I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Kim Lân (1920- 2007)
- Tên khai sinh: Nguyễn Văn Tài.
- Quê: làng Phù Lưu, tỉnh Bắc Ninh.
- Kim Lân là cây bút truyện ngắn.
- Thế giới nghệ thuật của ông thường là khung cảnh nông thôn, người nông dân.
- Ngoài viết văn ông còn làm báo, diễn kịch, đóng phim.
- Tác phẩm chính: Nên vợ nên chồng (1955), Con chó xấu xí (1962).
- Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2001.
2. Tác phẩm:
a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
- "Vợ nhặt" viết năm 1955 được in trong tập truyện ngắn "Con chó xấu xí" (1962).
- Truyện ngắn có tiền thân là tiểu thuyết "Xóm ngụ cư", tác phẩm viết sau CMT8 nhưng còn dang dở và bị mất bản thảo. Sau khi hoà bình lập lại (1954) tác giả dựa vào cốt truyện cũ đặt tên là Vợ nhặt.
b. Bố cục:
- Đoạn 1 : Tràng đưa người vợ nhặt về nhà
- Đoạn 2: Kể lại chuyện hai người gặp nhau và nên vợ nên chồng
- Đoạn 3: Tình thương của người mẹ già nghèo khó đối với đôi vợ chồng mới
- Đoạn 4: Lòng tin về sự đổi đời trong tương lai
II. Đọc- hiểu văn bản:
1. Ý nghĩa nhan đề "Vợ nhặt":
- Nhan đề đã thâu tóm giá trị nội dung tư tưởng tác phẩm.
- Thứ vợ do nhặt được một cách ngẫu nhiên. Người ta hỏi vợ, cưới vợ, còn ở đây Tràng "nhặt" vợ.
à Thân phận con người bị rẻ rúng như cái rơm, cái rác, có thể "nhặt" ở bất kì đâu, bất kì lúc nào. Đó thực chất là sự khốn cùng của hoàn cảnh.
- Gia đình Tràng từ khi có người "vợ nhặt", mọi người trở nên gắn bó, chăm lo, thu vén cho tổ ấm của mình.
à Nhan đề vừa thể hiện thảm cảnh của người dân trong nạn đói 1945, vừa bộc lộ sự cưu mang, đùm bọc và khát vọng hướng tới cuộc sống tốt hơn và niềm tin của con người trong cảnh khốn cùng.
2. Tình huống truyện:
- Bức tranh ảm đạm của nạn đói:
+ Những người hành khất: "từ Nam Định, Thái Bình đọi chiếu lũ lượt bồng bế, dắt díu nhau lên xanh xám như những bóng ma và nằm ngổn ngang khắp lều chợ"
+ Không khí chết chóc bao trùm: "Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây năm còng queo bên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người"
