz avIar. AsIan, avIann bolu~turliImesini
    kurda teklif eder. 0 da geyigi asIana, koyunu kendisine, horozu da tiIkiye
    laYlk gorlir. Bu till bolu~ti.irmeye klzan asIan bir pens;e ile kurdun ba~ml kopane
    ve i;;i tilkiye havale eder. Kurnaz tiIki, bunlan bolu~turmeyi Iuzumsuz buIdugunu,
    zira koyunun, yigitler i.ilkesinin hukumdan ve iyilikIer meydanmm ~ehsuvan
    olan asIanm sabah kahvaItlsl, geyigin ogle yemegi ve horozun da s;erezi oldugunu
    soyIer. Bu tarz bolu~turmeyi nereden ogrendigini soran asIana tiIki, kurdun ba~mdan
    ve akan kamndan ogrendigini soyIer (Sakaoglu 2007: 200).
    METiN 25: iBNi SiNA VE MASAL
    VaktiyIe iki taIebe varml~. Birisinin ismi Ebu Ali Sina, digerinin ismi ise EbuIharis'mi;;.
    Bu karde~ler s;ok akllh ki~ilermi~. Bunlar okula gidiyorlar ve sekiz ya~mda
    butun ilimIeri ogreniyorlar. Ebu Ali Sina, EbuIharis'in kus;uguymu~. BunIar oyle
    Ek: Mellnler
    tahsil gorGyorlar ki, iizerine oturduklan minderin altma bir sigara kagldl konulsa,
    minderin a~agl yukan yiikselmi~ oldugunu bilirlerm~. Bu karde~lerin zeki oldugunu
    herkes biliyor.
    Zaman ge9yor, bunlarm ya~l ilerliyor. Bir giin Ebulharis, Ebu Ali Sina'ya diyor ki:
    "Birader biz gidelirn, bir pars;a da 'Fesuras' magarasmda sihir ilmi gorelim." Buhara'da
    'Fesuras' magarasmda sihir ilmi vafffil~. tki karde~ 0 magaraya gitmeye karar
    veriyorlar. Ebulharis, Ebu Ali Sina'ya diyor ki:
    "Birader ora bir gUn aphr, bir sene kapah kahr, biz orada ne ile vakit ges;irecegiz?"
    "Ben ottan hap yapacaglm, mercirnek biiyiikliigiinde, bu hap 24 saat ekmek ve
    su vazifesini gorecek." Ondan sonra 365 tane hap yaplyor ve karde~ine veriyor.
    365 tane de kendi cebine koyuyor ve 'Fesuras' magarasma giriyorlar. Magarada bir
    yll sihir ilmi gorGyorlar. Bu magaraya girerken yanlannda bir ~i~e sogan suyu ve
    bir beyaz defter gotfuiiyorlar. GUne~e tutuldugu vakit sogan suyu okunurmu~. tki
    karde~ bu magarada bir yll kahrlar. Tabi bunlar ura~ olmayt unutmu~lar. Sas;lan, sakallan
    bir birine kan~ffil~, bir yll magarada hapla idare ettikten sonra bunlar magaradan
    pkarlar. Bunlar pkuklannda bunlan vah~i hayvan diye yakalarlar ve padi~ahm
    huzuruna pkanrlar. Pad~ah bunlara sorar:
    "Sizin bu vaziyetiniz ne?"
    "Eee ... ne var, insaruz."
    "Nereden geldiniz?"
    "Magaradan."
    "Yok, siz senelerce bir yerde kalffil~smlz, ura~ olmam~smlz, siz bir yerde gizliym~
    siniz. "
    Pad~ah, bunlara hiikiim vermek isterken 0 slrada Ebu Ali Sina:
    "Acaba ben bu sihir ilmini bo~una ffil ogrendim?" der ve dua okumaslyla birlikte
    deniz meydana gelir, padi~ah ve halklrun iizerine ta~ar. Halk ve Pad~ah:
    "Aman Allah'lffi gittik." filan derlerken, karde~er de birer bahk olurlar ve denize
    dalarlar. Bunlarm birisi denizde peri mernleketine gider. Digeri ise Orta Asya kltasmda
    pkar. Ebu Ali Sina Orta Asya'ya, Ebulharis ise peri memleketine pkar.
    Ebu Ali Sina Orta Asya'da gezerken "Ali HelvaYl Hurucu" isminde bir helvaClrun
    diikkanma vanr. Dervi~ suretinde olan Ebu Ali Sina helvaClya der ki:
    "Bizirn arkada~lar senin iyi bir insan oldugunu bana anlatular."
    "Get yahu, belki benden daha iyi yapanlar vardlr, el iistiinde el vardlr. Belki
    benden iistad olan vardlr, ben sizden fikir almak isterim."
    Ebu Ali Sina bu adaffiln misafiri olur ve evinde yatar. Gece vakti oldugu zaman:
    "Amca kalk, benirn helva yapacak zamarum geldi."
    "Yat karde~im, ben s;abuk yaparlffi, merak etme."
    "Aman amca ne degilsin, hele bir kalk benim ~imdi mii~terilerim gelir. "
    "Ben s;abuk yapanm." filan derken Ebu Ali Sina da kalkar, beraberce helva te~-
    kilatlru kurarlar. Ebu Ali Sina Helvacl Ali'ye der ki:
    "Helva 01 bakaYlffi,"
    "Vay Allah belaru versin, boyle mi olacak?"
    Bunun iizerine Ebu Ali Sina, Helvacl Ali'ye dirsegini vurmaslyla Ali alu ayhk
    peri memleketine gider. Ebu Ali Sina degnege 'avsun' okur. Aym Ali diikkana gelir.
    Yine helva yaplhr, diikkan aphr. Ebu Ali Sina ile Helvacl Ali beraber s;ah~lrlar.
    Fakat asll Helvacl Ali alu ayhk peri memleketindedir. 0, peri memleketinde
    dil bilmedigi is;in s;ok peri~an olur. Bir giin peri memleketinden birisi Helvacl
    Ali'ye sorar:
    351
    352 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Sen bir yabanClsm, bu memleketin aclaffilna benzemiyorsun, sen kimsin? "
    "Sorma arkada~, bir ihtiyar helvaClYffil~, geldi, evimde misafir oldu. Gece kaldlrdun,
    "Ben s;abuk yapanm, sen iiziilme." filan derken "helva 01 bakaYlm!" demesiyle
    bana bir dirsek vurdu, ben bu mernlekete dii~tiim."
    "Pekiyi, nerelisirl?"
    "Ben Orta Asya'clanun."
    "Orta Asya neresi?"
    "Buraya alu ayhk yol."
    "lyi, sen gideceksin, peri padi~ahmm huzurunda Ebulharis isminde bir ~ahls
    var. Boyle i~lerin erbabl, seni mernleketine ancak 0 atabilir. Onclan ba~ka kimse
    gotiiremez. "
    HelvaCl Ali hemen peri padi~ahmm huzuruna pkar, Ebulharis'i bulur ve der ki:
    "Aman iistadlm, ben boyle boyle bir ~ahlsa denk geldim, beni bu diyarlara atu."
    "Ha 0 benim birader, benim hocam, kiis;iigiim arna 0 benim hocam. Ona Ali Sina
    derler. Vardlgmda agabeyin peri padi~ahmm mernleketinde egle~iyor, s;ok selaml
    var de." der. Ve sorar:
    "~imdi gitmek istiyor musun?"
    "Evet istiyorum."
    "Beri gel."
    Goziine kudret siirmesini dokundurrnaslyla beraber, bir de goziinii as;tt ki helvaCl
    diikkamncla. 0 zarnan dervi~ (All Sina) oteki Ali'yi kaybeder. Ali bir baksa ki
    diikkanda, terekte helva kasacla para. Ko~uyor anasml buluyor, onu kucakhyor:
    "Aman anam beni s;ok mu ozledirl, s;ok mu agladm?"
    "Ali, is;tin mi? ~imdi yataktan kalktm."
    Babasma vanp onu kucakhyor:
    "Baba ben kaybolah s;ok mu agladm?"
    "Oglum sen nere gittin, sen is;tin rni, dellendin rni?"
    KlSacaSl onun kayboldugundan hiS; kimsenin haberi olmuyor.
    Ali peri iilkesinde kaldlgl vakit, peri padi~ahlmn klzma a~lk olur.
    Ebulharis'irl yanmcla iken 0 ktza goniil baglar. All dOndiikten sonra derv~e der ki:
    "Ustadun, oliinceye kadar sana hiS; bir ~ey yok, burada yiyip is;ip yatacaksm, fakat
    ~u peri pad~ahmm klzml cia bana getireceksin."
    Ebu Ali Sina bir 'avsun' okuyarak, amncla ktzm yamna Ali'yi gonderir. Hemen
    amnda cia geriye klZ ile beraber dervi~irl yamna gelirler.
    Bu defa peri padi~ahtmn yamnclaki Ebulharis'e derler ki:
    "Aman klZ kayboldu" Ebulharis bir 'avsun' okur, klZ hemen geri gelir. Boylece
    klZ bir oracla, bir burada balon gibi us;up durur. Bu 'avsun'dan kurtulmak is;in bir
    odamn is;erisirli samanla doldururlar, iistiindeki yaktCl maddeleri hemen ate~lerler.
    Boylece Ali'nin goziindeki kudret siirmesi hemen silinir. Boylece Ali'nin gers;ek simaSl
    ortaya pkar. Fakat Ebu Ali Sina, Ali'nin kolunclan tutmaslyla birlikte Ali bir
    jandarrna olur. Onu yakalamak isteyen janclarma onu iteler. Ali'ye kimirl sahip S;lkacagl
    belirsiz olur. Oniar bu ~ekilde ugra~lrlarken ihtiyar derv~in bu i~ten haberi
    olur ve stkmttcla olan Ali'nin elinden tuttugu gibi onu gotiiriir.
    Ebu Ali Sirla (derv~) bir giil yapar ve onu peri padi§ahma gonderir. Peri padi~
    ahl kokladlgl vakit oliir. Ebulharis koklar, 0 da oliir. Ali bunlann oliimiinden sonra
    da klZl ahr gelir. Ali peri padi§ahlmn klZl ile evlenir.
    Bir giin Ali 10kantaClya gider ve oracla yemek yemek ister. LokantaClya der ki:
    "Benim dil bilmez hizmets;i bir ahrazlm var. Avucunun is;erisine alum blraklfun,
    yemek tenceresini eline veririm. l~te bugiin bana clavar pars;aSl [kellesil getirecekEk:
    Mellnler
    sin, yeyecegim. Altlm avucundan alsam yine konu1,?maz. (Okudugu da bir siyah
    odun paryasldlr.) Bu her giin gider gelir, altmlar pml pml parlar, 29 altm oldugu
    iyin 29 kelle yedigimi anladlm, 0 paraYl hiy harcamaml1,? oldugunu anladlm.
    o paradan hiy harcamaffil1,? Biitiin ah1,?veri1,?i kendi parasmdan yapml1,? Bir giin
    para yeti1,?meyince lokantacl diyor ki:
    "Ulan 1,?U paradan harcayaYlm." diyor. Bir de alsa baksa ki bir siirii 'tmgrr' eski
    para.
    "Eyvah, cin midir, 1,?eytan ffildlr?" deyip kepyeyi yekip can slkmtlSl ile Ali'ye saldmr.
    0 arada Arap gelir, ona kepyeyi vurmaslyla Arap lokantanm ortasmda oliir.
    o srrada hemen dervi1,? gelir:
    "Niye oldiirdiin benim hizmetyimi?"
    "Sen niye bana tlnglr para verdin, altln diye kandlrdm?"
    "Yahu haydi tmgtr para verdim, bu adaffiln sUyU ne idi de oldiirdiin?"
    "l1,?te can SlkmtlSlyla bir vurdum oldiirdlim."
    Nihayet adam gidiyor ve hakime davacl oluyor:
    "Bu lokantacl benim hizmetyimi oldlirdii."
    Geliyorlar baktyorlar lokantamn ortasma, geryekten olmii1,? Ortada simsiyah bir
    adam yatlYor. 0 anda lokantaCl hakime diyor ki (Ashnda hakim lokantaclya diyor):
    "Sen niye vurdun bunu?"
    "Yahu boyle boyle oldu, bu cm mi, 1,?eytan ml, bunun sattlgl adam kellesi, bana
    gonderdigi hep adam kellesi. Benim seslenmedigime ne bakarsmlz, isterseniz
    geyin lokantadaki yemek kaplanm kontrol edin." diyor.[Bu konu1,?mamn ikinci yanSl
    Ebu Ali Sina'ya aittirl.
    "Ulan oyle bir i1,? mi olur. Gidin lokantaya bir bakm?"
    Ayml1,?lar ki kirni ak sakalh, kimi delikanh oglan kafasl, kazanlarda kaynayan da
    hep adam kellesi.
    "Aman, dervi1,?in sozii sahihtir, esastlr, baktn hep delikanh ve ihtiyar adam kellesi
    kaymyor kazanda." Hakimler hemen buna idam karan veriyor. Adam bu sefer
    aghyor, yalvanyor:
    "Aman yahu etmeyin, gitmeym, memlekette hiy adam kayboluyor mu? Ben bu
    kafalan nerede bulu p pi1,?irecegim?"
    Adaml daragacmm kokiine gotfuiiyorlar. Bu sefer dervi1,? diyor ki:
    "Bir daha yoklan, belki iyi tammaffil1,?Smlzdlr."
    Gelseler bir de baksalar ki baktrda kaynayamn birisi yebiy kafasl, digeri keyi
    kafasl. Yanlanndaki dervi1,?e bakarlar, onlar da kaybolmu1,?lar. Ararlar sonunda helvaCl
    diikkanmm oniinde oturur bulurlar.
    "Gonderin polisleri, 1,?U adaffil aIm getirin, bu ne biyim adamml1,?" diyor hakim.
    Polisler gidiyor ve dervi1,?e diyorlar ki:
    "Haydi seni hakim istiyor."
    "Ben gitmem."
    "Nasll gitmen?"
    Polisler kolundan bir tutuyorlar, kolu kokiinden ytklY0r.
    "Aman kolum, kolumu soktiiniiz" filan derken beraber polisler pkan kolu blraklP
    kaytyorlar, vanyorlar hakime:
    "Hakim bey, gelmedi, kolundan tuttuk, kolu kokiinden sokiildii, elimize geldi,
    biz de kolunu iizerme attlk, kaYhk."
    "Ayaklanndan tutun bakaYlm."
    Ayagmdan tutarlar, ayagl yattan pkar, bacaktan ylkar; bir tiirlii olmuyor. Vanyorlar
    hakime anlatlyorlar. Hakim diyor ki:
    353
    354 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Bir harar [~uval], telhis[ince dokunmu§ ~uval] gorurun, par~alanm rum i~erisine
    kaun, hepsini ahp gelin; bu ne bi~im adamnu§ bir gorelim."
    o arada polisler geliyor. Bir tehlis getiriyorlar. Kolundan tutuyorlar kolu kopuyor,
    onu tehlisin i~erisine auyorlar. Ayagmdan tuttuklan vakit 0 kopuyor, onu tehlisin
    i~erisine auyorlar. Boynundan tutuyorlar, boynu kopuyor, onu tehlisin i~erisine
    auyorlar. Bu par~alan polisin birisinin slrtma kaldmyorlar ve hakimin dairesine
    goruruyorlar:
    "Ne oldu?"
    "Getirdik. "
    "Apn bakaYlm i~ini?"
    Bir de a~alar baksalar ki, i~inde bir kara kopek. <;:tkarken beraber hakimin ve
    oturanlann uzerine saldmyor. Kopegin korkusundart herkes girecek bir delik anyor.
    "Allah belasml versin, biz bunun ne olduguna hi~ aktl erdiremedik."
    Boylece bu hiki'iye burada sona eriyor (Sakaoglu 2007: 178-182).
    Derleme Hakkmda: Ali Berat Alptekin tarafmdan 20 Agustos 1980'de Mersin ilinin
    Silifke il~esinin Sanaydm koylinde ~i.ikru Gfu'den derlenen metin verilmi§tir.
    Kaynak §ahslmlZ 1913 dogumlu olup masah daYlsmdan ogrenmi§tir. Eski ve yeni
    yazlyl da bilen ~i.ikru Gur, 1981 ytlmda vefat etmi§tir. Anlatmamn en onemli ozelligi
    dikkati ol~mesidir. Eger anlatmaYl dikkatli okumazsak anla§llmasl zor olacaktlr.
    ~ETiN 26: iNCiLi <;AVU$ FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    26.1. irade Bugun; Ama Vazife O~ Senelik
    Bir gun padi~ah, kendisini ~ok iyi gi.ilduren 1ncili'ye;
    "Senden u~ senedir ~ok memnunum, bugunden itibaren maa§ma bir misli zam
    yaplyorum." der.
    1ncili, yeri operek te§ekkfu ettikten sonra;
    "Allah saltanatlmZl daim buyursun. Maderrtki u~ senedir memnunsunuz, ni~in
    buglinden itibaren zam irade buyuruyorsunuz?" deyince, padi§ah;
    "1rade buglin." cevablm verince 1ncili de;
    "1rade buglin ama vazife u~ senelik!.." deyiverir.
    26.2. Yemek Memek
    Padi§ah, bir gun 1ncili <;:avu§'a sorar:
    "Kuzum 1ncili, yemek memek derler; yemek nedir, memek nedir?"
    "Padi§ahlm, yemek ylice zatlmzm yedigi, memek de biz kullanmzm yedigidir."
    Padi~ah tekrar sorar:
    "Kurk mfuk derler, 0 ne?"
    "Efendimiz, kurk padi§ahtffilzm giydigi, murk biz kullann giydigidir."
    Padi~ah, son bir soru daha sorar:
    "Ya padi~ah madi§ah?"
    1ncili, hi~ ~ekinip korkmadan cevap verir:
    "Padi~ah, ylice atalarmlz; madi§ah da ylice zatmlZ!"
    26.3. incir
    AClmaslzhgl ve zalimligi ile un yapffil§ bir vezir, konagmm buylik bah~esini duzenlettirmektedir.
    Kocaman bir incir agacml bah~enin goruntusunu bozuyor diye sokEk:
    Mellnler
    turmek ister. Bir rastlant1 sonucu bahe;:ede bulunan tncili <;;:avu~ bunu duyunca vezire
    ~oyle der:
    "Blfak1lllz, incir agac1 yerinde dursun efendiml"
    "Nie;:in?"
    "Nasu olsa bir gun birinirl ocagtna dikersiniz!"
    26.4. Marslk Ofliiyorum
    tncili, henuz saraya girmeden once ara Slra ziyaret ettigi Darussaade Agas1 (Klzlar
    Agas1) Cafer Aga'Y1 gormek ie;:irl bir gUn dairesirle gider. Vakit temmuz ay1 olup hava
    da e;:ok slcaktlf. Bu aylarda sivrisineklerin de e;:ok olmasmdan dolaY1 klZlar agaSl
    ko~e minderi uzerine uzannu~, elirlde bir yelpaze oldugu halde uyuyakalm~t1r.
    Ancak sivrisinekler, Aga'ya bir tlirlu rahat vermez. Bunu goren tncili der ki:
    "Aga hazretleri! tzirl verirseniz yelpazeyi bendeniz sallayayun da siz rahat edirliz."
    "Size zahmet olur!" deyirlce tncili de;
    "Hayrr efendim, hizmetiniz benim ie;:in zahmet degil rahmettir." der.
    KlZlar agas1 bu iyiligin altmda kalmak istemez:
    "0 halde te~ekki.ir ederim. Biraz istirahat etmek istiyordum."
    Bunun uzerine tncili, yelpazeyi alarak Darussaade Agas1'nm uzand1g1 minderin
    bir kenarma oturarak sinekleri kovmaya ba~lar. Biraz sonra kap1 ae;:u1r, vezirlerinden
    biri ie;:eri girer. tncili'yi bu halde gorunce sorar:
    "Ne yap1yorsun tncili?"
    "Efendim, mars1k ufluyorum!"
    Bu cevab1 kap1llln ae;:ud1g1 slrada uyanrru~ olan Cafer Aga da duyar ve hemen
    hiddetle yerinden kalklp yelpazeyi tncili'nin elinden alarak ana ka~l kalbinde bir
    kin baglar. Padi~ahm nedimi ve musahibi oldugu slfada K1zlar Agas1'nm tndli'ye
    du~man olmasmm sebeplerirlden biri de bu "mars1k [komur gibi, simsiyahl ufluyorum!"
    sozudur.
    METIN 27: BEKRI MUSTAFA FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    27.1. Yaver Olur
    Bir ara Bekri evirlde e;:ok saY1da hayvan beslemektedir. Bu hayvanlar butlin tstanbul'un
    diline destan olur. Bekri, Hint'ten bile hayvan getirtmi~tir. 0 slralarda da
    Bekri, kaptan pa~allln goz bebegidir. 0 ne soylerse kaptan pa~a iki etmez.
    Bir gun Bekri'yi konagma davet eder. "Yahu, sende cins cins tavuk var nasu 01-
    sa. Biliyorsun, ben de tavuga merakhY1m. Bana en iyi cinsinden yumurtalar getir.
    Konaktaki tavuklan kulue;:kaya yauracaglffi."
    Bekri; "Ba~ ustline! Emredersiniz," deyip ertesi gun on tane yumurta alarak pa~
    allln konagma gelir. Pa~a, buna e;:ok memnun olur. Getirilen yumurtalan kulue;:kaya
    yatlftlrlar. Bir sure sonra civcivler e;:tkar. Fakat ie;:lerinden birisi e;:ok tuhafur. Buyliduke;:
    e ayaklan uzar, burnu sivrilir. Bir gun pa~a, Bekri'yi tekrar konagma davet
    ederek bu tuhaf hayvanm nas1l bir nesne oldugunu sorar. Bekri, elinde olmadan
    kahkahalarla gi.iler:
    "Pa~a hazretleri bu leylektir." der.
    Pa~a ~a~kma doner. Bekri, hie;: istifini bozmadan ae;:tklar:
    "Getirdigim yumurtalardan bir tanesi leylek yumurtas1 idi."
    "Peki, ben bu leylek yumurtasm1 ne yapacaktlffi?"
    "Yavru yapacakulllz!"
    355
    356 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Peki, ~imdi ben bu leylek yavrusunu ne edecegim?"
    "Saraya gonderin!"
    "Sarayda leylegi ne yapacaklar?"
    Bekri, bir kahkaha atar:
    "Yaver yapacaklar efendim! .. "
    "Yaver mi?"
    "Evet, yaver yaparlar."
    Bu defa da pa~a gillmeye ba~lar. ~iinkii 0 zamanda saraya oyle yaverler almml~
    t1r ki bunlar bir i~e yaramadIklan gibi saraym itibanm da zedelemektedirler.
    ~iinkii yaverlerj bilgisine, irfamna gore degil, ele giine goster~ olsun diye en uzun
    boylu adamlardan se~ilmi~tir. Bu hal padi~ahm kulagma kadar gider. Padi~ah,
    Bekri'yi huzuruna ~agmr:
    "Soyle bakahm, bizim yaverler leylekten farksIz ffil?" diye sorar.
    Bekri de uzun boylu olanlann kabiliyetsizliginden, halk arasmda dola~an dedikodulardan
    pad~aha duyduklanm arz eder. Bu apklamalardan ~ok memnun kalan
    padi~ah Bekri'ye bol bol bagl~ta bulunur. Bir daha saraya geli~igiizel adam
    ahnmamasl i~in gerekli emri verir.
    27.2. Kelin KUlahl
    Kelin birisi hamamda kiilarum kaybeder. Hamamcllara bagmp ~agIrarak ille de kiilahmm
    bulunmasml ister.
    HamamcI, adaml ba~mdan savmak i~in:
    "Sen yalan soyliiyorsun arkada~! Buraya geldiginde kafanda hi~bir ~ey yoktu!"
    Bu slrada orada bulunan ve bu haksIzhga artIk dayanamayan Bekri Mustafa, kel
    adamm ba~ml gostererek ~oyle konu~ur:
    "Baksamza yahu, bu ba~ buraya hi~ kiilahslz gelir mi?"
    27.3. Fatiha
    Bekri Mustafa, yine bir gece korkiitiik sarho~ olur. Karacaahmet Mezarhgl'ndan ge~
    erken yiiksek sesle bir nara atar. Bu slrada oradan ge~mekte olan devriyeler, onu
    yakalaYlp karakola gotiiriirler. Asesba~1 (gece bek~ilerini ba~l) kIr sakalh, ya~h bir
    adamdIr. "Soyle bakahm, ne yapIyordun mezarhkta?"
    Bekri, hi~ istifini bozmadan kar~lhk verir:
    "Fatiha okuyordum!"
    Asesba~1 hiddetlenir:
    "Nara atmak, Fatiha okumak ffildIr?"
    "Hayrr efendim! Fakat 0 mezarda yatan ancak bundan anlarru."
    Bu kar~lllk oradakilerin 0 kadar ho~una gider ki Bekri'yi serbest brrakIrlar.
    27.4. Hakh Bir itiraf
    Bekri, bir giin Bahkpazan meyhanelerinden birinde i~mektedir. Birdenbire, fazla
    ka~rrdIklan i~in ne yapttklanm bilmeyen iki sulu sarho~ arasmda hi~ yoktan kavga
    9kar. Bekri, hemen ayaga kalkarak aralanna girer. Bu srrada kavgacI sarho~lardan
    birinin attlgl tabak Bekri'nin ba~ma gelir. Bunu goren meyhaned, hemen Bekri'nin
    yamna ko~ar:
    "Aman Bekri, beynine bir ~ey oldu mu aslamm?"
    Bekri Mustafa, ~u kar~lllgl verir:
    "Zaten beynim yok ki! Olsaydl ~u iki sarho~un arasma hi~ girer miydim?"
    Ek: Mellnler
    27.5. Terazi ve Dirhemler
    Bekri Mustafa'mn oturdugu mahallede bir bakkal vardrr. Herkes, onun elinin uzunlugundan
    soz eder, bin tiirlii hile ile i§ yapuglm bilir. Bekri, bir giin bakkahn masum
    bir halde elleri ~enesinde dii§iindiigunii goriir:
    "Hayrola bakkalba§l, ne dii§iiniiyorsun gene?"
    Adam, ba§lm kaldmp Bekri'ye cevap verir:
    "Sorma aga, sorma! .. Kor olasl rurslzlar gece diikkamma girip teraziyle dirhemleri
    ~alml§lar!"
    Bekri Mustafa, blYlk alundan giilerek §unlan soyler:
    "Vah vah, ~ok iiziildiim! Desene sana ~alacak bir §ey blrakmaml§lar ... "
    27.6. Buyurun Cenaze Namazlna!
    Sultan Murad, bir giin kthk degi§tirerek dola§rrken Bekri Mustafa'mn demlendigi
    yere gelir. 0 da oturu p sohbete ve onlarla beraber i~meye ba§lar. Bekri, bir ara yeni
    gelene sorar:
    "Ho§ geldin aga, amm bagl§lar mlsm?"
    "Ho§ bulduk! Amm Murad, ya senin adm ne?"
    "Bana adlyla samyla Bekri Mustafa derler! Sana kim derler?"
    "Bana da Sultan Murad derler!" deyince Bekri'nin agzmdan §u sozler dokiiliiverir:
    "Buyurun cenaze namazma!.."
    Padi§ah, bu samimi davram§ ve niikteli soz iizerine giilmeye ba§laYlp Bekri'yi
    affeder.
    METiN 28: KEMiNE FIKRALARINDAN ORNEKLER
    28.1. Ben De i~indeydim
    Bir ak§amiistii, Kemine iizerine gocugunu ahp kom,§ulanyla ~ene ~almaga gider.
    Ama kaplya gelince ayagl kaytp yere yuvarlanrr. Kemine hemen ayaga kalklp durumu
    sezdirmeden i~eri girer. Selam verince arkada§lan sorar:
    "Molla Kemine, kapldan dii§tiin mii?"
    "Yok yahu, dii§medim. Fakat biraz evvel kaplda gocugum yere dii§tii."
    Arkada§lan tekrar taktlmaga devam eder:
    "Gocuga gore fazla giiriiltii pku yahu."
    Bunun iizerine Kemine der ki:
    "~iinkii gocuk yere dii§tiigii zaman ben de i~indeydim." (Azmun 1966: 67).
    28.2. Yorgun Gelen Misafirdir
    Kemine birine misafir olur. Eve girdigi slrada evde bir ~e§it et yemegi olan ~ekdirme
    pi§irilmektedir. Ancak evin kadlm yemekten Kemine'ye ikram etmekte goniilsiizdiir.
    OnUfl erkence gitmesini saglamak i~in i~eriden seslenir:
    "Tok ke~inin etidir, gelen ayda da pi§mez."
    Ev sahibinin kendisini evden uzakla§tlrmak istedigini anlayan Kemine lafm altmda
    kalmadan cevablm veriverir:
    "Ay, yorgun argm gelen misafirdir, alta ayda da gitmez." (TDTEA 10 TIE, Ankara
    1998: 68)
    357
    358 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN 29: ESENPULAT FIKRALARINDAN ORNEKLER
    29.1. Altl Polat Ostu Polat
    Esenpolat, bir gun trenin ~igneyip oldurdugi.i bir devenin ayagml suruyi.ip gelirken
    kar~lsma bir molla ~tkar:
    "Ey Esenpolat, bu eti ni~in sumyorsun? Bu haramdlr."
    Cam slkllan Esenpolat da;
    "Ay ahmak; bunun altt polat (demir), usru polat, yiyecek olan Esenpolat. Nereden
    pktl bunun haramhgl?"
    29.2. Testin Senden Cimriymi§
    Esenpolat ile kanSl agaya rnisafir olurlar. Ancak aga onlara bir ~ey ikram etmez ve
    a~ olarak yatarlar. Esenpolat He kansl kaldlklan odada etraflanna bakmlrlarken
    yagh bir testi gorfuler. Esenpolat hemen testiye yapl~lr; fakat ne testiyi kaldtrabilir,
    ne de elini kurtarabilir.
    Ertesi sabah bu i~ ortaya pkmca aga, Esenpolat'a aglr sozler soyler. Bunun uzerine
    dayanamayan Esenpolat da;
    "Aga, ak~am bir ~ey yemeden yatttglffilz i~in biraz kamlmlzl doyurmak istedik.
    Fakat testin senden de cimri pktl. Elirne nasll yapl~ttysa oyle kaldl. Yoksa bunu
    kimse duymayacaktl." deyiverir.
    METiN 30: AHMET AKA Y FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    30.1. Buharmm Hakkl
    Bir gun Ahmet Akay ~ok aClklf. Ancak evinde kurumu~ bir par~a ekmeginden ba~ka
    yiyecegi yoktur. Ne yapmah? 6zenba~ kahvesine girer. Baksa ki kahveci kahve
    pi~irmektedir. Ahmet Akay vanp ekmegirli biraz kahvenin buhanna tutar. Ekmek
    biraz yumu~ar. Yiyip bitirir ve pkacak olur. 0 zaman kahveci onu durdurur.
    "Parasml vermeyecek rnisin?"
    "Ne i~in para verecegim?"
    "Kahvenin buhanndan faydalandlgm i~in."
    "Buhar da satlhyor mu yoksa?"
    "Dunyada her ~ey satthr."
    o zaman Ahmet Akay cebinden i~inde be~ altt kapigi olan torbaclgml pkanp
    kahvecinin kulagmm dibinde sallar Ye:
    " Bunun sesi senin kahve buhanmn hakkldlr." der.
    30.2. Her Bir Kavgamlz Boyle Olsun
    Ahmet Akay'm cebinde bir kuru~u bile kalmaz. 0, epeyce du~unup ta~mdlktan
    sonra kahveye girip ~oyle der:
    "Dinleyiniz, cemaat, sag iken beni bilenler, gorenler i~itiniz! Ben a~hktan 01-
    dum, ~imdi beni Ylkamak gerek. Onun i~in ise para lazlm. 0 paramn onda birini
    onceden, bugun bana veriniz!"
    Ahmet Akay'a yemek verirler. 0, yiyip doyduktan sonra, cenaze merasimini bir
    daha erteler.
    lkinci gun Ahmet Akay'm i~ini yine kediler ttrmalamaya ba~lar. 6zenba~ kahvesinde
    ise cebinde para olanlar i~in kebap pi~irilir, Q.borek hazlrlamr. Bu yemeklerin
    yi.iz ~e~it kokusu Ahmet Akay'm bumuna gelir.
    Ek: Mellnler
    Ahmet Akay para bakmundan fakir olsa da, aktl bakunmdan zengindir. 0, bunun
    da varesini bulur.
    Hammml vagmr: "Dinle, Ay§e ~erfecigim, der, ben iyi bir dayak ahp seni kovalanm,
    sen de aglayarak kavarsm .... Dogru kahveye vanr, ziyafet verenlerin arasma
    karl§lrsm, sonra onlardan yardlm istersin. Kahvecinin zenginler ivin dOnattlgl soframn
    ba§ma gevip otur, sonra ne olacagml goriirsiin."
    Oyle de yaparlar. Ahrnet Akay kahn bir klZllClk sopasml eline ahp Ozenba§'m
    sokagl boyunca hanunml kovalar. Hamnu ise yol boyu "Kurtanmz" diye baglra vaglfa
    dogru kahveye ula§lp iveriye girer. Onun pe§inden kudurmu§ bir aslan gibi
    Ahmet Akay go rii niir. KanSl haIa baglfmaktadlr:
    "KurtarmlZ! 0 beni oldiirecek!"
    Onun feryadml i§iten zengin kom§u bey birden soframn ba§mdan SlvraYlp kalkar
    daj
    "Oy, Allah belam alsm! Ne oldu!" diye bagmr. Ahrnet Akay ise beyin lafml duymuyormu
    § gibi kansma: "Eger sen beni dinIemezsen, §imdi herkesin oniinde ... " diyerek
    klZilClk sopaslm kaIdmp beyin ba§lmn iistlinden hanunma dogru auhr. Sopa
    az kalsm beyin kafasma degecek olur. Bundan korkan bey, yava§ bir sesle Ahmet
    Akay'a:
    "Vay vay, Allah! Bu kadar ofkelenmek olur mu? Rica ederim, yalvannm, durunuz,
    biraz dinleniniz. Benimle birlikte sofraya oturunuz." der.
    Ahmet Akay ve hamnu zenginin sofraslmn ba§lna vokerler. Tarn 0 slrada biber,
    sogan ve maydanoz ile kavruIan ve buhan tiiten et dolu tabagl getirip beyin oniine
    koyarlar. Bunu goren ve yemegin Iezzetli kokusuna aruk dayanamayan Ahmet
    Akay, yine klplrdanmaya ve rahatslz olmaya ba§lar. Kom.~u bey onun hammma ofkelendigini
    sampj
    "Allah Taala hazretIeri ve Muhammed a§ktna soyIe bana, niVin bu kadar rahatSlZsm,
    heyecanlamyorsun, kar§mda oturan hamnuna hala di§ini biliyorsun?"
    Ahmet Akay, beyin soyIedikIerine kuIak asmaz, tabakta tiitiip duran etten gOziinii
    alamaYlp kar§mda oturan hanunma:
    "Eger buraya gelirken seni yolda yakaIasaydlm, senin savlanna yapl§lp i§te
    boyle kaldmp yere vuracakum."
    Bu sozleri soyleye soyIeye Ahrnet Akay iki eli ile et dolu tabagl kaldmp, soframn
    0 ba§mdan bu ba§ma, kendi kar§lsma getirir ve Iafma devam eder.
    "Senin ba§mdan i§te boyle tutar ve i§te boyle yaparak dondiiriirdiim ... " diyerek
    tabaktaki etin en giizel yerine kendine dogru vevirir ...
    Evine dondiiklerinde Ahrnet Akay hamnuna §oyIe der:
    "Ay§e ~erfecigim, bizim biitiin kavgaIanmlz boyle gevsin." (Karadavut 2009:
    235-463).
    METiN 31: MOLLA ZEYDiN FIKRALARINDAN ORNEK
    3 1.1. Helal Kan-Haram Kan
    LiikvUn valisi halkl kendine bagIamak ivin bir ziyafet diizenler. Molla Zeydin de
    buraya kauhr. Ertesi giin Zeydin'in ate§i yiikselir ve hastalamr. Bir arkada§l ziyaretine
    gelir, hal haur sorar:
    "Ne oldu Molla Zeydin?"
    "Ne olacak, helal kamma diin kan§an haram kam sindiremedim."
    359
    360 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN 32: KUYRU<;UK FIKRALARINDAN ORNEK
    E§ik Gormek
    Isabek, Ko~orbay ve Boron~u Bazar Turuk'a gitmek i~in Cumgal'dan yola pkarlar.
    Ak~ama dogru Bagt~an'a vanrlar. Geceyi Kuyru~uk'ta ge~irmeyi planlarlar. Bu arada
    Kuyru~uk da birka~ ki~iyle evinin yanmdaki tepede oturmaktadlr. Yolcular yanlanna
    gelip selam verirler. Kuyru~:
    "Ee yigitler, atlanruz yorulmu~, yolcusunuz galiba. Kimsiniz, nereye gidiyorsunuz?"
    l~lerinden biri:
    "A~agldaki KulClga~'taruz. Bazar Turuk'a gidiyorduk. Ak~am oldugu i~in sizin
    e~ikleri gorelim, diye dondiik, beyim" der.
    "lyi olur. Arzunuz benim e~igi gormekse, yiiriiyiiniiz." diyerek Kuyru~k misafirleri
    ahp evine gotiiriir ve kaplYl a~arak:
    "l~te bu e~igim (evim). HaSlrml bozktrdan (:ilcimbay getirdi. AYlkman, bunlan
    ordii. Dl~l ke~e, Siiyiimkan dokudu. Kar~lsl tor (ba~ko~e). Yataklann Ylgtldlgl yer,
    yiikliik. Onun kar~lsmdaki kilim. Arzunuz yerine geldi mi? Hadi yiiriiyiin. Mutfakla
    kazana bakmaym, giile giile." der.
    Adamlar ne yapacaklarml bilemezler; ne ata binip gidebilirler, ne de eve girebilirler.
    l~lerinden biri durumu anlatmca, Kuyru~uk:
    "Ni~in ~ocuk gibi davraruyorsunuz. Niyetinizi dogruca soyleseniz ya." diyerek
    onlan misafir eder (Karadavut 2005: 249-250).
    METiN 33: BEKTA$i FIKRALARINDAN ORNEKLER
    33.1. Ahrette Cumbu§ Var
    Bekta~i'nin biri dergahm kaplsma ~omelrni~ ~ubugunu ~ekerken bir cenaze ge~er.
    Hafif~e dogrularak cemaatin birine sorar:
    "Kim bu?"
    "Tamburl Esad Efendi."
    Az sonra bir cenaze daha goriiniir. Bekta~i yine sorar:
    "Bu kim?"
    "U& Ali Efendi."
    Biraz sonra bir cenaze daha goriiniir. Erenler tekrar sorar:
    "Bu da kim?"
    "Gazelhan Haflz Efendi."
    (:ok ge~meden, DarbukaCl Hazlm'm cenazesinin ge~tigini de goren Bekta~i,
    ~ubugundan derin bir nefes ~ekip giiliimser:
    "Desene bu ak~am ahrette ciimbii~ var! .. " (Ytldmm 1976: 88).
    33.2. Duasl Makbul Degil
    Dilencinin biri, bir Bekta~i dervi~ine;
    "On para ver, sana dua edeyim!" demesiyle Bekta~i onlugu verip
    "Duaru istemem." der. Dilenci;
    "Hayrrh duaffil neye isterniyorsun?" deyince Bekta~i;
    "Allah' m yanmda eger duan makbul olsaydt, duaYl kendine ederdin de dilendlikten
    kurtulurdun!" der (Ytldmm 1976: 100).
    33.3. Sefere C;lkacaglm
    Babamn birine;
    "Ramazan geliyor, ne yapacaksm?" demi§ler.
    "Sefere pkacagun." demi§ (Ylldmm 1976: 124).
    33.4. Lokma Bizimdir
    Ek: Mellnler
    Av gozlu, arSlZ bir herif bir Bekta§i tekkesine dadamr. Daima yemek zamamm kollaYlp;
    "Sofra Ali'nin, imanun hu!" diyerek vokup kamml uka basa doyurur, savu§ucmu
    §. Bu hi'ilden usanan fakir baba, yine bir gUn bu arSlzm aym nakaratla yana§tlgml
    gorunce;
    "Erenler, sofra Ali'nin ama, lokma bizimdir." deyiverir (Ylldmm 1976: 195).
    METIN 34: ALDARKCSE FIKRALARINDAN CRNEKLER
    34.1. OrOn Payla§lml
    ~eytan, Aldarkose'yi bir flrsaum bulup aldatma planlan kurmaktadlr. Onunla viftvilik
    etmeye karar verir. Anla§lrlar, 0 Yll sogan ekerler. Bir sure sonra Aldarkose
    §eytana;
    "Arkada§, gel urunu §imdiden payla§ahm." der.
    Pazarhga ba§larlar. ~eytan:
    "Ben yerin ustilndekini alacagtm." der. Kose de;
    "Yer alunda kalam bana yeter." der. ~eytan zamam gelince aldauldlgml anlar.
    AldaulmaYl kendine yediremeyen §eytan, yeni Ylhn ekin pazarhgmda bu sefer
    de alttaki urunu ister. Ekilen ise dandlr. Aldarkose pazarhga voktan raZl olmu§tuc
    bile.
    Zamam gelip de urunler toplamnca alttakilerin bir i§e yaramadlgml goren §eytan
    bir defa daha yenildigini kabul eder (TDTEA 10 TIE 1998: 75).
    34.2. Boyle Ayakh Adaml Aldatmak Olmaz
    Zengin bir adamm oglu babasma der ki:
    "Aldarkose'nin insanlan kandrrdlgtm soyluyorlar. Ama 0 beni aldatamaz."
    Aldarkose'yi iyi tamyan babasl oglunu uyam:
    "El ivinde senin gibi yigit voktur. 0 seni de kandrrrr. lyisi mi sen git, i§inle ugra
    §." der.
    Fakat oglan bu soylenilenlere kulak asmaz. lzin alarak Aldarkose'nin yamna gider.
    Selamla§uktan SOnra sorar:
    "Aldarkose dedikleri siz misiniz?"
    "Evet, benim."
    "Senin ivin halkl aldatmakta, kandrrmakta usta diyorlar. Haydi goreyim, beni de
    aldat."
    Adlarkose oglanm yUzune gozune bakar:
    "Ba§aramayacaglm galiba" demesi uzerine agamn oglu vok sevinir. Flcsau yakalayan
    Aldarkose ise;
    "Haydi, ayakkablm bir pkar, ayagtm goreyim." der.
    Aganm oglu denileni yapar ve ayagml Aldarkose'ye gosterir. Aldarkose de
    onun ayaklanmn arasma bakarak;
    "Ay, boyle ayakll adaffil ben aldatamam. Sen iyisi mi geldigini yere don." der.
    Aganm oglu sevinvle babasmm yamna Yam:
    361
    362 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Aldarkose beni aldatarnaz demedi rni. 0 beni aldatarnadl." der.
    Babasl ogluna olanlan sorar. Oglu da ayakkablsllll ~lkardlgml, eline yLizune
    bakugml soyler. Bunun uzerine babasl ogluna der ki:
    "Vah, bizi maskara etrni§sin. Eli sadece aldatml§, fakat seni hem aldatml§, hem
    de seninle oynaml§." deyip vah vah diyerek uzuntusunu belirtmi§ (TDTEA 10 TIE
    1998: 73).
    METIN 35: MEVLEVI FIKRALARINDAN ORNEK
    Sema Eden Sarho§
    Bir gGn Mevlana etrafmdakilerle semadadlr. Derken bir de bakarlar ki aralanna kan
    §an bir sarho§ da donmektedir. Durumu fark eden semazenler onu kolundan tutup
    uzakla§urmak isterler. Bu arada ku~ bir kavga ~tkar ve sarho§ mcitilir. Olayl
    goren Mevlana etrafmdakilere danlarak;
    "~arabl 0 i~mi§tir, sarho§lugu ise siz ediyorsunuz." (Hahcl 1981: 11).
    METIN 36: TEMEL FIKRALARINDAN ORNEKLER
    36.1. Konu§mam Yasakml§
    Temel, otobuste cep telefonu ile konu§rnaktadlr. Konu§tuklan ~ok onemlidir. Yolcular
    Temel'i uyanr:
    "Otobuste cep telefonu ile konu§rnak yasaktrr."
    Bunun uzerine Temel:
    "Ula <;;:emal, otopusun i~inde konu§rnam yasakrni§. Sen konu§ pen dinleyeyirn.
    (Gok§en: 2002: 297).
    36.2. Taksimetre
    Temel bir taksiye binmi§. Bir sure gittikten soma taksidye;
    "Dur, inecem!" der. Taksici:
    "Duramam fren patladl!" deyince Temel;
    "ArabaYl durduraffilyorsan bari taksimetreyi durdur." deyiverir (Gok§en: 2002:
    313).
    36.3.Servetimi
    Temel lstanbul'a gezmeye gitrni§. Gezerken aClkffil§ ve bogazdaki luks bir lokantaya
    girmi§. Menuye bir goz atmca, gordugli fiyatlar kar§lsmda olduk~ §a§rrml§.
    Garson §a§km §a§km oturan Temel'e yakla§lr ve sorar:
    "Ne yiyeceksmiz efendim?"
    "Putlin servetumi." diye cevap verir (Gok§en: 2002: 316).
    36.4. Dovmek
    Temel'in kanSl Cemile §arkt soylemeyi ~ok sever. Ama Cemile her §arkl soyledigmde
    Temel pencereye pkar. Bir gGn Cernile dayanamaz ve Temel'e sorar:
    "Ula Temel, ne i~un pen §arkl soylerken sen pencereye pkaysun?"
    "Hi~ kan~ugum, mahallenun seni tovmetugumi anlamalaru i~un." diye cevap
    verir. (Gok§en: 2002: 333).
    36.5. Sigara
    Temel pencereden kOIIl§USU Cemal'e seslenir:
    "Cemal, ineklerunun arasinda, liile, nargile ir;;eni var midur?"
    Cemal, ses verir:
    "Ula 6yle 1?ey olur rni? Yak tabii."
    "Oyleysa ahirun yanayi." (G6k1?en: 2002: 349).
    36.6. Son Vagon
    llk defa trene binecek olan Temel'e tavsiyede bulunurlar:
    "Sakm trenin son vagonuna binme ha!"
    "Nir;;un?"
    "Kazalarda en r;;ok zarar son vagonlarda olur da ondan."
    Ek: Mellnler
    "Mademki, bunu bileyiler da, nir;;un son vagonlan trenlere takayiler?" (G6k1?en:
    2002: 350).
    36.7. $eytana Antraman
    Temel bir g6lun kenanna oturmU1?, bir lshk r;;ahyor, bir besmele r;;ekiyormu1? Bu
    durumu g6ren Fadime sormu1?:
    "Ula Temel, on pe1? takikatur 6yle ne yapaysun?"
    "~eytana antraman yaptlrayrum." derni1? (G6k~n: 2002: 370).
    36.8. R Harfi
    Temel yolda giderken yabancl oldugu her halinden belli olan bir adama rastlar ve
    Temel'e adml sorar.
    "Hem1?erum senin adm nedur, da?"
    "Temel ama ir;;inde r harfi yak."
    "Hem1?erum senin adm da zaten r harfi yak ki ... "
    "Peki, biz ne deduk?"
    36.9. Temel ve Muz Kabugu
    Temel yolda giderken bir muz kabugu g6rmu1? Ba1?laml1? kendi kendine konu1?maya:
    "Tuh, Allah kahretsin, yine dU1?ecegiz."
    METIN 37: KA YSERILI FIKRALARINDAN ORNEKLER
    37.1. Okumam Yazmam Yok Ama Kayseriliyim
    Kltada komutan, okuma bilenlerle bilmeyenleri aymrken, bizim Kayserili de okuma
    yazmasl olanlann tarafma ger;;er. Sinirlenen komutan sorar:
    "Okuman yazman var rru senin?"
    Kayserili hazlCcevap, kendine gUven ir;;inde 1?U cevabl verir:
    "Komutamm, okumam yazmam yak ama Kayseriliyim." (Tan 2007: 85)
    37.2. Oviinmek Gibi Olmasln Diye
    Ogretmen, okula gelen yeni 6grencilere memleketlerini sorarken, Slra Kayseriliye
    gelince; 0 "ManisahYlm" der.
    Bu 6grencinin Kayserili oldugunu bilen arkada1?lan gUlu1?urler. Bunun sebebini
    soran 6gretmene r;;ocuklardan biri:
    363
    364 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "Arkacla~ yaIan sayIedi, 0 Manisah degil Kayserilidir" der.
    Ogretmen Kayserili ogrenciye sorar:
    "Oglum, Kayseriliyrni~sin de neden ManisahYlm diyorsun?"
    Kayserili ogrenci gayet ciddi bir ~ekiIde cevabml kondurur:
    "Ha, ovi.inmek gibi olmasm diye, efendim!.." der. (Tan 2007: 86).
    METIN 38: KARAKAYALI FIKRALARINDAN ORNEKLER
    38.1. Akllh Gelin
    KarakayahIar, koylerindeki sudan i~kIeri i~in aktlIannm noksan oldugunu salllrIar.
    Bu sebepten koyiln dl~mclan aktlh bir gelin aImaYl kararla~tlnrlar. C;:ok ge~meden
    koyLin dt~mclan geIini getiriler. Sonra cia yapacakIan her i~te ana dalll~lrlar. Bir
    hasat mevsimi ba~aklan deveye yUkIedikten sonra Karakayah'nm biri der ki:
    "Bu sene utme yaplp yemedik, ne yapacagtffilzl geIinden sorahm." der. Gelin
    de:
    "Bunclan kolay ne var, deveye yLiklediginiz ba~akIan yakm, sonra da utme yaplp
    yiyeIim." der.
    OyIe de yaparlar ama bu aracla ba~aklarla birlikte deve de yanmaya ba~laml~trr.
    Bunun uzerine aktlh gelin bir ta~m uzerine pkarak baglrmaya ba~lar:
    "Karakaya'llln kara lok, aklm varsa ~amura ~ok." der.
    38.2. Sakah Tom Tom Ederdi
    KarakayahIann kOyLinde degirmen olmadlgmclan un ogutmek i~in koyLin dl~ma
    giderler. Bu geli~ gidi~ler kendilerini ~ok yorar. C;:are du~unurler ve koyLin merkezine
    degirmen kurmaya karar verirIer. Bu aracla degirmenta~l cia koyLin yukansmdadrr.
    Ta~m kmImadan ta~mmasl i~in ~areIer du~unurler, en sonuncla muhtann kafasml
    degirmen ta~lllln deliginin i~erisine sokmaya karar verirler, sonra da ta~l yuvarlarlar.
    Ta~ birka~ defa yuvarlandlktan sonra muhtann ba~l kopar, govdesi ise ta~
    a slkl~lr. Ta~ duze inince hepsi bakarlar ki muhtann govdesi var ama kafasl yak.
    Kendi araIannda konu~urlar:
    "Acaba muhtann kafasl var ffilydl?"
    Epey bir du~undukten sonra derler ki:
    "Gidelim, kansma sorahm."
    Muhtann kansmm yalllna vanrlar Ye:
    "Teyze, senin kocallln kafasl var ffilydl" derler.
    Bunun uzerine muhtann kansl;
    "Vallahi kafasl var ffilydl, yak muydu bilmem ama oleme~ i~erken sakah tom
    tom ederdi." der.
    METIN 39: KONYALI TAYVIB AGA FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    39.1. Oyleyse Daha C;ok Yorgan Geversin
    Y~hca biri Tayyip Aga'llln dukkalllna girer. Sohbet slrasmda hi~ du~malll olmadlgml,
    kimseyIe kavga etmedigini soyIeyen ya~h zat ~unIan ekIer:
    "Amk rahat olebilirim."
    Tayyip Aga dayanamaYlP sorar:
    "c;:oluk ~ocugun yak mu?"
    "Ellerinden oper iki ~ocugum var."
    Tayyip Aga istifini bozmaclan ta~l gedigine koyuverir.
    "OyIeyse daha ~ok yorgan geversin."
    Ek: Mellnler
    39.2.0 Oleli C;ok Olmu§tu, Ayaglnl $imdi Salladl
    Sohbet slrasmda birisinin oliim haberini iletirler. Bu durum ka~lSmda herkes Tayyip
    Aga'mn da, "Allah rahmet eylesin" demesini beklerken 0 bamba~ka bir ifade
    kullamverir.
    "0000 ... , 0 oleli ~ok olmu~tu, ayaglm ~imdi salladl. Siz daha yeni haber ahyorsunuz."
    39.3. Haberin Var ml, $imdi Bir de Flstlki Renk C;lkml§
    Tayyip Aga Tiirbeonii'ndeki kadaytfplann birinin oniinde sohbet ederken bir tamrug
    mm acele acele ge~mekte oldugunu gorii p seslenir:
    "Nereye gidiyorsun boyle acele acele, deger mi diinyahk ~lere iiziilmeye?"
    Arkad~l hem gider, hem de cevap verir:
    "Degmez, degmez Tayyip Aga ama acele gitmem lazlm. Hadi eyvallah."
    Tayyip Aga da onun arkasmdan bagmr:
    "Bana bak, haberin var nu, ~imdi bir de flStlki renk ~tkml~."
    ~ETIN 40: $AMLlNIN HACIIBRAHIM FIKRALARINDAN
    ORNEK
    Sevapsa i~iyon
    ~amhmn tbrahim Efendi'ye sormu~lar:
    "tbrahim Efendi, cigara i~mek giinah nu, sevap ml?"
    "Bilmiyon evlat."
    "Peki, niye i~iyon?"
    "Evlat, ben giinahsa yaktyon, sevapsa i~iyon."
    ~ETiN 41: MUTLU C;iviT EMMi FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    41.1. Adam Klzdlrmak
    ~ivit Emmi, eski dostu Tevfik Hoca ile yola pkar. Bir ara mola verirler. Yolun a~aglSmda
    Goksu Irmagl'mn kenannda iki ki~i flStlk ~palamaktarur. Tevfik Hoca, ~ivit
    Emmi'ye der ki:
    "~ivit Emmi, hele ~unlan bir klzrur da gillelim."
    ~ivit Emmi de a~aglya dogru bagmr:
    "Hey ulaaannn!"
    "Ne var?"
    "Senin yanmdakine ~oyle ederim, boyle ederim."
    Sebepsiz yere kiifiire muhatap olan adam fena halde klzar.
    Ko~sa yeti~emeyecek, onlar da araba var. 0 da a~agldan bagmr:
    "Ben de senin yamndakine ~oyle ederim, boyle ederim."
    Bu defa klzma SlraSl Tevfik Hoca'ya gelir:
    "Ulan ~ivit, nordiin?"
    "Norecem Hocam, sen "ktzdlr" dedin, ben de klzdlfdlm i~te."
    41.2. Pirzola Yemek
    1974'lerde derlenen bu flkrada, 0 Ylllarda yeni avukathga ba~layan veya i~ini Mut'a
    nakleden Avukat Bayram ~erek~i'den soz edilmektedir.
    365
    366 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "<;;:erek~i'nin oglu, goru§erniyoruz yahu!"
    "Amca ben yazlhane a~tlffi."
    "Nerede?"
    "HaCl Turan'm Muhammed'in yerinde a~um."
    "Eee, sen daha askerligini bitirmerni§sin."
    "Bir ay daha var."
    "Oglum, sana birinin vekii1etini a1acagtz"
    Gen~ avukat merak1a sorar:
    "Sag 01 amca. Kimdir, necidir?"
    "Daha belli degil. lkisinin arasml takt§urdlm. Yarm nasl1 olsa kapl§acak1ar."
    "Yani daha dovG§mediler rni?"
    "Tabil, ancak yann dovG§ebilirler."
    Bu arada yan1arma ge1en imam, gen~ avukata sorar:
    "Ne yaptyorsun?"
    "Ne yapaytm, <;;:ivit gene bana pirzo1a yediriyor, ona gG1u§uyoruz."
    41.3. Ke~i Kuyrugu
    <;;:o~il'in ~evki'nin panto1onunun arka klsmmda gozle goru1en bir ylrtlk vardlr. Bir
    muzip1ik dU§Unen <;;:ivit Emrni hemen yaruna yana§lr ve ona belli etmeden panto-
    10nun i~inde top1allffil§ olan gom1eginin bir ucunu 0 Ylruktan dl§an ~eker. ~evki
    ayaga ka1klp do1a§rnaya ba§ladlgl zarnan panto1onun Ylrtlgmdan sarkan gom1ek
    par~asl adeta bir ke~i kuyrugu gibi gorunur. Onu goren1er de glilmeye ba§larlar.
    METiN 42: AGINLI iBiK DAYI FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    42.1. Azrail de Giremez
    tbik DaYl'run evinin duvannda resim aSlhyrru§. Ev1erine ge1en birisi tbik DaYl'ya;
    "Bu resmi niye duvara astm? Eve me1ek giremez." deyince lbik DaYl;
    "Bak, bunu iyi soy1edin, oy1eyse ka1dlrmayaYlm, me1ek giremeyecegine gore
    Azrail de giremez." deyiverir.
    42.2. Elmanm C;ekirdegi
    Sohbet ettigi bir mufetti§ Ibik DaYl'ya sorar:
    "tbrahim Amca, Bursa'da oy1e bir e1ma var ki ku1agmdan tutup sallaymca i~indeki
    ~ekirdekleri §mgtrdlyor."
    lbik Dayt bu, lafi.n a1unda ka1acak degil ya, hemen cevabl verir:
    "0 da bir §ey mi? Bizde de bir §ey var, 0 ahlrda tlmar edildik~e §mglrdar."
    42.3. Cennet Meyvesi
    tbik daYl kabagl hi~ sevmezrni§. Bu huyunu bilen arkada§lan bakahm ne cevap verecek
    diye merak ederek sormu§lar:
    "tbik, kabagl neden sevrniyorsun? Bak kabak cennet meyvesidir."
    tbik Dayl hemencecik cevabl yapl§tmverir:
    "Oyleyse cennet de methettikleri gibi bir yer degilmi§."
    Ek: Mellnler
    METiN 43: BOTSALI KARA KAMiL FIKRALARINOAN
    ORNEKLER
    43.1. Cmglldakh MevlUt
    Kurtulu~ Sava~l sona erer, Cumhuriyet ilan edilir, bu slrada Kamil Aga da koyde
    birka~ arkada~lyla oturak alemleri yapmaktadlrlar. Kara Kamil, askerlik arkada~l
    Abdullah'a:
    "Bir gun de senin evde oturahm." der.
    Abdullah'm misafir aglrlamaya hi~ niyeti yoktur ama ne yapsm. Hem arkada~lm
    klrmamak, hem de avrattan korktu dedirtmemek i~in anasma der ki:
    "Ana, ben babamm ruhu i~in bir mevlUt okutacaglm, sen guzel bir yemek hazlrla."
    der.
    Anasl yemekleri hazlrlar. Misafirler gelir, yemekler yenir, kahveler i~ilir, ardmda
    da alem ba~lar.
    Abdullah'm annesi i~eriyi dinler, i~eriden zil sesleri, saz ve ud sesleri duyulur.
    Kadmcaglz ~uphelenir ve kaplYl ~lar:
    Kara Kamil kaplya yakm oldugundan ve Abdullah'm dl~an ~lkacak durumu 01-
    madlgmdan kaplYl a~r:
    "Ne var teyze?" der. Kadm:
    "Oglum bu nastl mevlut, ben bu ya~a geldim boyle mevlut okundugunu gormedim."
    deyince Kara Kamil:
    "Teyze, bu cmgtldakh mevlut, bu yeni ~tktl, bu ~ok tesirliym~." der.
    43.2. Sende Sarlhktan Ba§ka Biraz da Enayilik Var
    Konya'da kunduracl <;;:ankvelilerin Ahmet, Botsa koyGne gider. Muhtar odasmda
    otururken sanhk hastahgmdan soz aphr ama hi~ kirnse sanhgm tarifini yapamaz.
    Bu arada misafir Ahmet, Kara Kamil'e donerek:
    "Kamil Aga, bende sanhk var ml bir bak." der.
    Kara Kamil de misafire donerek:
    "Agzml a~, dilini pkar, gozlerini a~, ayaga kalk, be~ defa saga, be~ defa sola
    egil, kafam da one arkaya be~ defa salla." der.
    Ahmet Efendi, bunlan aynen yapttktan sonra, Kara Kamil'in yGzune bakar; yani
    te~hisi beklemektedir. Tarn bu slrada Kara Kimil:
    "Ahmet, sende sanhktan ba~ka biraz da enayilik var." der.
    METIN 44: BEHLOL OANA FIKRALARINOAN
    ORNEKLER
    44.1. Ne Ekersen Onu Bi~ersin
    Behlill bir gun sokakta hiddetlenip, Harunre~id hakkmda kotu ~eyler soyler. Behlill'Un
    bu sozlerini duyan adamlardan biri:
    "Behlill, Halife bunlan duyarsa seni astmr." der.
    "Yok, astrramaz." Cevap verince bir ba~kasl soze kan~lr:
    "0 zaman boynunu vurdurur."
    "Yok, vurdurtamaz."
    Derken bir ba~kasl daha soze kan~lr:
    "0 zaman seni dovdurur."
    "Yok, dovilirmez."
    Adamlar hangi cezaYl soylese Behlill "Yok" der. En sonunda bir adam;
    367
    368 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    "0 zaman Halife seni ta§a tutar." der.
    Behli.il adamm bu fikrine katthr:
    "Evet, bak i§te 0 dedigin olabilir!"
    Adamlar merak eder. Aralarmdan biri sorar:
    "Pekiyi, niye seni ta§a tutabilir?"
    Behli.il sebebini a~tklar:
    "Ne ekersen onu bi~ersin" diye atalanouz bo§una saylememi§. Ben ~ocukken
    bir kapegi ta§a tutmu§tum. Bu yUzden de beni ta§a tutabilirler." (1vgin 2005: 129).
    44.2. Sen de Benim Askerlerimdensin
    Bir gun Behli.il, Halife Harunre§id'irt yaruna giderken yolda onun vezirlerinden birisiyle
    kar§tla§lr. Vezir, Behlill'le dalga ge~mek ister:
    "Ey Behli.il, mujderni isterim!"
    "Ne oldu ki?" diye sorar Behlill.
    "Ne olacak dervvezir; Re§id seni akUzlere ve e§eklere ba§komutan tayin etti."
    Behli.il hi~ bozuntuya vermez:
    "Demek ayle? 0 zaman beni iyi dinle ve ernirlerirni yerirte getir. C;unkU sen de
    benim askerlerimdensin arttk." (1vgin 2005: 24).
    ~ETiN 45: KADI KARAKU$ FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    45.1. Nalbantln Yerine 0 Kafes UstaSln1 ASIn
    Bir gun muhanzlar bir alu ile bir katili Karaku§ Kadl'run huzuruna getirirler.
    "Bu adam, bu adaou aldurdu." derler.
    Karaku§ Kadl, klSas kanunu uyannca katile alum cezaSl verir. Saray garevlileri
    itiraz ederler:
    "Efendimiz, bu katil atlarmlzm nalbanttdlr. Buna alum ezaSl verirseniz, atlanruza
    kim bakacakttr?"
    Karaku§ kadl biraz dU§Unur ve sorar:
    "Kale kaplsmm yarundaki dernir kafes UStaSl yapamaz ml bunun i§ini?"
    "Kesinlikle yapamaz."
    "Oyleyse bu nalbantm yerine 0 kafes ustasml asm!" (Akten-lvgirt-Tan 2008: 24).
    45.2. Eziyet Etmeyin
    Tuccarlar, Karaku§'un huzuruna bir top kuma§ ~alan bir hlrslZ getirirler. Hlrslzdan
    davaCl olurlar. Karaku§, bir tuccarlara, bir de rurslza baklp karanlll verir:
    "Bu yabancl hakkmda yalan saylerni§siniz. Kuma§l eline verip §ehirden ganderin.
    Bir daha da yabancl rurstzlara sakm eziyet etmeyin!" (Akten-lvgin 2008: 24)
    45.3. Peynir de Ekin
    Bir gun yirte kayli.ilerin temsi1cileri Karaku§'un huzuruna 9kar:
    "Bu Y1I zeytin uretimi, yagl§ ve soguklar yUzunden du§tu. Vergi indirimi istiyoruz."
    derler.
    Karaku§ biraz du§unu p karanru a9klar:
    "Allah nzaSl i~irt bu seferlik kabul ediyorum ama yemin edirt bakahm, gelecek
    Y1I zeytinle birlikte peynir ve tereyagt ekeceginize."
    Kayli.iler ~aresiz gelecek ytl peynir ve tereyagt ekeceklerirte yemin eder ve vergi
    indirimini kopanrlar (Akten-lvgin 2008: 77-78).
    Ek: Mellnler
    METiN 46: AZINLlK TiPLERi FIKRA ORNEGi
    Biraz da Senin Uykularln Ka~sln
    Moiz ile Salamon iyi arkacla§tldar. Ancak Moiz Saloman'a olan borcunu odeyecek
    durumcla degildir. 6deme giinii yakla§mca Moiz'in uykulan ka~ar. Yann son giindiir,
    Moiz iyiden iyiye huzursuzdur.
    Hemen kalkar, Salamon'un kaplsma dayarur. Moiz'i kar§lsmcla goren Salamon
    hem §a§mr, hem de sevirlir.
    "Ho§ geldin Moiz Efendi, demek ki borcunu bir giin once odeyeceksin!"
    Zaten cam burnuncla olan Moiz patlaYlverir:
    "Bak Salamon Efendi, ka~ gecedir bu senirl borcun yiiziinden uyuyamlyorum.
    Bilesin ki borcumu odemeyecegim, biraz cia senin uykulann ka~sm."
    METIN 47: MESLEK GRUPLARI TlpLERI
    FIKRALARINDAN ORNEKLER
    47.1. Eski Re~ete
    Aclam, doktorun muayenehanesine girince duvardaki bir yazl goziine ili§ir:
    lkinci geli§lerden iicret ahnmaz.
    Adam, SlraSl gelince doktorun oclasma girer ve sanki eski hastaslyml§ gibi selam
    verir:
    "Merhaba doktorcugum, yine ben geldim."
    Doktor bu aclarru taruyamaz. Ama muayene ettikten sonra yo1cu etmek ister.
    Ancak, adam yeni re~ete yazmadlgl i~in doktora sitem eder:
    "Doktorcugum, re~ete yazmayacak mlSm?"
    Doktor hi~ orah olmaclan cevablru verir:
    "Ge~en geli§iclizde yazdlgun re~eteye devam ediniz."
    47.2. Vine Bir Kulak Bekliyor
    Aclam berber koltuguna otunnu§ tlra§ olmaktadlr. Bir yanclan berberle ~ene ~larken,
    bir yandan da gozii berberin ayak altmcla dola§an kopegi ili§ir. DayanamaYlp
    merakla sorar:
    "Ustam, bu kopek ne dola§lYor buralarda?"
    "Sorma, galiba ktsmetini bekliyor."
    "KIsmetirli mi? .. "
    "Evet... Ge~enlerde bir mii§terirni tlra§ ederken yanh§hkla kulagml kesivermi
    §im. Onu da bu kopek ahp kapverdi. ~imdi yeni kulaklan bekliyor olmah."
    47.3. Avelnln Palavrasl
    Her avcmm anlattlgmcla biraz cia palavra paYl olur, bilirsiniz. Bizirnki de yirle kahvede
    oturmu§, bol keseden atmaktadlr.
    "Sormaym arkada§lar, son aVlmcla oyle bir tav§an vurdum ki..."
    "Eee ... "
    "Yanma gidince ne goreyim, tek atl§la hem kulagmdan hem de on patisinden
    vurmu§um."
    "? .. "
    "Val1ahi ben de pek anlayamadlffi. Galiba ben tav§aru vururken 0 patisiyle kulagml
    ka§lyormu§."
    369
    370 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN 48: AiLE BiREYLERi FIKRALARINDAN ORNEK
    Ba§ka Doktora Gidelim
    Kadm, i~ten donme saatinde kocasm1 merakla beklemektedir. Onu gorGr gonnez
    bir se lam bile venneden hemen konu~rnaya ba~lar.
    "KocaClglffi biliyor musun bu gUn ne yapum?"
    "Hayrr, kanClg1m nereden bilebilirim."
    "Doktora gittim, doktora ... Biliyor musun ne dedi."
    "KanClg1m, nereden bilebilirim."
    "Bir guzel muayene ettikten sonra bir ay kadar deniz kenarmda tatil yapmam1-
    Zl soyledi. Sence nereye gidelim?"
    Koca ofkeli bir tavrrla kansma cevap verir:
    "Ba§ka bir doktora ... "
    METIN 49: KARAGOZ FIKRALARINDAN ORNEKLER
    49.1. Ya Kendisi Gelseydi
    Karagoz'u bir dugune davet ederler. Dugun davetlileri arasmda herkesten itibar
    goren bir adam vardrr. Karagoz bakar ki bu adamm yamnda kendisi solda Slllr kahyor.
    Merak edip sorar:
    "Yahu bu adam kimdir?"
    "A, bu me§hur Halil Aga'd1r. Mukemmel maymun taklidi yapar."
    Karagoz ta§l gedigine koyar:
    "Vay canma! Demek buraya maymunun kendisi gelseydi siz aruk itiban seyredin
    ha." der (Tan 2007: 104-105).
    49.2. Beynim Olsaydl
    Bir gece Karagoz yolda giderken iki sarho§un kavga etmekte olduklanm gOrGr.
    Tez canhdtr ya, onlan aytnnaya ~ah§lr. Derken ne olursa olur, dayak yiyen 0 olur.
    Kendisini ayrranlar sorar:
    "Karagozum, beynine bir §ey oldu mu?"
    "Beynim olsayd1 hi~ iki sarho§un arasma girer miydim?" (Tan 2007:104).
    Bu fikramn bir benzeri Nasreddin Hoca'mn ogluna, bir ba§kas1 ise Bekta§i ad1-
    na bagh olarak anlatthr.
    METIN SO: HASTALlKLI TlpLER FIKRALARINDAN
    ORNEKLER
    Siz DI§arlda Ka~ Ki§isiniz
    T1marhanenin bah~esinde dola§an birisi penceresi a~lk olan kogu§tan bakmakta
    olan bir deliye seslenir:
    "Hey arkada§, i~erde ka~ ki§isiniz?
    Pencereden bakmakta olan deli a§ag1daki adam1 suzdukten sonra sorar:
    "Ya siz d1~anda ka~ ki~isiniz?"
    Ek: Mellnler
    METiN 5 I: GERC;EK NASREDDiN HOCA FIKRALARI
    5 1.1. Ben Zaten inecektim
    Gunun birinde Hoca Efendi pazara gitmek ie;:in e§egine biner ve yo1a koyu1ur. Bir
    sure gittikten sonra e§ek huysuz1arur ve ardmdan hop1aYlP zlp1amaya ba§lar. Derken
    Nasreddin Hoca da e§ekten du§uverir. Du§er du§mesine de e;:evresine top1anan
    e;:ocuk1ar top1u ha1de baglrmaya ba§larlar:
    "Nasreddin Hoca e§ekten du§tU, Nasreddin Hoca e§ekten du§tU."
    Hoca, §oy1e bir sagma soluna bakuktan sonra bUyiik1erden kimse1erin olmadlgml
    gori.ince e§e dosta rezil olmamak ie;:in;
    "~ocuk1ar, e§ekten du§medim, ben zaten e§ekten inecektim." deyiverir CS akaoglu-
    Alptekin 2009: 163).
    5 1.2. Hlrslzln Hi~ mi Su~u Yok?
    Bir yaz gecesi Hoca ile harufIl1 slCaga dayanamadlk1an ie;:in damda yatmaya karar
    verirler. Herkesin derin uykuya da1dlgt slrada rurslz1ar Hoca'run evine girerler ve
    bu1duk1an her §eyi a1dlklan gibi giderler.
    Sabah1eyin a§aglya, evine inen Hoca, e§ya1anrun e;:ahndlgml gori.ince, kaplya e;:lkarak
    baglfffiaya ba§lar:
    "Yeti§in kom§u1ar, evirnize rurslZ girmi§; her §eyirnizi e;:a1ml§lar!"
    Hoca'run sesini duyan kom§u1an, onun yaruna ge1ir1er ve arka arkaya soru1ar
    sormaya ba§larlar:
    "Ah Hocam, ah! Hie;: insan gece1eyin damda yatar ml?"
    "Hocam, kaplIl1n arkasma surgiisunu takmafIl1§ mlydm?"
    "Hocam, kilit bozuk muydu yoksa?"
    Hoca bakar ki soru1ann ardl arkasl kesilmeyecek, dayanamaz;
    "Bre kom§u1ar, dogru soy1uyorsunuz da, bizirn hrrslzm hie;: mi sue;:u yak?" der
    cSakaog1u-A1ptekin 2009: 143-144).
    51.3. Damdan DO§enin Halinden Damdan DO§en Anlar
    Hoca evinin dammda e;:ah§lrken, olacak bu ya, a§agtya du§uverir. Haberi duyan
    kom§u1an;
    "Hocam, gee;:mi§ olsun, damdan du§mu§sun, e;:ok uzu1duk." derler ve ardmdan
    soru ustUne soru sorarlar:
    "Nasli oldu?"
    "Neden dikkat etmedin?"
    "Bir daha dikkatli 01..."
    Soru1ar uzadtke;:a, Hoca'nm da caru slkllmaya ba§lar. Du§unur, ta§mlr ve bun1ann
    hepsini birden susturmak ie;:in kom§u1anna;
    "Kom§ular, sizin ie;:inizde damdan du§eniniz var ml?" deyince, misafirler hep bir
    aglZdan;
    "Yook. .. " diye cevap verir. Bu defa Hoca;
    "Oy1eyse bo§una konu§maym, benim halimden ancak damdan du§en an1ar!"
    der cSakaog1u-Alptekin 2009: 148-149).
    51.4. Ben Senin Delikanhhglnl da Bilirim
    Gun1erden bir giin Nasreddin Hoca, ah§veri§ yapmak ic;:in §ehre gidecektir.
    Ahlrdan e§egini pkanr, evin onune getirir. ~ehirden sipari§i 01 an kom§u1ar Hoca'nm
    ba§ma top1arurlar.
    371
    372 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    Hoca, e§egine binmeye l,;ah§lr, fakat her I,;aba bo§unadlr. Bir kez daha denemek
    ister "Ha gayret" deyip bir daha e§egin iistiine sll,;rar ama bu kez de e§egin iizerinden
    obiir tarafma dii§iiverir.
    Kom§ulan Hoca'run gayretlerinirl bu §ekilde bitmesine bir taraftan iiziiliirler, bir
    taraftan da ellerinde olrnadan giilmeye ba§larlar.
    Bu durum kar§lsmda caru iyice slkllan Hoca kom§ulanna donerek;
    "Yahu kom§ular, benim delikanhhglml gormediniz. Ben, bir sll,;rayl§ta degil
    e§ege birlmek damm iizerine bile atlardlm." der.
    Hoca, boyle der demesine de bir yandan da kendi kendine;
    "Hey gidi Hoca, ben senin delikanhhgml da bilirim." deyiverir CSakaoglu-Alptekin
    2009: 161).
    51.5. Diinyamn Merkezi Neresidir
    Giiniin birinde iil,; papazm yolu Ak§ehir'e ugrar. Burada Nasreddin Hoca ile sohbet
    eden papazlar, Efendi'nin bilgisini denemek isterler. llk soruyu birirlci papaz
    sorar:
    "Hocam, diinyanm merkezi neresidir?"
    Hoca hil,; tereddiit etmeden e§egini gostererek;
    "E§egimin sag on ayaglru bast1~ yerdir." diye cevap verir.
    11,;lerinden biri itiraz eder:
    "Bunu nereden biliyorsun?"
    "lnanmlyorsaruz oll,;iin."
    Bu defa ikirlci papaz sorar:
    "Hocam, gokte kal,; ylldlz vardlr?"
    Hoca bu soruya da tereddiit etmeden yirle e§egini gostererek cevap verir:
    "Gokyiiziinde, e§egirnin kuyrugundaki kll kadar ylldlz vardlr."
    "Bunu ispatlayabilir rnisiniz?" denildigirlde Nasreddin Hoca;
    "Arzu ederseniz sayabilirsiniz." der.
    Hoca'nm sorulan sorulara verdigi cevaplar, papazlan §a§lrtmca iil,;iincii soruyu
    sormaktan vazgel,;erler CSakaoglu-Alptekirl 2009: 169).
    5 1.6. Ol~mii§ Bi~mi§ Gidiyor
    Giiniin birinde Nasreddin Hoca yolda giderken birkal,; ki§iyle kar§lla§lr. Onlar;
    "Hocam, diinya kal,; ar§mdlr? Biz anla§amadlk. Sen gormii§ gel,;irmi§ adamsm,
    bize bir cevap ver." deyince, Hoca Efendi §oyle bir dii§iineyim diye ba§ml kaldlrdlgmda
    bir de ne gorsiin, kar§1 mahalleden mezarhga dogru bir cenaze gidiyor.
    Cenaze, Hoca'run imdadlna yeti§ince 0 da hem en cevablru veriverir:
    "Arkada§lar, ben de sizin sorunuzun cevablru biliyordum, ama bakm benden
    once §u giden cenaze cevabl verdi. Goriiyor musunuz 0, oll,;mii§, bil,;mi§ ve gidiyor."
    CSakaoglu-Alptekin 2009: 180-181).
    51.7. Senin Gibilere Muhta~ Olmamak i~in
    Cimrilerden birisi Hoca'ya taklhr:
    "Hocam parayl I,;ok sevdigirli ogrendim, acaba neden?"
    Hoca bu kendirli bilmeze cevapta gecikmez;
    "Senin gibilere muhtal,; olrnarnak il,;in." deyiverir CSakaoglu-Alptekin 2009: 172).
    5 1.8. Cennet ile Cehennem Dolana Kadar
    Geveze adamm biri Nasreddin Hoca'yla sokakta ka~lla~ilr.
    Ek: Mellnler
    "Hoca Efendi, sen gormii§ ge~irmi§ ve okumu§ bir adamsm, bilirsin. Insanlar ne
    zamana kadar olecekler?" diye sorar.
    Hoca adamm niyetini anlarru§tlr, §oyle bir sakalml slvazladtktan sonra;
    "Be adam, bunu bilemeyecek ne var? Cennet ile cehennem dolana kadar." deyiverir
    (Sakaoglu-Alptekin 2009: 173).
    51.9. Hocam! Ayaklarlmlz Karl§tl
    SlCak bir yaz giinUnde serinlemek i~in ayaklanru Ak§ehir Golii'ne sokan ~ocuklar
    bir siire sonra 'ayaklanrruz kan§tl' diye kavga etmeye ba§larlar. Hatta en kii~iik ~ocuk;
    'ayaklanml kaybettirn' diye aglamaya ba§lar.
    o srrada oradan ge~mekte olan Nasreddin Hoca, giiriiltiiniin oldugu tarafa dogru
    yonelir ye;
    "<;:ocuklar, haYlrdrr, nedir bu giiriiltii?" diye sorar. l~lerinden biri;
    "Hocam, Hocam, ayaklanrruz kan§tl, bunlan nasll aytracaglz?" der ve ardmdan
    aglamaya ba§lar. Bunun iizerine Hoca;
    "<;:ocukIanm, aglamaym, ben §imdi sizin ayakIanruzl buIurum." der ve hemen
    ardmdan bastonunu suya daldmr. Soma da ~ocuklann ayakIanna vurmaya ba§lar.
    AyakIan aClyan ~ocuklar da "Buldum" diyerek ayakIanru dl§anya 9kanrlar.
    Dayagm korkusuyla diger ~ocuklar da ayaklanru sudan pkannca Hoca, slkmtlyl
    ~ozmii§ olmarun verdigi keyifle yoluna devam eder (Sakaoglu-Alptekin 2009:
    166-167).
    51.10. Onden Buyur Yigidim
    GiinIerden bir giin Hoca, ziyaret i~in mezarhga dogru yola koyuIur. Oraya vannca
    birdenbire kar§lSlna kocarnan bir kopek pkar.
    Hoca korkudan ne yapacaglru §a§mr. Buldugu ta§l kaptlgl gibi kopege firlatrr.
    Kopege "ho§t ho§t" diye bagrrarak onu korkutup uzakIa§tlrmak ister. Kopek de
    kopek ha! Korkup ka~acagt yerde daha ~ok htrlar ve Hoca'nm iizerine dogru hiicum
    eder.
    Hoca, bakar ki kopegin ka~maya hi~ niyeti yak. <;:areyi bir mezar ta§mm arkasma
    slgmmakta bulur ye;
    "AnIa§lldl. Mademki bana senden once ge~i§ yak, sen onden buyur yigidim."
    der (Sakaoglu-Alptekin 2009: 160-161)'
    5 1.1 I. Ona Iyi Bir Koca Bul
    Nasreddin Hoca'run kom§ulanndan birisinin klZl vardlr. Anne ve baba klzlanndan
    yaka silkmektedirler. Dii§iiniirler, ta§lrurlar ve Nasreddin Hoca'ya gitmeye karar
    verirler.
    "Hocam, benim ktza muska ml yapacaksm, yoksa kendinden daha gii~lii bir
    hocaya ml gondereceksin? Ne yaparsan yap!" deyince, Hoca sakahm §oyIe bir SlvazIar
    ye;
    "Kom§u, kom§u, sen hocaYl, muskayt blrak da ana iyi bir koca bul, 0 zaman
    onun dertIeri kokiinden sona erer." der (Sakaoglu-Alptekin 2009: 159).
    373
    374 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN 52: MANTIK A<;ISINDAN NASREDDiN HOCA
    FIKRALARI
    52.1. Yeter ki Dostlar Ah§veri§te Garsun
    Nasreddin Hoca zarnan zaman pazarda yumurta satar. YumurtaYl satar satrnasma
    da, dokuzunu bir akl,;eye ahrken; onunu ayru fiyata satar.
    Herkes bu ah§veri§ten Hoca'run kazancmm ne oldugunu merak eder ye;
    "Yahu Hocam, iyi ho§ da sen bu ah§veri§ten ne kazaruyorsun, zararma bu i§ yaplhr
    ml?" deyince Hoca;
    "Ne yapahm dostlar, ziyan da faydadandlr, yeter ki dostlar ah§veri§te gorsunler."
    der (Sakaoglu-Alptekin 2009: 198).
    52.2. Akhn Varsa Gale Ko§
    Nasreddin Hoca glinlin birinde e§egine birlerek ormana odun kesmeye gider. Kuru
    odunlardan epeyce kestikten sonra bunlan e§egine ylikler ve evin yolunu tutar.
    Ancak, yolda akhna, kestigi odunlarm yarup yanrnayacagl konusu gelir ve ince kuru
    dallardan birkapru tu tu §turur.
    Ba§langll,;ta odun ptlr ptlr yanarken Hoca ve e§egi gayet rahattlr. Fakat bir sure
    sonra kuru odunlann tarnaIDl yanrnaya ba§laymca Nasreddin Hoca'Yl bir tela§
    ahr ki sormaym. Bu arada odunlann yanmaslyla birlikte semeri de yanmaya ba§layan
    e§ek iyice huysuzlarur ve hOplaY1P zlplarnaya ba§lar. E§egin bu aCl ha line I,;ok
    uzi.ilen Nasreddirl Hoca yliksekl,;e bir yere I,;tkar ye;
    "E§egim, akhn varsa gole ko§, yoksa halin durnan ... " deyiverir (Sakaoglu-Alptekin
    2009: 200-201).
    METiN 53: DiN A<;ISINDAN NASREDDiN HOCA
    FIKRASI
    Beni Eski Mezara Gamun
    Hoca ya§landlgmda I,;ocuklanna vasiyet eder.
    "<;:ocuklanm, beni eski mezara gomlin." der.
    <;:ocuklan;
    "Nil,;in" dediklerinde:
    "Bunu bilmeyecek ne var, sorgu melekleri geldigirlde bakm ben eskidim, irlanmlyorsaruz
    mezanma bakm derim, boylece de sorgudan kurtulmu§ olurum." der.
    METIN 54: NASREDDIN HOCA VE TIMUR ILI$KISI
    OZERINE FIKRALAR
    54.1. Pe§tamala Kirk Ak~e Paha Bi~mi§tim
    Glinlin birirlde Nasreddirl Hoca ile Timur harnarna giderler. Bir sure sonra gobek
    ta§mda dinlenirlerken Timur, Nasreddin Hoca'ya sorar:
    "Hocam, ben kal,; akl,;e ederim?"
    Nasreddin Hoca, §oyle bir Timur'u suzdukten sonra;
    "Kirk akl,;e edersin." der.
    Bunun uzerine hiddetlenen Timur;
    "Bre Hoca Efendi, Hoca Efendi! Sen ne diyorsun, ben ki koskoca bir sultarum,
    sadece benim uzerimdeki pe§tarnal kirk akl,;e eder." der.
    Ek: Mellnler
    Bunun uzerine Nasreddin Hoca glilumseyerek;
    "Bre Mogol bozuntusu, ben de zaten sana degil uzerindeki pe1Jtamala klrk ak~
    e deger bi~mi1Jtim. Sen be1J para etmezsin." der CSakaoglu-Alptekin 2009: 217).
    54.2. Ya Ben, Ya Timur, Ya da E§ek OlUr
    Gunun birinde Nasreddin Hoca ile Timur bir araya gelirler ve bir konuda anla1Jlrlar.
    Anl~ma 1Jartlanna gore Hoca, u~ ytl i~erisinde, u~ bin altm kar1Jlhgmda Timur'un
    e1Jegine okurna yazma ogretecektir.
    Hoca, Timur'un yamndan aynhp mahallesine geldiginde ko~ulan merakla sorarlar:
    "Hayrrdlr Hocam, Timur'la neler kOnU1JturlUz?"
    "Sormaym ... D~ ytl i~inde Timur'Ufl e1Jegine okuma yazma ogretip u~ bin altmlm
    alacaglm."
    Kom1Julan aClyan ifadeyle Hoca'ya seslenirler:
    "Hocam, ne yaptm? Hi~ e1Jek okurna yazma ogrenir mi? Vah vah, u~ ytl sonra
    kellen gidecek."
    Nasreddin Hoca hi~bir 1Jey olmarru1J gibi kom1Jularml teselli eder:
    "Bo1J verin ko~ular! E1Jegi okutmamn kar1Jlhgmda u~ bin alum pe1Jin aldrrn. D~
    ytl sonrasma Allah kerim. Bu zaman i~erisinde ya ben olurum, ya da Timur ... Belki
    de e1Jek. .. " deyiverir CSakaoglu-Alptekin 2009: 217-218).
    54.3. Gozunuz Aydln, Filin Di§isi de Geliyor
    Timur, Ak1Jehirlilere bakmalan i~in bir erkek fil gonderir. Ancak Ak1Jehirliler file
    bakmakta zorlanmaktadrrlar. <;;:unku hayvan kenarda k01Jede ne varsa yiyip bitirmektedir.
    Daha fazla dayanamayan Ak1Jehirliler glinun birinde Hoca'mn kaplsma
    dayamrlar:
    "Hocam, ne olur bizi kurtar."
    "Bizirn file yedirecek hi~bir 1Jeyirniz kalmadl."
    "Gidin soyleyin Timur'a, filini ba1Jka bir yere gondersin." derler.
    Hoca, 1Joyle bir dU1Junfu, ta1Jlmr ye;
    "Hem1Jehrilerim, eger kabul ederseniz Timur'a birlikte gidelim ve derdinizi anlatahm."
    der. Bunun uzerine hem1Jehrileri;
    "Tamam, yarm birlikte gidelim." derler.
    Sabah olur, halk toplamr; Hoca onde, hem1Jehrileri arkada Timur'un ~dlflna
    dogru yola pkarlar; ama Timur'dan korkan halk bir bir ka~maya ba1Jlar. Hoca da
    ardma bakmadan ~adtrdan i~eri girer.
    "Sultamm, hem1Jehrilerim ... " diye soze ba1Jladtgmda bir de bakar ki yanmda hi~
    kimse yak. Bunun uzerine Hoca niyetini degi1Jtirir;
    "Sultamm, devletlum, he~ehrilerim sizin erkek filden 0 kadar memnunlar ki,
    bize bu tek fil yetmiyor, ne olur bir de onun di1Jisini gondersin diyorlar." der.
    Bu guzel haberi alan Timur, Nasreddin Hoca'ya armaganlar verdikten sonra
    onu Ak1Jehir'e yolcu eder.
    Nasredin Hoca, ~ehir'e gelince halk toplamp;
    "Hocam, ne oldu?"
    "Ne haber?" deyince;
    Nasreddin Hoca sakalml 1Joyle bir slvazladlktan sonra;
    "Hem1Jehrilerim, size glizel haberlerim var; gozunuz aydm, filin di1Jisi de geliyor."
    der CSakaoglu-Alptekin 2009: 219220).
    375
    376 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    METiN 55: NASREOoiN HOCA VE AisOPOS
    55.a. Baba i le Klzlarl
    Bir babanm iki ktZl vanru§, birirli bir bahpvana, otekini de bir c;:omlekc;:iye vermi§.
    Bir gun kalkml§, buylik ktzma, bahC;:lvanm kanSlna misafir gitmi§.
    "Nasllslmz? l§leriniz yolunda ffil?"
    diye sormu§. KtZl:
    "<;:ok §ukur, eksigirniz yak. Tann bol yagmur yagdmr da bostanlanmlz sulamrsa
    ba§ka dilegirniz kalmaz." demi§.
    Az zaman sonra adamcaglz, ikirlci klzma, c;:omlekc;:inin kansma gitmi§.
    "Sen nasllsm? l§leriniz YOlUflda ffil?"
    diye sormu§. KtZl da:
    "<;:ok §ukUr, iyiyiz, havalar slCak olur da c;:ornleklerimiz kurursa Tann'dan ba§ka
    bir dilegimiz kalmaz." derni§.
    Bunun uzerine babasl;
    "A klzlm, ablan yagmur yagsm diye dua eder, sen yagmasm diye dua edersin.
    Ben hanginizirl duasma arnin diyeyim." demi§ (Duman 2001b: 101-102).
    55.b. Hoca'mn iki Klzl
    Nasreddin Hoca'mn iki ktZl vardlr. Ba§ka ba§ka yerlerde evleri olan klZlar birlikte
    babalarml gormeye gelirler. Ktzlannm gelmesine sevirlen Hoca, ho§be§den sonra
    damatlanmn i§lerinin nasll oldugunu merak eder:
    "Soyleyin bakahm ey ktzlanm, efendilerinizin i§leri naslldlr?"
    Damatlarmm i§leri c;:iftc;:ilik ile c;:omlekc;:ilik oldugu ic;:in klzlar babalanna durumlanm
    anlaurlar.
    "Kocam bu Yll c;:ok ekin ekti. Eger bol rahmet yagarsa urunumuz c;:ok olur, ylizumuz
    gi.iler; yoksa anamlZ aglar." der buylik ktZl.
    Ablasmm sozunu dinleyen kuc;:uk klZ da kocasmm i§lerini anlatmaya ba§lar:
    "Kocam c;:ok c;:ornlek yaptt. Eger yagmur yagrnazsa c;:okc;:a paramlZ olacak; yoksa
    anamlZ aglar."
    KlZlanm dinleyen Hoca, biraz du§i.indUkten sonra hammma doner:
    "Hamm, anla§llan odur ki, yagmur yagsa da, yagmasa da sen aglayacaksm."
    (Fuat 2002: 52).
    METIN 56: NASREOolN HOCA VE BINBIR GECE
    56.a. A~aglya Inseniz de Bir Goru~sek
    Dc;:uncu karde§irnin ba§ma gelenler daha tuhafur. Onun adt Kaffa'dtr. lki gozu kordur.
    Bu, bir gun dilencilik ederken buyUk bir evin kaplsml c;:alml§. Ev sahibi yukan
    katta yalmz bulUfldugu ic;:irl "Kim a?" diye seslenmi§. Karde§im cevap vermemi§.
    Fakat kaplyt c;:almaya devam etrni§.
    Biraz sonra ev sahibi a§aglya irlip kaPlYl aC;:ffil§. Karde§ime ne istedigini sormu§.
    Sadaka istedigini soyleyince ev sahibi bir §ey demeden onu ahp yukanya C;:lkarml§.
    Orada:
    - Allah versin, deyince, karde§im fena hilde sinirlenmi§.
    - Be adam! Bunu a§agtdayken soyleseydin ya, demi§.
    Ev sahibi sogukkanllhkla:
    - Ben kaplYl sana ac;:madan 'Kim a?' diye ne kadar baglrdlm. Sen niye cevap
    vermedin? Haydi git i§ine, ...
    (Yurdatap 2007: 119; metin, Onaran'da 0992: 110-122) daha uzun anlattlml§ur).
    Ek: Mellnler
    56.b. Allah Versin
    "Hoca bir gun kan ter ic;:inde evinin damml aktanyorken a§agldan gum gum kapl
    c;:ahnml§. Hoca bakml§, bir adam. Seslenmi§:
    - Ne istiyorsun?
    Adam:
    - Biraz, demi§, a§agtya iner misin?
    Hoca ahlaya puflaya sokak kaplsma inmi§, kaplYl ac;:ml§, bir de bakml§ ki kar-
    §lSmda bir dilenci:
    - Allah nzasl ic;:in bir sadaka! demi§.
    Hoca:
    - Yukanya gel de oyle, diye cevap vermi§.
    lkisi birlik kan ter ic;:inde dama pkml§lar, Hoca donmu§ ve §oyle demi§:
    - Allah versin!" (Tokmakpoglu 1981: 86-87).
    METIN 57: NASREOolN HOCA VE HINT FIKRALARI
    57.1 a. Hi~'i Ver Bakahm
    IsslZ bir yolda, bir adamm yliku kayarak arabaSl yan yatar. Yoldan gec;:mekte olan
    ba§ka bir adamdan arabaYl ve yliku duzeltmesi ic;:in yardlm ister. 0 adam da bir
    kar§lhk ister. ArabaCl ona "Hic;:" verecegini soyler.
    BudaIa adam arabaYl duzeltir ye;
    "Hadi, soz verdigin hic;:'i ver bakahm." der.
    6teki ise sadece gi.iler (Kaya 1993: 120; 2001: 86).
    57.lb.Hi~
    "Hoca golge kadlsl iken kar§lslna gene bir davaClyIa davah C;:lkml§. DavaCl:
    - Hocam, demi§, bu adam odun yliklerken denk bozuIdu, odunlar yere du§ti.i.
    'Bana, az yardtm et de odunlan slruma ylikleyeyim.' dedi. Ben de yardlm ettim.
    OdunIan ylikIedikten sonra, 'Ne vereceksin?' dedim. 'Hic;:.' dedi. l-,?te ben de §imdi
    hic;:'imi isterim.
    Hoca yerinden kalkarak odamn ortasmdaki seccadeyi davaClya gostermi§:
    - Bu nedir?
    - Seccade.
    - KaIdrr bakaIun alum!
    Adam kaIdlCffil§. Hoca gene sormu§:
    - Ne var seccadenin alunda?
    -Hic;:!
    - Al hic;:'ini, git!" (Tokmakpoglu 1981: 172).
    57.2a. Kaplya Sahip Oldum Ya!
    Bir tuccann aptal bir u§agl vardlr. Birkac;: dakikahgtna eve gidecek olan tuccar, u§agma
    dukkanm kaplslna sa hip olmasml tembihler.
    Bir sUre sonra u§ak kaplYl slrtlayarak cambaz ve aktorlerin oyunIanm seyretmeye
    gider. Efendisi donunce onu azarlar. 0 ise;
    "Ama i§te kaplya sa hip oldum ya!" der (Kaya 1993: 120; 2001: 87].
    377
    378 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    57.2b. Kaplya Sahip 01
    Nasreddin Hoca ~ocukken annesi;
    -Oglum, demi1,?, ben bugiin kOffi1,?ularla gal kenanna ~ama1,?lr yumaya gidecegim.
    Ortahklarda lurs1zlar ~ogald1, kap1ya sa hip all
    Nasreddin:
    - Peki, demi1,? ve ba1,?laffil1,? kapmm oniinde beklemeye ...
    Biraz sonra bir kom1,?u gelerek;
    -Evladlffi, demi1,?, bu ak1,?am size gelecegiz, hemen annene haber ver.
    Kii~iik Nasreddin ne yapay1m, ne edeyim, diye dii1,?iindiikten sonra kaPlY1 yerinden
    sokii p, salla Slrt annesinin ~ama1,?lr Y1kad1gt yere varml1,? Kadmcag1zm 1,?a1,?km
    bakl1,?lan arasmda;
    - Ana, demi1,?, hi~ merak etme, kap1ya sahip oldum. Dstelik kom1,?ular bu gece
    bize gelecek, onu da sana soylemeye geldim! (Tokmak~loglu 1981: 212-213).
    57.la. Ben Ku§um
    Fakir ve budala bir adaffiln otkeli bir kans1 vard1r. Kadm adamdan niliifer ~i~eklerinden
    yap1lml1,? bir ~elenk getirmesini ister.
    Adam gece yans1 krala ait bir gale girererk ~i~ek toplamak ister. Kralm askerleri
    onu gorerek;
    "Kimsin sen?" diye sorarlar. 0 da;
    "Ben kU1,?um." der ve ku1,? gibi otmeye ba1,?1ar.
    Krahn huzuruna pkmcaya kadar ku1,? gibi otmeye devam eder. Kral zorlaymca
    her 1,?eyi anlatlr ve kral adam1 affeder (Kaya 1993: 121; 2001: 88).
    57.lb. Acemi Biilbiil
    Bir giin Hoca bir kimsenin bag~asmda bir zerdali agacma pkar. Zerdali yerken sahibi
    pka geliir:
    "N'eylersin bunda?" dedikde Hoca aydur:
    "Gormez misin? Biilbiiliim. Zerdali agacmda oterim." dedi.
    Bag~evan:
    "Ot bakaY1m." dedi.
    Hoca ba1,?lad1 terenniim etmeye. Herif giildi.:
    "Boyle terenniim mi olur?" dedi. Hoca:
    "Acemi biilbiil bundan ziyade ate mi biliir?" demil,? (Boratav 1996: 191).
    METIN 58: NASREOolN HOCA VE EBU NUVAS
    58.a. Onu Kadl Efendiye Sorunuz
    Bir k1za a1,?lk olan gen~, k1zm babasmm, sabaha kadar nehir suyunda kalma teklifini
    kabul eder. Ancak bu i1,?i ba1,?ard1g1 halde kogulur. Gen~ hakk1lll aramak i~in
    kadmm huzuruna pkar. Kad1 Efendi gence 0 gece herhangi bir yerde 11,?lk goriip
    gormedigini sorar. Gen~, dagda bir 11,?tk gordiigiinii soyleyince onunla lsmd1gt kabul
    edilerek, davaY1 kaybeder.
    Gen~, Ebu Nuvas'a giderek konuyu anlatrr. 0 da bir ziyafet tertip ederek Haruniirre1,?
    id'i de davet eder. Ancak yemek saati gelip ge~tigi halde ortada ne Ebu Nuvas
    vardrr, ne de yemek hazrrhgl. Ebu Nuvas'l aramaya koyulurlar. 0, iki yiiksek
    agacm tepe dallanna bir kazan baglaffil1,?, altma da zaytf bir ate1,? yakml1,?tlf. Haruniirre1,?
    id bunun ne demek oldugunu sorunca Ebu Nuvas kad1Y1 gostererek cevab1
    onun verecegini soyler.
    Ek: Mellnler
    Konu anIa~tlmca hemen klZl gence vererek diigiin kurarlar (Karako~ 1979:
    19-21).
    58.b. Uzaklardaki 1§lk
    Hoca'ya, bir kl§ mevsirninde, "Hoca derler, seninIe bir bahse giri§elim. Sen kazamrsan,
    etlili, siitliiIii, tathh bir ziyafet sana. Kaybedersen, artlk sen bize bir ziyafet
    ~ekersin."
    Hoca razl olur, "Ne iistiine tutu~acaglz bahse?" der.
    "Bir gece derler, sabaha kadar ~ehir meydamnda ayakta duracaksm, nastl, yapabilir
    misin?"
    Hoca razl olur. 0 gece sabaha dek ~ehir meydamnda durur, iligi, kemigi donar.
    SabahIeyin bahse giri~tigi dostlariyle bulu~ur. AnIatlrken, "Dondum, bittim, der.
    Her taraf zifiri karanhk, ayaz, yaImz ilerde bir tek l~lk vardl."
    Hoca, bu sozii soyIer soyIemez, "Yok derler, bahsi kaybettirlj sen 0 l~tkIa lsmml~
    smdlr."
    Hoca, "Yahu, ta kar~ldaki l~tkIa adam lSlmr mt?" derse de dirlIetemez, ziyafet de
    ziyafet diye tuttururlar. Hoca, "Peki der, bu ak~am gelin."
    Ak~am, hepsi Hoca'mn evine gelirler, konu~ulur, gorii~iiIiir, vakit yatslya yakIa~
    lr, fakat ortaya ne yemek sinisi pkar, ne de bir dilim ekmek. Nihayet dayanamazIar.
    "Yahu derler, hani yemek?"
    Hoca, "Dur bakaYlm, kaynadl rru?" deyip pkar. <;;:lkar amma bir saat olur 0 da
    goriinmez. "Bize galiba bir oyun oynadl, ne yaplYor bakahm." diye kaIkarlar, evi
    ararlar, yok. Bah~eye ~tkarlar, bir de ne gorsiinIiir, Hoca, bir agaca koca bir kazan
    asml§, aItma da bir mum yakrru~, ba~ma ge~rni~ oturmu~.
    "Hoca, bu ne?" derler.
    "Su kaynasmda der, i~ine pirirl~ atlp ~orba yapacaglm size."
    "Yahu derler, hi~ bu kor kandille su mu kaynar?"
    "Neden kaynamasm der Hoca, cl uzaktaki bir l~lkIa adam lSmlr da bir mumIa
    kazan kaynamaz mt?"(Golpmarh 1961: 66-67).
    METIN 59: NASREDDIN HOCA VE $EYOGLU
    59.a. Aga~ Diken Ihtiyar
    Bilgi: Metin, sadeIe~tirilerek veriIrni~tir.
    l~ittim ki bir giin Nu~revan tema~a i~in sahraya pktl. Gordii bir koca, teni zaif, ya~
    l yetmi~. Omrii ahirine irrni~, bir bah~ede aga~ diker. Husrev dedi ki:
    "Ey pir, bir aga~ ki ~imdi dikersirl, yerni~ini ne vakit yersin?"
    Derhal cevap verdi, dedi ki: "Ey ~ahtm, ba~kaIan dikti, biz yedik ve biz dahi dikelim,
    ba~kaIan yesin."
    Husrev'e ~ok h~ geIdi, pirin hazlrcevaphglna ~a~a kaIdl. Buyurdu, bin aItln
    verdiler. Padi§ah dedi ki:
    "Ey ihtiyar, eger bu agacm yerni~ine ye%irsen bana ondan hediye getir, sana
    yetecek para vereyim."
    Pir dedi ki: "Ey ~ahtm, yerni~irl yedim, ~imdi verecegini ver."
    Bu, ~aha ho~ geIdi, buyurdu, iki bin aItm daha verdiler (Sadruddin ~eyhogluKorkmaz
    1973: 278).
    379
    380 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    59.b. Bize Dua Ederler
    Hoca bir bahar glinii evinin bah~esine aga~ dikmektedir. Onu ilerlemi~ ya~mda,
    Ylllarca sonra meyve verecek aga~lan dikmekte oldugunu goren kom~ulan taklhrlar:
    "Hocam, Allah uzun omiir versin, ama ya~m hayli ilerlem~. Sen bu aga~larm
    biiyiidiigiinii, meyve verdigini gorebilecek misin bari?"
    Hoca, bir dikmekte oldugu fidanlara bakar, bir de ilerdeki ya~h aga~lara ... Sonra
    ko~ulanna doner:
    "Bizden oncekiler bunlan dikmi~; meyvesini biz yiyoruz. Biz de dikelim, bizden
    sonrakiler de bizirn diktigimiz agacm meyvesini yesinler. Biz bugiin onlara naSll
    dua ediyorsak onlar da bize dua etsinler." (Sakaoglu 2005: 220).
    METIN 60: NASREDDIN HOCA VE CUHA
    60.a. In§aallah Ben Geldim
    Bilgi: Flkra tipimizden bazen de 'hoca' diye soz edildigi gozden ka~mamaktadlr.
    Cuha bir ak~am kansma;
    "Yarm sabah ormana gidip odun kesecegim. Hava glizel olursa, tarlaya gidecegirn."
    [der.] Kansl:
    "ln~aallah, Allah isterse de Cum. " [der.J
    Hoca ise, "Buna ne gerek var. Ya odun toplayacak ya da tarlaya gidecegim.
    Muhakkak ikisinden biri olacak." diye kar~lhk verir.
    Sabahleyin hoca koyden aynhr. Yolda rastladlgl topluluk Cuha'ya;
    "Amca, koye giden yol hangisi?" diye sorar.
    Cuha ilgisiz, "Bilmiyorum." diye cevap verir.
    Adamlar bu sOze ~ok ktzar ve hocarun elini baglaYlp sopayla dovmeye ba~larlar.
    Doverken de, "Oniimiizde yiirii ve bizi koye gotiir." derler.
    Yolda sagnak yagmur ba~lar. Cuha ba~mdan ayaklanna kadar akan suyla lPlSlak
    olur, ii~iitiir, hastalarur.
    Gece yansl evine hasta doner, evin kaplslru ~alar. l~erden;
    "Kapldaki kim?" diye seslenen kansma;
    "A~ sevgili e~im a~, in~aallah ben geldirn." der (Civelek 2001: 124).
    60.b. In§aallah Ben Geldim
    Bir a~am Hoca, hamffilyla konu~urken ertesi glin yapacagl i~lerden de soz eder:
    "Yarm sabah hava yagmurlu olursa oduna, olamazsa tarlaya gidecegirn."
    Hamml Hoca'run bu sozleri iizerine onu uyanr:
    "Bey, 'l~aallah, de' der."
    Hoca pek orah olmaz:
    "Buna gerek var ffil? Ya odun getirecegim veya tarlaya gidip ~ah~acaglm. Herhalde
    ikisinden biri olacak." diyerek ge~i~tirmeye ~ah~lr.
    Sabah olur, Hoca evinden aynhr. Yolda kar~lla~tlgl birileri Hoca'ya sorarlar:
    "Efendi, hangi yol koye gidiyor?"
    Hoca pek orah olmaymca adamlar onu bir giizel doverler, sonra da onu onlerine
    katlp bagmrlar:
    "Yiirii, bizi koye kadar gotiir bakahm!"
    Bu arada sagnak halinde yagmur ba~lar. Hoca da iliklerine kadar lslamr. Gecenin
    ilerlemi~ saatinde peri~an mlde evinin kaplsma dayamr. Kaplyt ~almaya ba~lar.
    l~erden hanlffilrun sesi gelir:
    "Kim o?"
    Hoca bitkin bir sesle harununa seslenir:
    "Ay, ay harum, illiJallah ben geldim." (Sakaoglu 2005: 221).
    METiN 61: NASREOoiN HOCA VE KARAKU$
    61.a. Bunun Kulaglnl Sen ISlrdln
    Bir gun bir adam Karaku§'a gelip;
    "Bu adam benim kulaglnu lSlrdl." diyerek §ikayette bulunmu§.
    Karaku§ otekini dinlemi§. Herif;
    Ek: Mellnler
    "Ya Emir, bu adam yalanCldlr, onun kulaglru ben lsmnadlm. Kulagml kendisi
    lSlnnl§ur." deyince Karaku§ toplanttdan kalklp bir odaya gitmi§. Orada sandalye
    uzerine oturup kendi kulaglru lSlnnaya yabalarken sandalye yuvarlanml§. -Uzerinden
    du§up kolu kmlml§. Karaku§, bu hal ile odadan pklP §ikayet edilen adama;
    "Bunun kulagml sen lSlrdm ve ustelik benim kolumu da klrdm." diyerek sopa
    ile dovillmesini emretmi§ (Rado 1967: 8; Akten-Tan-lvgin 2008: 31-32).
    61.b. Kulak ISlrma
    Hoca'run kadlhk gunleridir. Minderinde otururken kaplsl aphr. Gorevli ki§i iki ki
    §iyi iyeri ahr. Adamlar birbirlerinden §ikayetyidir:
    "Kadl efendi, bu adam benim kulaglffil lSlrdl."
    "Haylf Kadl efendi, 0 yalan soyluyor, kulagml kendi lSlrdl. .. "
    DavaCl ile davah, "0 lSlrdl.", "Kendi lSlrdl." iddialanru soyle§e dursunlar. Nasreddin
    Hoca'run kafasl kan§ml§ur:
    "Susun be adamlar, susun!.. Davaya ara veriyorum. Bekleyin, ben hemen gelirim."
    Hoca, adamlann endi§eli bakt§lan arasmda yan odaya geyer. Maksadl, insanm
    kendi kulagml lsmp lSlramayacagldlr. Hoca kulagml lSlflP lSlramayacagml denemeye
    yah§lfken nastl olmu§sa olmu§, ayagl kaYlp yere du§uvenni§.
    Hoca bir de bakar ki, ba§l hafifye yanlnu§.
    Ba§ml acele ile sanp sannalayan Hoca, geri doner. DavaCl hemen sorar:
    "Kadl efendi, soyleyin Allah a§kma , hiy insan kendi kulagml lSlrabilir mi?"
    Hoca eliyle ba§mdaki sarglyl basttrarak:
    "Ismr, lsmr hem de oyle bir lSlflf ki du§up ba§lru bile yaralar." (Sakaoglu 2005:
    226-227).
    METIN 62: NASREOolN HOCA VE MEVLANA
    62.1 a. Sesini Yarln Ouyarsln
    (Bir hlrSlZa, "Gece yansl bu duvar dibinde ne yaplyorsun?" demeleri, hlfSlzm, "Davul
    yahyorum." demesi)
    ~u hikayeyi dinle de bak! Hlrslzhga ah§nu§ herifin biri bir gece bir duvann dibini
    delmekteydi.
    Hasta ev sahibi, gece yansl yava§ yava§ bir taktakur duydu.
    Dama pklP a§aglya egildi, rurslzl gorup "Baba, be yaplyorsun?
    HaYlrdlr in§allah ... gece yansl ne ediyorsun, kirnsin sen?" dedi. "Davulcuyum
    azizim." diye cevap verdi.
    Adam, "Peki burada ne yaplyorsun?" deyince rurslz "Davul yahyorum." dedi. Ev
    sahibi dedi ki: "Be adam, davul sesi hani?"
    381
    382 Halk Hlkayelerl ve Masallar
    HlrSlz "Dur hele, sesini yann duyarsm, 'eyvahlar olsun!' dedigin zaman kulagtna
    dank eder!" (Mesnevi Ill, 1966: 227-228).
    62.1 b. On un Sesi Yarln <;Ikar
    Hoca, bir gece mollasl lmad'la evine giderken birka~ hlrslzm bir kilidi t6rpulemekte
    oldugunu g6rlir. lmad;
    "Hoca, bunlar ne yaplyorlar?" der. Hoca:
    "Rebap ~ahyorlar." der. lmad:
    "Sesi ~tkmlYor." deyince. Hoca der ki:
    "Onun sesi yann ~tkar." (G61pmarh 1961: 76).
    62.2a. Eger Bu Kediyse Soyle, Et Nerede?
    (Bir kadmm, kocasma eti kedi yedi demesi, kocasmm, kediyi terazide tartmasl, kedinin
    yanm batman gelmesi uzerine a kadm, et yanm batmandl, biraz da fazlaydl.
    Eger bu etse kedi nerde, yok, bu kediyse et hani? demesi.)
    Bir adamm bir karlsl vardl. Pek hilebaz, pek k6ti.i huylu ve yol kesici bir kadmdl.
    Adam, eve ne getirse harcar, telef ederdi. Adama sesini pkarmazdl.
    Bir giin adam, konugunu aglrlamak i~in yUzlerce slkmuyla biraz et aldl, eve getirdi.
    Kadm onu kebap edip §arapla sildi, supurdu. Adam gelince de duzensiz s6zlerle
    hileye ba§ladl.
    Adam dedi ki: Konuk geldi, et nerde? Konuga yemek ~lkarmak lazlm.
    Kadm eti §u kedi yedi, hadi git de et al yine dedi.
    Adam, Aybek dedi, teraziyi getir, §u kediyi bir tartaylm.
    Terazi geldi, kediyi tarttl, yanm batman geldi. Bunun uzerine a hilebaz kadm
    dedi,
    Et yanm batmandl, yanm okka kadar da fazlahgt olacak. Kedi de tarn yanm batman
    geldi.
    Eger bu, kediyse s6yle, et nerede? Yok, bu etse hadi var, bucak bucak kediyi
    ara (Mesnevi V, 1966: 278-279).
    62.2b. Kedi-Ciger
    Hoca, sabahleyin kasaba ugrayarak ak§ama kansl yahni yapsm diye iki okka ciger
    ahp g6ti.irmu§, eve venni§. Olacak ya, 0 6g1en Hoca'run kansma misafir gelmi§, kadm
    da cigerleri bir gUzel pi§irip misafirine ziyafet ~ekmi§ ... ak§am olup Hoca eve
    gelince sormu§:
    - Hatun, ciger yahnisini pi§irdin mi?
    Kadm suklum pi.iklum:
    - Sorma Hoca, demi§, cigeri kedi yedi.
    Hoca hemen kediyi yakalaffil§. Zavalh hayvan bir deri bir kemik ... Kantan ahp
    kediyi tartml§ ... Bir bakmt§ iki okka! D6nmu§ kansma:
    - Hatun, hatun, kedi iki okka geldi. .. Tarttlglm ciger ise kedi nerde? Yok, bu bizim
    kedi ise ciger nerde? (Tokmakpoglu 1981: 217).
    Yayımlanan bölümlerin sonuna geldiniz.

    ⏰ Son güncelleme: Aug 21, 2011 ⏰

    Yeni bölümlerden haberdar olmak için bu hikayeyi Kütüphanenize ekleyin!

    Hikaye ve MasallarHikayelerin yaşadığı yer. Şimdi keşfedin