ကဗျာ​ဖြင့် မွေ့လျော်ခြင်း

အေနာက္တိုင္းမွ အမ်ိဳးအစားခြဲျခားထားမူ

အေနာက္တိုင္းမွ အမ်ိဳးအစားခြဲျခားထားမူ
*****************************
အေနာက္တိုင္းကဗ်ာေလာက (အင္ဂလိုဆက္ဇံု) တြင္ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားတို႔မွာ အလြန္ မ်ားျပားလွသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားမ်ားျပားသည့္အေလ်ွာတ္  စိတ္ဝင္စားစရာလည္းေကာင္း၏။
အေနာက္တိုင္း (အဂၤလိပ္+အေမရိကန္) ကဗ်ာမ်ားကို ပူလစ္ဇာဆုရဆရာမ (ကဗ်ာဝပ္ေ႐ွာ့ေတြသာလုပ္) ေမရီေအာ့လစ္ဗာ(Mary Oliver) မွ အဓိကက်တဲ့ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ျပခဲ့သည္။ ယင္းတို႔မွာ _
၁။ လစ္ရစ္(ခ)ကဗ်ာ (the Lyric Poem)
၂။ နာေရးတစ္(ဗ)ကဗ်ာ (the Narrative Poem)
၃။ ကဗ်ာ႐ွည္ (the Long Poem)
၄။ စကားေျပကဗ်ာ (the Prose Poem)တို႔ပင္ျဖစ္သည္။

၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ပထမအႀကိမ္ပံုႏွိပ္ခဲ့တဲ့ ဆာရာသြန္း (Sara Thorne) ရဲ႕ ့ 'Mastering Poetry' ထဲမွာေတာ့ ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားမ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ခြဲျခားျပခဲ့ပါတယ္။
၁။ ဆြန္းနက္ ( Sonnet)
၂။တစ္ဆယ့္ကိုးေၾကာင္းဖြဲ႔ကဗ်ာ ( Villanelle)
၃။ ဟိုကၠဴ (Haiku)
၄။ တမ္းခ်င္း ငိုခ်င္း(Elegy)
၅။ လစ္ရစ္(ခ)(Lyric)
၆။ တမ္းခ်င္း (Ode)
၇။ ေက်းလက္ဘဝအလွသရုပ္ေဖာ္ကဗ်ာ (Pastoral)
၈။ ဇာတ္ေၾကာင္းေျပာကဗ်ာ (Narrative)ဟူ၍ ျဖစ္သည္။

ရီးအာ့န္းဝစ္( လ)ယမ္ (ဇ)(Rhian Williams) ေရးေသာ “Poetry Toolkit” (the essential guide to studying poetry) ရဲ႕ ဒုတိယအႀကိမ္တြင္မူ
၁။ေမာ္ကြန္းကဗ်ာ႐ွည္ (Epic)
၂။ လစ္ရစ္(ခ)(Lyric)
၃။ ဘဲလက္(ဒ) (Ballad)
၄။ အခ်စ္ကဗ်ာ (Love Poetry)   အမ်ိဳးအစားမ်ား
၅။တမ္းခ်င္း ငိုခ်င္း (Elegy)
၆။ ေက်းလက္ဘဝအလွသရုပ္ေဖာ္ကဗ်ာ (Pastoral)
၇။ ေပါ့ပါးကဗ်ာ (Light Verse) တို႔ျဖစ္သည္ဟု ခြဲ ျခားတင္ျပခဲ့ၿပီး ေနာက္မွ ပံုသ႑ာန္ဆိုၿပီး ထပ္ေရးခဲ့သည္။။ အမ်ိဳးအစား (အထက္မွာေဖာ္ျပၿပီး) ကို အခန္း (၁) မွာေရးကာ ပံုသ႑ာန္ (Form) ကိုေတာ့ အခန္း (၂) မွာေရးခဲ့သည္။ သူကပဲ ပံုသ႑ာန္ကို ေလးမ်ိဳးထပ္ခြဲခဲ့၏။ ထိုပံုသ႑ာန္ေလးမ်ိဳးမွာ _
အေျပာင္းအလဲလုပ္ႏိုင္ေသာ ကဗ်ာ (Variable Form)
*****************************************
ထို အေျပာင္းအလဲလုပ္ႏိူင္ေသာ ကဗ်ာတြင္ ပါဝင္ေသာ ကဗ်ာမ်ာမွာ _
၁။ တမ္းခ်င္း- Ode (တမ္းခ်င္း) ကို Pindaric ode နဲ႕ Horation Ode ဆိုၿပီး (၂) မ်ိဳးထပ္ခဲ့၏။
၂။ အက္ပီဂရမ္(ဝါ)ဟာသကဗ်ာတို- Epigram
၃။ ဒီမမ္ (ဝါ) တစ္ဦးတည္းဇာတ္ေျပာကဗ်ာ- Dramatic Monologue
၄။ သခၤ် ိဳင္းစာကဗ်ာ- Epitaph
၅။ ေပးစာကဗ်ာ  - Epistolary

၆။ တက္က်မီတာငါးစံုပါကာရန္မဲ႔ကဗ်ာ - Blank Verse တို႔ပင္ျဖစ္သည္။
အေျပာင္းအလဲမလုပ္ႏိုင္ေသာ ကဗ်ာ (Fixed Form)
****************************************
အေျပာင္းအလဲမလုပ္ႏိူင္ေသာ ကဗ်ာမ်ားတြင္ ပါဝင္ေသာကဗ်ာမ်ားကမူ
၁။ဆြန္းနက္ (Sonnet) ယင္းတြင္  (ႏိုင္ငံေရး (Political Sonnet) နဲ႕ ဘာသာေရး (Religious Sonnet) ဟူ၍ ၂ မ်ိဳးထပ္ခြဲခဲ့၏။)
၂။ ဟိုကၠဴ (Haiku)
၃။ ငါးေၾကာင္းဖြဲ႔ဟာသကဗ်ာတို(Limerick)
၄။တစ္ဆယ့္ကိုးေၾကာင္းဖြဲ႔ကဗ်ာ (Villanelle)
၅။ ျပင္သစ္ပံုစံခ် ကဗ်ာမ်ား (Fixed French Forms) တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းတြင္ ျပင္သစ္ပံုစံခ် ကဗ်ာအမ်ိဳးအစားထဲတြင္
၁။ထရီးအားေလး (Triolet)
၂။ေရာ့(န)ဒိုး(Rondeau)
၃။ဘဲ႔လား( ဒ )(Ballade)   နဲ႕
၄။ဆက္(စ)ထီးနား (Sestina)      တို႕ပါဝင္ေလသည္။

အျမင္ျဖင့္ခံစားလို႕ရေသာ ကဗ်ာပံုသ႑ာန္
(Visual Forms)
********************************
အျမင္ျဖင့္ခံစားလို႕ရေသာ ကဗ်ာပံုသ႑ာန္ ထဲမွာေတာ့ ေအာက္ပါ ကဗ်ာေတြပါဝင္ပါတယ္။
၁။ကြန္ခရီး(ခ) (ဝါ) ပံုစံခ်ေရးသားတဲ့ ကဗ်ာ (Concrete (or) Pattern Poems)
၂။အက္ခေရာ့စထစ္(ခ)(ဝါ)ထိပ္စီးတူ စာလံုးေလးေတြကို ပံုေဖာ္တဲ့ကဗ်ာ( Acrostic Poetry )
အေရာအေႏွာကဗ်ာမ်ား (Hybrid Forms)
************************************
အေရာအေႏွာ ကဗ်ာထဲမွာေတာ့
၁။ ကဗ်ာနဲ႕ျပဇာတ္အေရာ (Verse Drama)
၂။ကဗ်ာနဲ႕ဝတၳဳအေရာ (Verse Novel)
၃။ရိုးရာ နဲ႕ဆန္းသစ္ အေရာ (အေမရိကန္ဟိုက္ဘရဒ္အသစ္)
ထိုေနရာတြင္ ဆရာေဇာ္ေဇာ္ေအာင္က ကဗ်ာမွာ ထပ္မံျဖည့္စြတ္ ျပထားသည္မွာ
၄။ လစ္ရစ္( ခ )နဲ႕ ဘာသာစကားကဗ်ာ (Lyric+ Language)
၅။ ပံုစံမဲ့ပံုစံ (Formless Form)တို႔ပင္ ျဖစ္သည္။
ထိုအျပင္ ဆရာေဇာ္ေဇာ္ေအာင္က အေမရိကန္ကဗ်ာအကယ္ဒမီဆိုဒ္မွ ကဗ်ာမ်ားကို ထပ္၍ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ခဲ့ရာ ေအာက္ပိုင္းအတိုင္း ေတြ႔ျမင္ရျပန္ပါသည္။
၁။ ဘလူး(ဇ)ကဗ်ာ (Blues Poems)
၂။ ဆန္တိုကဗ်ာ (Cento Poem)
၃။ ေကာက္ရ/အျမင္သစ္ကဗ်ာ (Found Poem)
၄။ က်ပန္းစာသားကဗ်ာ (Chance Operation)
၅။ သရမ်ားကို တစ္လံုးခ်င္းတည္ေရးေသာ ယူနီေဗာ္ကယ္လစ္(စ္)ကဗ်ာ
၆။ မင္နီမယ္(လ)အနည္းဆံုးစကားလံုးကဗ်ာ (Fine and Dust)
၇။ ဘာသာစကားဗဟိုျပဳကဗ်ာ (Language Poetry)
၈။ ဝန္ခံဖြင့္ဟကဗ်ာ (Confessional Poetry)
၉။ ကြန္ဆက္(ပ)ခ်ဴရယ္ကဗ်ာ (Conceptual Poetry) ၁၀။ ၾသဂဲနစ္ကဗ်ာ (Organic Poem)
၁၁။ ဟစ္(ပ)ေဟာ့(ပ)ကဗ်ာ (Hip-hop Poetry)
၁၂။ မီတာဖစ္ဆစ္ကယ္(လ)ကဗ်ာ ( Metaphysical Poetry )
၁၃။  ႐ိုမန္းတစ္ကဗ်ာ (Romantic Poetry
၁၄။ ဒီေကးဒန္႕ေခတ္ကဗ်ာ (၁၉ ရာစု ေအာ္စကားဝိုင္းဒ္ မွနန္းဒူး)
၁၅။ ပီအာ(ရ)ပီအုပ္စုကဗ်ာ(ဝိတိုရိယေခတ္ ရက္ရွစကင္ မွ ရိုဆက္တီ)
၁၆။ ဒီေကာလာ့ဂ်္အမ်ိဳးအစားကဗ်ာ
(သူတပါးစာသားအား မွင္ျဖင့္ဖ်က္ထုတ္)
၁၇။ ဟိုက္ပါတက္(စ)၊ အယ္နီေမး႐ွင္း (ဒစ္ဂ်စ္တယ္ကဗ်ာ)
၁၈။ အေပါင္းခုနစ္လံုးေျမာက္နာမ္(N+7) အစားထိုးကဗ်ာ
၁၉။ ႀတိဂံစႏိုးေဘာ(လ)(ဝါ)ႏွင္းေဘာလံုးကဗ်ာ ( Snow Ball Poetry) (ေလးေထာင့္ပံု square off အတိပံုသ႑ာန္ ကဗ်ာမ်ား)
၂၀။ စကားေျပာကဗ်ာ (Talk Poem)
၂၁။ ဖလာ့(ဖ)ကဗ်ာ (Flarf Poetry)
၂၂။ ႏွစ္ဘက္လွကဗ်ာ (Cleave Poetry)
၂၃။ ပါေဖါမန္႕(စ)ကဗ်ာ (Performance Poetry)
၂၄။ 3x3x3 (သံုးလံုးတစ္ေၾကာင္း၊ သံုးေၾကာင္းတစ္ပုဒ္၊ သံုးပုဒ္တစ္ပုဒ္) ကဗ်ာ
၂၅။ ေလာ့ဂါအီးဒစ္(ခ)(ဝါ) မီတာမမွန္ စကားေျပဆန္ကဗ်ာ( Logaoedic Poem)
၂၆။ ဂ်ပန္တန္ခကဗ်ာ (Tanka Poetry)
၂၇။ မေလးရွားပြန္တြန္းကဗ်ာ (the Pantoum)
၂၈။ ဘရာဇီးကြန္ခရီး(ခ)ကဗ်ာ (Brazilian Concrete Poetry)
၂၉။ ပါေဖာမန့္စ္ တင္ဆက္ရြတ္ဆိုကဗ်ာ မ်ားပင္ျဖစ္သည္။

မွတ္ခ်က္။ ။ဆရာေဇာ္ေဇာ္ေအာင္၏ ခရမ္းျပာႏွင့္ ဆက္စပ္အခင္းအက်င္းမ်ားအား ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပသည္။