TRUYỆN PHẬT GIÁO

THIỆN TÀI ĐỒNG TỬ

Thiện tài đồng tử

    1. Học đạo từ Văn-thù và Phổ Hiền

   Thiện Tài Đồng Tử là một thanh niên nổi danh do hành Bồ-tát hạnh kiệt xuất. Thiện Tài được cảm hóa và trực tiếp lãnh thọ sự dẫn dắt của Bồ-tát Văn-thù-sư-lợi, qua đó được gián tiếp lãnh thọ ảnh hưởng hạnh nguyện của ngài Phổ Hiền. Khi mới phát tâm Bồ-đề hành Bồ-tát đạo, Thiện Tài rất ham học hỏi không biết mệt mỏi, một lòng một dạ thực hành chưa hề thối chuyển.
   Văn-thù và Phổ Hiền là hai vị Bồ-tát nổi tiếng xưa nay trong Phật giáo, đều là bậc thượng thủ trong các Bồ-tát. Nơi pháp hội của đức Phật Thích-ca Mâu-ni, hai vị đồng tâm hiệp lực phò trợ pháp Đại thừa “bi trí song vận” vô thượng thậm thâm vi diệu, thực hiện đạo Bồ-tát: Trừ cái khổ của chúng sinh và ban vui cho chúng sinh, đầy đủ bản hoài cứu nhân độ thế của Phật, từng bước cải tiến cõi nhân gian trở thành cảnh Tịnh độ.
   Phật là bậc Thánh vô thượng đầy đủ đại bi đại trí, biểu hiện bi trí viên dung tùy cơ giáo hóa, dùng phương tiện dẫn dắt chúng sinh quy hướng Bồ-đề, cho nên nói Phật là Vô thượng, lòng từ bi và trí tuệ sâu rộng khôn lường. Văn-thù và Phổ Hiền chưa được đầy đủ bi trí như đức Phật, nhưng mỗi vị lại chuyên sâu một mặt, hai vị hợp lại có thể hiển thị đầy đủ công năng đại bi đại trí như đức Phật. Chẳng hạn như nếu phân biệt về việc tuyên dương thì mỗi vị đều tự nêu cao bi và trí (mặc dù hai mặt mà một thể) của đức Phật.
   Do chỗ phân biệt tính chất đặc thù của từng vị cho nên trong hàng Bồ-tát, các Ngài được tôn xưng là Đại Trí Văn-thù-sư-lợi Bồ-tát, Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ-tát, thành ra phân thân đại bi và đại trí của đức Phật. Mỗi vị tùy theo nhiệm vụ riêng mà hành hóa tại nhân gian.
Đạo Đại thừa Bồ-tát là sự kết hợp, cấu thành của bi trí rộng lớn vô biên, vốn chỉ là một thể mà không có hai. Dùng phương tiện mà nói thì mới có phân biệt bi trí tương đối, trước sau sâu cạn chẳng đồng. Như nương nơi đại bi mà lập đại nguyện thì việc độ sinh lấy đại bi làm đầu, như nương nơi đại trí mà thành đại hạnh thì việc giáo hóa lấy đại trí làm đầu. Không đại bi chẳng thể phát đại nguyện, không đại trí chẳng thành đại hạnh. Đại bi thâu nhiếp hết thảy hạnh nguyện cho nên thành hạnh Phổ Hiền. Người học đạo Bồ-tát phải lấy hạnh Phổ Hiền làm lý tưởng thực hiện. Hoàn thành hạnh Phổ Hiền cũng tức là hoàn thành bi đức của Phật. Đại trí thâu nhiếp hết thảy phương tiện, không có phương tiện thì chẳng thể độ sinh, không thành tựu được hạnh Bồ-tát. Cho nên, người học hạnh Bồ-tát lấy trí Văn-thù làm mục tiêu, trí Văn-thù viên thành cũng tức là viên thành trí đức của Phật. Nếu như tổng hợp hai thứ ấy lại tức là tròn đầy bi trí của Phật.
   Việc thực hiện hạnh Bồ-tát tuy có phân ra bi trí, nhưng thực tế thì phải dựa vào nhau mà hành, nương vào nhau mà thành và cần phải có sự liên hệ nhất quán mới có thể hành trung đạo Đại thừa viên dung vô ngại. Như người mù và người què nương nhau mới có lợi. Nếu đem tính nhất quán của bi trí mà triển khai một cách máy móc thì cũng giống như đem người mù và người què tách riêng ra sẽ đi đến chỗ thất cách, hoặc là bất cập hoặc là thái quá, không thành tựu trung đạo và cả hai đều không có lợi. Thiện Tài Đồng Tử học theo hạnh Bồ-tát cho nên phát sinh quan hệ mật thiết với ngài Văn-thù và Phổ Hiền, đó cũng là lý và thế tất nhiên của sự phát triển mà thôi.
   Việc thực hành hạnh Bồ-tát của Thiện Tài Đồng Tử biểu hiện ở chỗ nghiêng nặng về đại trí, vì vậy cậu mới chịu sự chỉ đạo của Bồ-tát Văn-thù mà thực hiện một sự tham vấn rộng rãi. Thật ra, sự tham vấn đó cũng là mục đích hoàn thành đầy đủ hạnh Phổ Hiền rộng lớn, vì tham vấn tức là thực hành hạnh Phổ Hiền, không lìa hạnh Phổ Hiền. Nhưng nếu xét về mặt đại trí thì đó là tạm ẩn tàng cái bi hạnh mà nêu cái nghĩa thù thắng của đại trí, đề cao tính vô thượng của hạnh Đại thừa Bồ-tát, tròn đầy ánh sáng nơi pháp giới.
Việc thực hành Bồ-tát đạo của Thiện Tài chịu ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp với Văn-thù và Phổ Hiền. Vì sao lại phải triển khai? Điều này vốn xuất hiện trong sự tích tham vấn Thiện tri thức liên tục của Thiện Tài Đồng Tử, nhưng bài văn này chỉ đề cập đến phần mở đầu trước khi Thiện Tài đi tham vấn mà thôi.
   2. Hội Phổ Chiếu Pháp Giới ở chùa Đại Tháp