Piling-pili: Pagbasa sa Ilang Tulang Filipino

Bagyo

May bagyo ma,t, may rilim

ang ola,y, titiguisin

aco,y, magpipilit din:

aquing paglalacabayin

toloyin cong hanapin

Dios na ama namin.

Cun di man magupiling

tocsong mabaomabaoin,

aco,y, mangangahas din:

itong libro,y, basahin,

at dito co hahangoin

aquing sasandatahin.

Cun dati mang nabulag

aco,y, pasasalamat,

na ito ang liuanag

Dios ang nagpahayag

sa Padreng nagsiualat

nitong mabuting sulat.

Naguiua ma,t, nabagbag

daloyong matataas,

aco,y, magsusumicad

babagohin ang lacas;

dito rin hahaguilap

timbulang icaligtas.

Cun lompo na,t, cun pilay

anong di icahacbang

naito ang aacay

magtuturo nang daan:

toncod ay inilaan

sucat pagcatibayan.

Una Persona Tagala

Hindi ko maiwasang idawit ang tulang ito sa pagninilay sa taunang pagdalaw ng mga bagyo sa Filipinas—at kahit Disyembre na ay wala pa rin tayong ligtas! Marahil ay noon pa mang isinulat ito bilang papuri o blurb sa aklat na Memorial dela Vida Cristiana en Lengua Tagala ni Fray Francisco de San Jose, ipinamamalas na ang likas na inog ng panahon sa bansa, na siya namang mahihinuha sa tradisyon ng ating panulaan, magmula pa sa kapanahunan ng tanaga, diona, dalit, at bugtong. Malapit sa ating sinaunang kamalayan ang kalikasan, kaya’t hindi na nakapagtatakang nakatuon ang ating matulaing pag-iimahen sa mga penomenong pangkalikasa’t pangkapaligiran. Sinasabing ang tulang itong kilala na ngayon sa palathalaan bilang “May Bagyo Ma’t May Rilim” ang kauna-unahang limbag na tula sa bansa, at patuloy nitong inaalingawngaw ang siklo ng mga panahong salamin din ng pang-araw-araw na buhay ng sinaunang mamamayan. Kilala ring “una persona tagala” ang sumulat nito, bagaman walang tiyakang pangalan at katauhan; ang tiyak lamang, may kamalayan ang sumulat nito hinggil sa maaaring salaminan ng pamumuhay ng lunan, na maaaring pagkunan ng kaniyang hulagway, upang ipahiwatig ang pakikipagsapalaran ng tao sa kaniyang bagong pananampalataya. Sa kaniyang tula at pagpupugay sa “Padreng nagsiualat/ ng mabuting sulat”, nagkaroon ng bagong dalumat ang bagyo: isa na itong talinghaga ng buhay na sakdal ng pagsubok at karupukan, isang buhay na itinutuon upang mahanap ang “Dios na ama namin.” Ang tulang ito ang masasabing kauna-unahang nagtalaga sa ating estropa ng malaong binabanggit na “malungkuting salamisim”—dito unang inilathala ang matapang na pagtingin sa pagsubok ng buhay bilang pagpapatatag ng sariling bait at kabutihan. Bago ang Pasyon ni Gaspar Aquino de Belen, naunang di hamak ang tulang ito sa paglalarawan sa ating buhay bilang walang hanggang pagbata sa hirap, sa isang laksang lumbay na kakatawanin di maglalaon ng pigura ni Kristo. Basahin sa makabagong anyo: Ang ula’y titigisin, ako’y magpipilit din, aking paglalakbayin…Gagawin ang lahat nang ito, may bagyo ma’t may rilim. Nirebisa ng bagong pananampalataya, at maging ng tula, ang nakamihasanang tingin sa bagyo—binihisan na ito ng bagong pagbasa, at wari’y naikintal mula noon sa ating malay ang pagturing sa buhay bilang mabagyong paglalakbay at sa huli’y pagtamasa sa kaligtasan.