Nghìn năm Cổ Đại

Điều lý thú về Lý Chiêu Hoàng

[ NHỮNG ĐIỀU LÝ THÚ VỀ LÝ CHIÊU HOÀNG ]

Có không nhiều tài liệu nói về cuộc đời của Lý Chiêu Hoàng, đa phần chỉ ghi chép khá ngắn gọn. Chính vì vậy mà có ít nguời biết rõ về cuộc đời đầy sóng gió của người phụ nữ có số phận đặc biệt nhất trong lịch sử Việt Nam. Sau đây là vài điều khá lý thú về bà được tổng hợp:

1/ Lý Chiêu Hoàng là nữ hoàng đế duy nhất trong lịch sử hơn 1000 năm tồn tại và phát triển của chế độ phong kiến. Bà là trường hợp duy nhất, độc nhất vô nhị là một '' nữ hoàng ''.

2/ Lý Chiêu Hoàng ngoài là phụ nữ duy nhất từng được phong Thái tử trong Lịch sử Việt Nam thì đồng thời cũng là người ở ngôi Thái tử trong thời gian ngắn nhất. Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, tháng 10 năm Giáp Thân (1224) Lý Huệ Tông "xuống chiếu lập công chúa Chiêu Thánh làm Hoàng thái tử để truyền ngôi cho". Như vậy Lý Chiêu Hoàng được lập làm Thái tử và ngay sau đó được truyền ngôi, vì thế bà làm thái tử không đầy một ngày.

3/ Lý Chiêu Hoàng lên ngôi tháng 10 năm Giáp Thân (1224) khi đó bà mới 7 tuổi, thuộc danh sách những vị vua trẻ trong lịch sử nước ta.

4/ Lý Chiêu Hoàng làm vua hơn 1 năm, từ tháng 10 năm Giáp Thân (1224) đến tháng 12 năm Ất Dậu (1225) thì nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh (tức Trần Thái Tông). Bà là vị vua ở ngôi ngắn nhất trong số các vua triều Lý.

5/ Lý Chiêu Hoàng là vua triều Lý đặt ít niên hiệu nhất và niên hiệu của bà là một trong những niên hiệu dài nhất có tới 4 chữ, sử chép rằng: "Chiêu Thánh lên ngôi, đổi niên hiệu là Thiên Chương Hữu Đạo" (Đại Việt sử ký toàn thư).

6/ Chuyện hôn nhân của Lý Chiêu Hoàng và Trần Cảnh là một trong những nghi vấn của lịch sử. Chúng ta đều biết Trần Thủ Độ chính là người "đạo diễn" vở kịch "vợ nhường ngôi cho chồng", chuyển vương quyền từ tay họ Lý sang họ Trần một cách êm thấm. Tuy nhiên dường như không hề có lễ thành hôn của Lý Chiêu Hoàng, sử sách không có dòng nào ghi chép về điều đó, tất cả chỉ dựa trên thông tin của Trần Thủ Độ mà thôi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư viết: "Trần Thủ Độ tự đem gia thuộc thân thích vào trong cung cấm, sai đóng cửa thành và các cửa cung, cử người coi giữ. Các quan đến chầu không được vào. Thủ Độ loan báo rằng: Bệ hạ đã có chồng rồi. Các quan đều nói được, xin chọn ngày vào chầu".

7/ Lý Chiêu Hoàng là người duy nhất trong lịch sử 2 lần làm công chúa và lại là công chúa của hai triều đại khác nhau. Bà sinh tháng 9 năm Mậu Dần (1218), sau khi ra đời được phong làm Chiêu Thánh công chúa. Năm Đinh Dậu (1237) Trần Thủ Độ mượn cớ bà không thể sinh con nên đã ép Trần Thái Tông phế ngôi hoàng hậu rồi giáng bà xuống làm công chúa.

8/ Lý Chiêu Hoàng là người duy nhất trong lịch sử làm vua của một vương triều rồi lại làm hoàng hậu của một vương triều khác. Ngày 11 tháng 12 năm Ất Dậu (1225) bà nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh (tức Trần Thái Tông vị vua đầu tiên của nhà Trần) và trở thành hoàng hậu Chiêu Thánh.

9/ Lý Chiêu Hoàng và Trần Thái Tông là đôi vợ chồng duy nhất trong lịch sử đều làm vua.

10/ Lý Chiêu Hoàng là người mang một nỗi oan lịch sử, người đương thời cũng như các sách sử đều cho rằng bà là người có tội đã làm mất ngôi vương triều Lý. Sách Việt sử tiêu án cho rằng: "... bà là chất âm mà ở dương vị, trái hẳn lẽ thường"; Việt giám thông khảo tổng luận chê Chiêu Hoàng là "Vua đàn bà vì thế không gánh vác nổi cơ nghiệp..." Còn trong dân gian đặt ra câu: "Tộ truyền bát diệp, diệp lạc âm sinh" nghĩa là: truyền được 8 lá, lá rụng xuống rồi âm khí sinh ra, ý nói nhà Lý truyền ngôi được đời rồi mất ngôi vì có vua đàn bà.

11/ Một việc xưa nay chưa từng có trong lịch sử là năm Mậu Ngọ (1258) Lý Chiêu Hoàng trở thành "phần thưởng" ban cho tướng có công. Chồng cũ của bà là Trần Thái Tông xét thấy tướng Lê Tần có công đầu trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ nên đã cho ban quốc tính, đổi tên là Lê Phụ Trần và đem Chiêu Hoàng gả cho vị tướng này coi như là một phần thưởng đặc biệt.

12/ Lý Chiêu Hoàng lấy Lê Tần khi đã 40 tuổi nhưng từ đó cuộc đời bà mới thực sự có hạnh phúc; bà đã sinh ra được 2 người con, con trai là Lê Tông, con gái là Ngọc Khuê. Một điều thú vị là Lê Tông (còn có tên khác là Lê Phụ Hiền) sau này được ban quốc tính (họ vua) và đổi tên thành Trần Bình Trọng, một danh tướng nổi tiếng với câu nói bất hủ: "Ta thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc", ông còn là phò mã triều Trần, được vua Trần Thái Tông gả công chúa Thụy Bảo làm vợ. Còn Ngọc Khuê sau này được gả cho Trạng nguyên Trần Cố (đỗ khoa thi năm Bính Dần 1266).

13/ Lý Chiêu Hoàng là người duy nhất trong lịch sử trải qua 6 danh vị suốt cả cuộc đời thăng trầm: 1. Công chúa nhà Lý, 2. Thái tử, 3. Nữ hoàng, 4. Hoàng hậu, 5. Công chúa nhà Trần, 6. Phu nhân tướng quân.

14/ Lý Chiêu Hoàng mất ngày 23 tháng 9 năm Mậu Dầu (1278) thọ 60 tuổi; điều đặc biệt kỳ lạ là khi đó tóc bà vẫn đen nhánh, môi đỏ như tô son, đôi má vẫn một màu hồng đào.

15/ Lịch sử ghi chép về Lý Chiêu Hoàng với nỗi niềm bi kịch mà không nêu rõ công lao gì trong hơn 1 năm ở ngôi của bà. Thế nhưng trong nhân dân nhiều nơi rất trân trọng tôn bà làm Thành hoàng vì đã giúp dân xây dựng xóm làng, an cư lạc nghiệp như làng Tình Quang và làng Giao Tự (Gia Lâm, Hà Nội), làng Yên Thành (nay thuộc quận Ba Đình, Hà Nội)...

16 / Lý Chiêu Hoàng là vị vua duy nhất không được thờ ở đền Đô bởi quan niệm "Nữ nhân ngoại tộc", bà đã làm dâu của họ Trần lại làm mất ngôi nên có tội với nhà Lý vì thế không được thờ cùng Lý Bát Đế. Nhân dân đã lập một ngôi đền thờ riêng cho bà ở gần đền Đô đặt lên là đền Rồng (Long miếu điện). Hàng năm vào dịp lễ hội đền Đô (15/3 âm lịch) người dân lại rước kiệu của bà từ đền Rồng về đền Đô để bà được gặp vua cha và các vị vua triều Lý.

Nguồn tham khảo : Chương I- Phần II. Sách: "Lý Chiêu Hoàng - Một đời sóng gió" của tác giả Lê Thái Dũng.

Nguồn bài viết: Tôn Gia - Sĩ Tộc.