ဟိုကၠဴ (Haiku)
ဟိုကၠဴ သည္ ဂ်ပန္မွ စတင္ဖံံြ ့ျဖိဳးလာေသာ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားတစ္ခုျဖစ္ျပီး ယင္းကို ခ်ိတ္ဆက္ကဗ်ာဟုလည္း ေခၚႀကသည္။ ထိုဟိုကၠဴေခၚ ခ်ိတ္ဆက္ကဗ်ာကို ထူေထာင္ခဲ့သူတို ့မွာ ဆိုဂီ(Soji) ရႈိမာကု(Shohaku) ဆိုခ်ိဳ(Socho) တို ့ျဖစ္သည္။
ထိုသံုးဦးသည္ ၁၄၈၈ခုႏွစ္တြင္ ေတြ ့ဆံုခဲ့ႀကျပီးေနာက္ သံုးဦးစပ္၍ ဟိုကၠဴခ်ိတ္ဆက္ကဗ်ာ ၁၀၀ကို ဖြဲ ့ဆိုခဲ့ႀကသည္။ ထိုကဗ်ာ ၁၀၀မွာ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ညီညႊတ္ရံုမ်ွသာမက ဖန္လိုက္ေသာအခါတြင္လည္း အေႀကာင္းအရပ္ နွစ္မ်ိဳးနွစ္စားဖြဲ ့ႏြဲ ့ ထားသည့္အလား ေတြ ့ၿမင္ရသည္ဟု ပညာရွင္တို ့က သံုးသပ္ႀကသည္။ ထိုကဲ့သို ့ ဖြဲ့ဆိုရေသာ ကဗ်ာပံုစံမ်ိဳးကိုလည္း ဂ်ပန္ကဗ်ာဆရာတို ့က အေတာ္သေဘာက်ခဲ့ႀကသည္။
ဂ်ပန္ကဗ်ာဆရာ အစၥ(Issa AD 1763-1828)ကမူ သူသည္ ဟိုကၠဴကဗ်ာမ်ားကို ဖြဲ ့ဆိုရာတြင္ ျပည္သူလူထု နားလည္ေစလိုေသာသေဘာျဖင့္သာ ဖြဲ ့ဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုဟိုကၠဴကဗ်ာေလးမ်ားသည္ ေလာကႀကီးထဲမွာ ဘာမ်ွမေျပာပေလာက္ေသာ သာမန္အျဖစ္အပ်က္ေလးမ်ားကို ထာဝရတည္တံေအာင္ စြဲေဆာင္ေပးႀကသည္။ ထိုဟိုကၠဴကဗ်ာမ်ားကို သာမန္အားျဖင့္ ေပ်ာ္စရာအေႀကာင္းမ်ားသာ ဖြဲ ့ဆိုႀကသည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း တခါတရံ ဝမ္းနည္းဖြယ္ သနားစဖြယ္ အေႀကာင္းအရာမ်ားကိုလည္း ဖြဲ ့ဆိုထားေသာ ဟိုကၠဴမ်ားလည္း ရွိပါသည္။
ဟိုကၠဴ ကဗ်ာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ျပီး ဂ်ပန္ကဗ်ာဆရာႀကီး ေကတို(Kato)က ဟိုကၠဴ ကဗ်ာမ်ားမွာ ရိုးသားမူတစ္ခုတည္းကိုသာ ေတာင္းဆိုျပီး သမားဂုဏ္မျပဖို ့ စည္းကမ္းခ်က္တစ္ခုတည္းကိုသာ ေမတၲာရပ္ခံပါသည္ဟု ဆိုခဲ့ဖူးသည္။ သို ့ပါေသာ္လည္း ဟိုကၠဴ ကဗ်ာမ်ားသည္ ကဗ်ာပါအေႀကာင္းအရာကို ျပန္လည္ေျပာမျပႏိူင္ေသာ စာေပပံုစံတစ္ရပ္အေနျဖင့္ရွိသည္။ တစ္ခါတရံ ထိုကဗ်ာမ်ားသည္ စုေပၚင္းစပ္ဟပ္၍ ကစားရေသာ ကေလးငယ္တို ့၏ သစ္တံုးအိမ္ကေလးမ်ားႏွင့္လည္း တူသည္။ တခါတရံတြင္လည္း လွပေသာ ေတးသြားမ်ားကို တီးမႈတ္ရန္အတြက္ ေရးထုတ္ထားေသာ ဂီတသံစဥ္သေကၤတမ်ားႏွင့္လည္းတူသည္။
သို ့ျဖစ္ရာ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာေလးမ်ား၏ အလွသည္ ေႀကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္မူအေပၚတြင္ လည္းေကာင္း အဓိပၸာယ္ဆိုလိုရင္းမ်ားအေပၚတြင္လည္းေကာင္း ရွာေဖြမေတြ ့ရွိရတတ္ဘဲ ထိုအရာ၏ ေနာက္ကြယ္မွာသာ ကဗ်ာ၏ အလွတရားက ပုန္းကြယ္ေနတတ္ပါသည္။ ထိုေႀကာင့္ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာမ်ား တိုတိုႏွင့္ လိုရင္းေရာက္ေအာင္ ဖြဲ ့ဆိုတတ္မူမွာ မ်ားစာြ အေရးပါေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ အေတြးေကာင္းရန္လည္း အထူးလိုအပ္သည္။
ဂ်ပန္ျပည္တြင္အိမ္ကထြက္ျပီး ေနရာအႏွံလွည့္လည္သြားေရာက္၍ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာစပ္ႀကသူတို ့ကို ကဗ်ာခရီးသည္ဟု ဆိုႀကသည္။ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာမ်ားအတြက္ ကုန္ႀကမ္းမ်ားသည္ သက္မဲ့ သဘာဝေလာကတြင္သာမက မိမိႏွင့္တစ္ခါမ်ွ သိကြ်မ္းဖူးျခင္းမရွိေသာ လူမ်ား၏ လႈပ္ရွားျပဳမူဟန္မ်ားသည္လည္း ကုန္ႀကမ္းမ်ားျဖစ္တတ္ေလသည္။ ကဗ်ာဆရာေဆးရွီကမူ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္မွာ ခံစားခ်က္တစ္ခုကို တိုက္ရိုက္ေဖာ္ထုတ္မည္ဆိုလ်ွင္ ထိုကဗ်ာမွာ က်ဥ္းေျမာင္းျပီး ပ်င္းစရာေကာင္းသည္ဟု ယူဆသည္။
ဟိုကၠဴကဗ်ာတစ္ပုဒ္သည္ အရာဝထၳဴ မ်ားႏွင့္ခံစားခ်က္မ်ားကို အက်ိဳးရွိရွိ ထိထိေရာက္ေရာက္အသံုးခ်ျပီး ကဗ်ာဆရာ၏ ရင္းတြင္းမွ ခံစားခ်က္ျဖင့္ ဆက္စပ္ေပးမွသာ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ျဖစ္လာႏိူင္သည္ဟုလည္း ယူဆခဲ့သည္။ သူ၏ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာသေဘာတရားမွာမူ
၁။ သဘာဝတရားမွ ပံုႀကမ္းဆြဲယူတတ္ျခင္း(Sketching from nature)
၂။ အာရံုႏွစ္ခုကို ယွဥ္တြဲတတ္ျခင္း(Juxtaposition)
၃။ ယထာဘူတက်က် ကိုယ္စားျပဳ ေဖာ္ျပတတ္ျခင္း (Objective repersentation)တို ့ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ကိုးကား
ဆရာထင္လင္း၏ ကမ႓ာစာေပအညႊန္း
ဆရာရဲၿမလြင္၏ ဟိုကၠဴ ကဗ်ာခ်စ္စရာ
Apr19.2020
Minsetwai
