Bandido

Kabanata 1

May halong sigla ang bawat hakbang ni Esperanza habang papunta siya sa silid-kainan. Sa pasilyo pa lang ay nalalanghap niya na ang masarap na amoy ng pritong manok. Hindi niya tuloy mapigilan ang maglaway. Lalo niyang binilisan ang paglalakad. Lahat ng atensyon niya ay nasa kumukulong sikmura. Ang makintab na sahig na kumikinang dahil sa tama ng sinag ng araw at ang mga nakasabit na larawan ng mga naunang henerasyon ng Valmonte ay hindi sapat para makuha ang pansin niya.

Nakarating siya sa hapag at nakatayong dinampot niya ang pinggan. Agad niyang pinuno iyon ng dalawang hita ng manok, itlog, tapa at sinangag. Nagtimpla muna siya ng kape bago umupo. Pumikit siya at huminga nang malalim nang umabot sa pang-amoy niya ang aroma ng kape.

Gutom na gutom siya. Kagagaling niya lang kasi sa pangangabayo. Iyon ang nakagawian niyang gawin tuwing umaga, ang libutin ang kanilang lupain sakay ng kabayo niya.

Nasanay na siyang gumising nang maaga. Ganoon din kasi ang ugali ng lolo niya. Ang tao raw kasing maagang bumangon ay mas maraming biyayang matatanggap. Isa iyong pangaral na itinuro rin ng lolo niya sa kaniyang ama at nakatatandang kapatid na lalaki. Lagi siyang nakabuntot sa lolo niya kaya hindi nakakapagtakang siya ang paboritong apo sa kabila ng pagiging babae niya. Nagmana raw kasi siya rito, matigas ang loob. Hindi siya katulad ng papa at kuya niya na sobrang bait. Kaya minsan, inaabuso na ang pagiging mapagbigay nila.

Ganado niyang nilantakan ang pagkaing hinakot niya. Maririnig sa paligid ang tunog ng malutong na balat nang bumaon ang ngipin niya sa hita ng manok.

"Esperanza!" sigaw ni Señora Isidora. Sa himig ng boses nito, para itong naeskandalo. Nahuli kasi nito ang anak na hawak ang pagkain habang kinakagat iyon.

Napaungol nang mahina ang dalaga. Siguradong sisermunan na naman siya ng mama niya. Iisa-isahin na naman nito ang tamang asal kapag nasa harapan ng hapag-kainan.

"Mama, mukhang maaga po kayo ngayon." Pasimpleng ibinaba niya ang hawak.

"Ilang beses ko bang sasabihin sa 'yo na gumamit ka ng kubyertos 'pag kumakain."

"Ma, mas mabilis kumain 'pag walang kubyertos. Saka, wala namang nakakakita sa 'kin."

"Wala!" Namilog ang mga mata nito. "Paano kung may kasama ako? Eh, 'di nakita niya kung paano ka kumain." Lumipat ang paningin nito sa plato niya. Lalong nagsalubong ang kilay nito nang makita ang santambak na pagkaing kinuha niya. "Ilang taon ka bang 'di pinakain at parang gutom na gutom ka? Anak naman, sinabi ko na sa 'yong magbawas ka ng timbang. Pa'no ka papayat kung pang-isang dosenang tao 'yang pagkain mo?"

"Kayo lang naman ang may gustong pumayat ako. Kung akong tatanungin n'yo, kontento na ako sa katawan ko."

"Walang lalaking magkakagusto sa 'yo. Aba'y talagang tatanda kang dalaga n'yan. Magbibeinte-singko ka na, hanggang ngayon, wala pa ring nagtatangkang manligaw sa 'yo."

Sumimangot ang dalaga. Nagsisimula nang uminit ang ulo niya. Kasalanan niya ba kung walang mangahas manligaw sa kaniya? Kung bakit kasi nauso pa ang maliit na baywang. Beinte-siyete pulgada lang ang sukat ng baywang niya. Iyon ay kung hindi siya hihinga at isang linggo siyang hindi kakain. Ibubuka niya na sana ang bibig para sagutin ang ina nang may nagsalita sa gawing pinto.

"Ano ba 'yan, Isidora? Ang aga-aga, pinapagalitan mo na naman ang apo ko," saway ni Don Escobar. "Malayo pa lang ako, dinig ko na ang boses mo." Tumingin ito sa direksyon ni Esperanza at nginitian siya.

"Magandang umaga, Lolo!" masayang bati niya.

"Kaya ho matigas ang ulo nitong apo n'yo dahil kinakampihan n'yo." Binuksan nito ang abaniko. Sunod-sunod na tunog na pak, pak, pak ang maririnig dahil sa bilis ng pagpaypay nito. "Hinayaan ko kayo noon, pero ngayon, ako ang masusunod." Matalim na tinitigan nito ang anak. Lumiit ang mga mata nito nang mapansin ang suot ni Esperanza. "Ba't 'di ka pa nakaayos?"