Bir Psikoloğun Seyir Defteri

Çocuklarda Bilgisayar Bağımlılığı

Bebek, Çocuk ve Gençlerde PC, Tablet ve Akıllı Telefon Kullanımı ve Bunların Olumsuz Etkileri

Son 30 yıldır tüm Dünya'da ve paralelinde bilgisayar kullanımı artan bir şekilde yaygınlaştı. PC yani kişisel bilgisayar kavramı iş yerlerimizden sonra evlerimize de hızlı bir şekilde nüfuz etti. Ardından bu bilgisayarlar hızlı bir şekilde önce notebook, sonra tablet ve en son olarak da akıllı telefon halini aldılar. Bu cihazların her birinin ortak özelliği ise üzerlerinde yüklü işletim sistemleri ve oyun, sosyal medya ve sözde hayatımızı kolaylaştırıcı diğer yazılımlarıyla hayatımızın büyük bir bölümünü istila etmeleri oldu. Modern toplumda tüm insan yaşantısı bu cihazlara bağımlı hale geldi. Ancak farkında olunmayan ya da sonradan fark edilen bu sorunun farkına, daha çok çocukların bu ve benzeri cihazları kontrolsüz kullanmaya başlamalarıyla varıldı. Şu günlerde çocuklarımız bu cihazların kontrolsüz kullanımıyla ilgili olarak tehdit altında ve bu tehdit gelecek günlerde daha da artacak.Çocukların bilgisayar kullanımı ile ilgili olarak oyun yapımcıları bilgisayara üreticileri ve yazılımcılar ortak bir söylem geliştirdiler ve bu çocukların el becerilerinin ve bilgisayar bilgilerinin geliştiğini iddia ettiler. Bununla eşgüdümlü olarak da özellikle bilgisayar oyunlarının çözünürlük ve grafik kalitelerini gitgide arttırdılar. Sonuçta pek çok küçük çocuk oynadığı oyunu gerçek dünya da ki yaşantısından ayırt edemez oldu. Son 5 sene de yine tüm dünyayı etkisi altına alan sosyal medyanın kullanımı 5-6 yaşlara kadar düştü. Ancak insanların çoğu çocuklarını ve gelecek kuşakları zihinsel, sosyal ve ruhsal açıdan tehdit eden bu tehlikenin farkında değiller.

Bebekleri Çocukları ve Gençleri Bekleyen Tehlikeler

·         0-2 Yaş Bebeklik Çağı;

Her şeyden önce internette anne ve babaları tarafından yayınlanan videolara bakıldığında bebekleri en çok tehdit eden cihazların;  Ipad , e-pad, androidpad ve başka ticari isimleri olan ve ortak adı pad olan cihazlar ve akıllı telefonlar olduğunu görmekteyiz. Hatta belki de 0-6 yaş döneminde ki bebeklerde ve küçük çocuklarda bir ipad bağımlılığı salgınından bahsedebiliriz. İyonize radyasyon değerleri ve RF değerleri ve bunun fiziksel zararları konunun uzmanları tarafından sıklıkla vurgulansa da bu cihazlar halen bu yaş grubu tarafından yoğun bir şekilde pasif ya da aktif olarak kullanılmaktadır. Çocuklara özellikle ev de ya da dış ortamlarda yemek yedirmede yardımcı olarak kullanma tarzına pasif kullanım denilebilir. Aktif kullanım ise bebeğin eline oynayabileceği şekilde bu cihazı vermektir. Her iki durumda da bebek bağımlılık nesnesi haline gelen bu cihazlar bebeklerin derinlik algıları, boyut algıları, şekil zemin algıları daha tam gelişmeyen başka zihinsel becerilerini bozmaktadır. İleri de bu algılar da bozukluklar yaşanması yanında olası sensory-motor dediğimiz (algısal motor) becerilerde gecikmelere ve sorunlara yol açma ihtimali yüksektir. Bu da renk, şekil, zemin ve hatta ileri de harf ve sayı gibi kavramların öğrenilmesini ve gelişimini güçleştirecektir. Bu sebeplerden yukarıda sayılan tüm çeşitteki bu yaş grubu için bilgisayar kullanımının kesinlikle engellenmesi önemlidir.

·         2-6 yaş küçük çocukluk çağı;

Günümüzde pek çok okul öncesi eğitim kurumu ve çocuklarını bu eğitim kurumlarına gönderen aileler alınan ve verilen bilgisayarlı eğitimle övünmektedirler. Temel kavram ve dil becerileri gelişmemiş ya da oturmamış çocukların bilgisayarla erken tanıştırılması yoğun görsel uyaranlara (3 boyutlu görüntü, efektler, animasyonlar vb.) alışan küçük beyinlerin ilerleyen aşamada okul sıralarında dikkat, yoğunlaşma, odaklanma ve öğrenme sorunları yaşadıkları bilinmektedir. Çünkü bu uyaran eşiğine alışan beyinler kara kalem beyaz kâğıdın uyaran düzeyi karşısında çaresiz kalmaktadırlar. Bu nedenlerle bu yaş döneminde kullanım günde 20 dakika haftada ise toplamda bir saati yani 3 günü geçmeyecek şekilde düzenlenmeli ve bu sınırlamalara sıkı sıkı uyulmalıdır.

 ·         6-13 Yaş Çocukluk Çağı;

Yukarıdaki yaş grupları için tehdit unsuru oluşturan nedenler yine aynı şekilde ama aynı şiddette olmasa da bu yaş grubu için geçerlidir. Bu yaş grubu için en önemli tehdit unsuru ise yetişkin içerikli siteler, sosyal medya siteleri ve şiddet öğesi ya da erken ergenliği uyarıcı içerikli oyunlardır. Bu yaş grubu sosyal gelişimsel anlamda çok büyük bir merak içerisindedir, yetişkinlerin ve ebeveynlerin kullandıkları her türlü argüman ve objeyi araştırırlar. Ancak bu  yaş grubunda daha çok kız çocukları sosyal medya sitelerine yetişkin davranış paternine benzer şekilde yaklaşırlar, arkadaş eklemek, annenin babanın oynadığı çiftlik oyunlarını oynamak gibi. Erkek çocuklar ise sosyal medya platformları üzerinden macera ve yarış oyunları vb. oyunları tercih etmektedirler. Buradaki temel sorun erken ergenlik dediğimiz ve günümüzde özellikle psikolojik açıdan uygunsuz internet ve medya kullanımıyla tetiklenen sürece dâhil olmalarıdır. Ayrıca bu yaş grubu bu platformlarda ya da yetişkin sitelerde kendilerine ruhsal ve fiziksel açıdan zarar verebilecek içeriğe maruz kalmalarıdır. Bu yüzden 13 yaşından küçük çocukların bu ve benzeri platforma ve sitelere her ne amaçla olursa olsun (oyun vb.) ulaşmaları engellenmelidir. Ayrıca diğer yandan bu grubun şiddet içerikli bilgisayar oyunlarıyla temas etmesinin şiddet davranışlarını yüksek düzeyde arttırdığı literatür çalışmalarıyla da desteklenmektedir. Bu yüzden 13+ yaş etiketli hiçbir bilgisayar oyunun bu gruptaki çocuklarca oynamasına izin verilmemelidir. Bu yaş grubu için bilgisayar kullanımı ödevler haricinde hafta içi kullanımın olmadığı hafta sonu ise toplamda 4 saati geçmeyen bir kullanım süresiyle sınırlandırılmalıdır. Bu yaş diliminden sonra ise ebeveyn kontrolü yine bırakılmadan gerekirse bir uzmana danışılarak bilgisayarla zaman geçirme hakkı sağlanmalıdır. Bu yapılırken de ilgili site ve programların yasal yaş sınırlarına kesinlikle uyulmalıdır. Akıllı telefon kullanımı ise her ne sebeple olursa olsun engellenmelidir.

 ·         13-18 Yaş Ergenlik Bölümü;

Ergenliğin bu bölümünde kullanıcı gençlerin ise kullanım becerileri ve şekli konusunda eğitim almaları önemlidir. Özellikle sosyal medya ve medya okuryazarlığı dersleri okul programlarına eklenmeli ve bu durum kamu spotlarıyla da desteklenmelidir. Ebeveynler bu dönem de bilgisayar ve internet kullanımını daha çok sınavlara hazırlık süresinden kayıp olarak gördüklerinden önlem almaya çalışmaktadırlar. Ancak yukarıda sayılan yaş dönemlerinde alınmayan önlemler bu dönemin çok daha zor ve bağımlılıklarla geçmesine sebep olmaktadır. Sosyal medya oyun ve internet bağımlığı tanıları uzmanlarca bu yaş grubunda daha fazla konulmaktadır.  Ancak bağımlılık geliştikten sonra bunun düzeltilmesi uzun süren seanslar ve yardım süreçleri gerektirmektedir.  Diğer bir sorun ise erken cinsel ilişkiye özendiren tarzda içerik ve diyaloglara girilebilen tarz da internet sitelerine ulaşımdır. Bu yaş diliminde ebeveyn kontrolü yine bırakılmadan gerekirse bir uzmana danışılarak bilgisayarla zaman geçirme ve içerik hakkı sağlanmalıdır. Bu yapılırken de yine ilgili site ve programların yasal yaş sınırlarına kesinlikle uyulmalıdır. Akıllı telefon kullanımı ise ev içinde özellikle akademik saatlerde engellenmeli internet erişimi yapılacaksa telefon yoluyla değil tablet ya da daha çok pc yoluyla yapılmalıdır. 

Dr.Psikolog Murat SARISOY

www.psikologunuz.org