Celtowie i Wyspy Brytyjskie

Celtycka kostka do gry ;)

Kolebką Celtów jest kontynentalna Europa. Konkretnie: okolice Renu, Menu i Górnego Dunaju. Lud ten stopniowo rozprzestrzenił się po całej Europie w połowie I tysiąclecia przed naszą erą.

W początkach IV wieku przed naszą erą moi duchowi bracia prowadzili walki z Cesarstwem Rzymskim, a w III wieku p.n.e. atakowali nawet Grecję i Macedonię. Dotarli aż do Azji Mniejszej (dzisiejszej Turcji). W przyszłości postaram się Wam opowiedzieć o tych walkach i wyprawach. 

Do ludów celtyckich zaliczają się między innymi Szkoci, Walijczycy i Irlandczycy.

Najbardziej znanym obecnie polskim stanowiskiem archeologicznym, związanym z moimi ulubieńcami, jest to w Samborowicach (województwo śląskie; na zdjęciu). Stale odkrywane jest tam coś ciekawego.

(zdjęcie wykonane przez Jacka Soidę z Muzeum Śląskiego)

Tamtejsze prace są częścią dużego projektu badawczego. Jego celem jest prześledzenie starożytnych, długodystansowych szlaków handlowych.

Szlak bursztynowy, wiodący znad Bałtyku aż do Italii w pierwszych wiekach naszej ery nie był niczym nowym. Być może w ogóle osiedlanie się Celtów na północ od Karpat wiązało się z funkcjonowaniem tego szlaku. Później miał on być w pewnej części "przejęty" przez inne plemiona, a także przez Rzymian.

O rozmiarach handlu bursztynem mogą świadczyć znajdowane składy surowca bursztynowego – np. depozyt z Wrocławia-Partynic ważył aż 1,5 tony!

Jak podał 22 września National Geographic, najnowszym odkryciem z Samborowic jest licząca ponad dwa tysiące lat kostka do gry (widoczna na zdjęciu poniżej) :) Znajdowała się wewnątrz chaty zagłębionej w ziemi. Jako pierwszy o odkryciu poinformował serwis Nauka w Polsce.

Celtowie zamieszkiwali tereny obecnej Polski od około IV do końca II wieku przed naszą erą. Zasiedlali głównie południe naszego kraju w kilku obszarach:

- w pobliżu Wrocławia na Dolnym Śląsku, najdalej aż do góry Ślęzy (kawałek od Wrocławia założyli Legnicę),

- w Małopolsce (między innymi pod Tarnowem  i Krakowem),

- na Podkarpaciu,

- na płaskowyżu głubczyckim (Górny Śląsk).

Osobiście do tych obszarów dodałbym jeszcze okolice Kalisza (to prawdopodobnie ta miejscowość zaznaczona jest na rzymskich mapach z przełomu er), a także Kujawy, gdzie dawniej odkryto celtycką "mennicę".

Moi duchowi bracia byli pierwszym ludem, który na obecnych ziemiach Polski stosował koło garncarskie. Wraz z ich wywędrowaniem z naszych regionów ta innowacja została zapomniana.

* * *

Archeolodzy prowadzą wykopaliska w Samborowicach od wielu lat. Kierują nimi Jacek Soida z Działu Archeologii Muzeum Śląskiego oraz doktor Przemysław Dulęba z Uniwersytetu Wrocławskiego. Osobiście miałem farta uczestniczyć jak dotąd w dwóch "live'ach" na Facebooku z tymi Panami <3

– Kostka wykonana została z kości lub poroża, będziemy się starali to doprecyzować. Została znaleziona we wnętrzu półziemianki – przekazał „National Geographic Polska" Soida.

Wykonano ją w pierwszej połowie II wieku p.n.e. Oznacza to – jak uważa Soida – że jest to najstarsza kostka do gry odkryta do tej pory na terenie Polski. Podobne kostki do gry znane głównie z Dolnej Austrii, Czech i Moraw. Dotychczas najstarsze znane kostki z obszaru Polski pochodziły z II wieku naszej ery.

– Z centralnej osady w Nowej Cerekwi znany jest podobny przedmiot, ale wykonany z brązu i jest to znalezisko luźne, z powierzchni. W przypadku Samborowic mamy więc pewność co do datowania – dodał dr Dulęba. W Nowej Cerekwi na Opolszczyźnie odkryto największą celtycką osadę na terenie Polski.

Kostka z Samborowic nie nosi widocznych śladów użytkowania.

– Jest bardzo dobrze wygładzona, stąd trudności w określeniu materiału – podkreślił Soida. Surowcem jest kość albo poroże. Kostka jest prostopadłościenna, jednak nie wszystkie jej boki są równe. Nie jest to zatem typowa, sześcienna kostka znana z popularnych obecnie gier. Na dłuższych bokach kostki z Samborowic oznaczono oczkami o wartości 5 i 6.

Nie jest jasne, do jakiej gry mogła być używana. Soida przypuszcza, że być może do zwykłej gry w kości. Nie można jednak wykluczyć gry planszowej, czyli planszówki. Jeśli wykorzystywano planszę, to wykonana była z materiałów organicznych. Te zachowują się do naszych czasów bardzo rzadko i szybko ulegają rozkładowi.

Archeolog dodał, że w innym miejscu, gdzie bada osadę celtycką, natknął się na żetony, zapewne do gry. To uprawomocnia twierdzenie, że kostki mogły być używane w czasie zabawy z ich udziałem.

W tym roku wśród odkryć uwagę archeologów przykuła też dobrze zachowana żelazna fibula, czyli ozdobna zapinka do szat. Przykład fibuli macie na tym moim zdjęciu (tu fibula znajduje się wewnątrz okrągłego torquesa):

Takie przedmioty z reguły odkrywane są na cmentarzyskach. Przetrwała do naszych czasów, bo w pradziejach wpadła do ognia. Wówczas wytworzyła się warstwa zgorzeliny, która zabezpieczyła przedmiot przed szkodliwą korozją.

W poprzednich latach w Samborowicach archeolodzy odkryli między innymi świetnie zachowany piec garncarski, którego ponad dwa tysiące lat temu używali Celtowie. Wewnątrz była kilkaset fragmentów naczyń ceramicznych.