Ngữ Văn (Phần 1 - 6, 7)

7.2 | Nhà văn Việt Nam hiện đại chân dung và phong cách - Nguyễn Đăng Mạnh

(SGK)

Ở loại bài thứ nhất, người ta thấy, trong nhà thơ Hồ Chí Minh, có nhà báo Nguyễn Ái Quốc hết sức sắc sảo trong bút pháp ký sự, phóng sự và nghệ thuật mỉa mai, châm biếm.

Ở loại bài thứ hai, ta thấy ở nhà thơ cách mạng, sự tiếp nối truyền thống thi ca lâu đời của phương Đông, của dân tộc từ Lý Bạch, Đỗ Phủ... đến Nguyễn Trãi, Nguyễn Bình Khiêm, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến...

(trích)

--------------------------------------------------

Nhà văn Việt Nam hiện đại chân dung và phong cách

Một sự nghiệp văn học lớn, phong phú, đa dạng

(Nhân đọc Tuyển tập văn học Hồ Chí Minh)

*

Thơ Hồ Chí Minh, nhìn về mặt thể loại và phong cách cũng rất đa dạng.

Đặt những bài ca, bài vè Người viết ở Việt Bắc thời Mặt trận Việt minh bên cạnh những bài thơ chữ Hán của Người trong Nhật ký trong tù hay ra đời trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, thoạt xem, tưởng chừng như của những cây bút khác nhau.

Một đằng là những sáng tác dân gian hết sức mộc mạc chất phác:

Trên đồi cỏ thọc xanh xanh
Một đàn cò đậu ngoài ghềnh xa xa...
... Việt Nam độc lập đồng minh
Có bản chương trình đánh Nhật, đánh Tây...

Tiếp thu và phát huy nghệ thuật dân gian, nhà thơ dân gian Hồ Chí Minh sử dụng rộng rãi những thủ pháp quen thuộc của ca dao, dân ca. Gắn thơ với ca (Ca dân cày, Ca phụ nữ, Ca sợi chỉ, Ca du kích...), nhà thơ dân gian Hồ Chí Minh muốn chính trị nhập sâu vào sinh hoạt vui chơi thoải mái của dân gian và có thể đi theo họ véo von trên nương rẫy, réo rắt giữa cánh đồng, ngân nga nơi sườn non, bờ suối...

Với những bài thơ chữ Hán, Hồ Chí Minh lại trở thành một nhà thơ cổ điển. Một con người từng sống lâu năm ở phương Tây hiện đại, từng viết những truyện ký "như một ngòi bút phương Tây sắc sảo"(Phạm Huy Thông), khi làm thơ cảm hứng trữ tình cho mình hay những đồng chí gấp gũi với mình thưởng thức, lại thường làm thơ chữ Hán đậm màu sắc Đường thi. Có quy luật gì ở đây chăng? Có lẽ mọi hồn thơ xưa nay đều hình thành từ tuổi thiếu niên, trong môi trường tình cảm, trong không khí văn hóa nghệ thuậtđược nhà thơ hít thở từ tuổi chín, mười, thậm chí từ khi còn nằm trong nôi. Hồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình trí thức Hán học, hồn thơ ấy, phải chăng đã hình thành một cách hồn nhiên tự nhiên từ nhỏ trong không khí sinh hoạt văn chương của những ông nghè, ông cử, nghĩa là trong âm hưởng của thơ Đường, thơ Tống?

Người để lại cho đời tập Nhật ký trong tù, một thi phẩm lớn. Từ ngày bản dịch Nhật ký trong tù ra đời, đã có hàng trăm công trình lớn nhỏ, trong nước, ngoài nước viết về giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm này. Ở đây chỉ xin nói thêm về một khía cạnh của tập thơ: tính chất phong phú, đa dạng từ nội dung đến bút pháp, phong cách. Có thể nói, tập thơ đã tạo nên một sự thống nhất hài hòa rất độc đáo của nhiều yếu tố tư tưởng và nghệ thuật tưởng như đối lập với nhau.