[TartaLi] Bản giao hưởng Mát-xcơ-va.

I. Stravinsky: Petrushka

"Petrushka" là vở ballet nổi tiếng của nhà soạn nhạc người Nga Igor Stravinsky. Vở ballet bao gồm 4 màn, bắt đầu từ khung cảnh hội chợ Shrovetide nhộn nhịp ở quảng trường Sankt Peterburg, Nga, với những tay trống, ảo thuật gia, vũ công đường phố.Trong không khí hát ca tưng bừng, nhà ảo thuật gia già đã phù phép ba con rối của mình trở nên có sức sống như người: nàng vũ công ballet xinh đẹp, gã hoàng tử xứ Moor, và Petrushka - tên thân mật của Peter, được đặt cho cậu rối bé nhỏ, ngọt ngào, vụng về. Petrushka điên cuồng yêu nàng vũ công, nhưng nàng lại đem lòng say mê gã hoàng tử. Trong căn phòng của những chú rối sau sân khấu, Petrushka cô độc khóc nức nở vì sự lạnh lùng của vũ công, trong khi cậu thì yêu nàng đến tuyệt vọng.

Trong một trận xung đột, Petrushka và gã người Moor đã lao khỏi thế giới của những con rối ra ngoài thế giới của con người, và trong cơn ghen hoàng tử đã đâm chết Petrushka tội nghiệp. Gã đem theo nàng vũ công chạy trốn, còn đám đông ở hội chợ Shrovetide thì hoảng sợ. Ảo thuật gia già xuất hiện, ôm cơ thể vô hồn của Petrushka lên cho mọi người xem và nói: "Mọi người đừng sợ! Nó không phải người thật đâu, nó chỉ là một con rối thôi!"

Đêm xuống, tuyết rơi, người người ra về. Vị ảo thuật gia già đang thu dọn sân khấu, thì đột nhiên hồn ma Petrushka hiện lên trên mái nhà cười nhạo lão già. Lão bèn sợ hãi, đánh rơi con rối và bỏ chạy. Vở ballet kết thúc, để lại khán giả với sự hồi hộp lẫn lộn giữa thế giới thực và thế giới ảo. Vừa rồi có phải bóng ma Petrushka ở trên đó không, hay đó thực sự là Petrushka? Hay Petrushka thực ra chỉ là con rối bị hỏng, với khúc gỗ, bông nhồi và mùn cưa mà trong thoáng chốc đã được phù phép thành hiện thực với chúng ta bởi nghệ thuật tuyệt vời của Stravinsky?

(Phỏng theo nhạc trưởng Leonard Bernstein)

✽

Tối hôm ấy, ngôi làng nhỏ ở vùng ngoại ô Penza náo nhiệt hơn hẳn thường ngày. Đã sang tháng Ba mà tuyết vẫn chưa tan, ấy vậy mà người ta vẫn chẳng quản thời tiết đổ về làng để xem dàn nhạc và đoàn vũ công ballet trứ danh. Vì sao họ lại chọn nơi nhỏ bé buồn tẻ này làm chốn dừng chân? Ngoài cái sự đây là nơi ở thời thơ ấu của thi sĩ Nga vĩ đại Mikhail Lermontov, người dân làng thực sự chẳng nghĩ ra lí do nào...

"Bác chủ quán, bác đã nhìn thấy cô ấy chưa? Cái cô vũ công ngôi sao của đoàn múa ấy?"

Trong một quán trọ kiểu dacha (1), vài vị khách đang nóng lòng gặng hỏi ông chủ, bởi chính cái quán trọ rộng rãi ấm cúng của ông là chốn nghỉ chân của một nửa dàn nhạc và vũ đoàn.

(1) Dacha: dacha là một loại nhà nghỉ phổ biến ở vùng ngoại ô các nước Đông Âu, Trung Á và Phần Lan, được lợp bằng gỗ sồi hoặc thông. Không thể hiểu hết được đời sống tinh thần của người dân Nga nếu ta bỏ qua những căn dacha.

Ông chủ quán phổng mũi lên vì tự hào, nhưng vẫn một mực tỏ ra bí ẩn, không muốn tiết lộ quá nhiều thông tin về khách trọ. Nhưng ông vẫn gật đầu xác nhận, đúng, ông đã gặp nàng thiên nga Svetlana, và nàng đang trọ ở đây. Những vị khách kia lập tức náo nức hẳn lên, nàng đang ở ngay trên đầu họ! Không chỉ nàng mà cả nghệ sĩ vĩ cầm tài hoa Chung Ly cũng vậy... Họ những muốn được thuê phòng nghỉ để được ở gần những con người mà họ mới chỉ xem trên vô tuyến và nghe qua đài kia, nhưng tiếc thay nhà trọ đã sớm kín phòng.