Sofi'nin Çalışma Masası

ATM Tohumu Bizden Çıkma!

ATM BİR OSMANLI KEŞFİ

İçinde bulunduğumuz küresel dünyada, her ne kadar herkes ve her yer için geçerli olmasa da, mesafeleri bizler için kısaltan, hayatı kolaylaştıran, dev bankaların adeta bir köşedeki şapkaları olan ATM'ler, şüphesiz keşfinden günümüze kadar en iş görür makinelerden biridir. Daha da ilginci ATM'yi fikir bazında bulan ve ilk uygulamasını hayata geçiren kişinin Luther George Simijian adlı bir Osmanlı Ermenisinin oluşudur.

Bu yazımızda ATM'nin ismi kökenine, işlevine, mucidine değinerek, günlük hayatta sıkça başvurduğumuz bu makineyi tanıtmaya çalışacağız.

ATM her şeyden önce kapitalist ekonominin bir sonucu olan küreselleşen ve bağlantı hatlarının gittikçe azaldığı bir dünyanın bizlere sunduğu bir armağandır. Armağan diyorum; çünkü böyle bir makinenin hayatını kolaylaştırmadığı ve zaman kazandırmağı insan yoktur herhalde. İsmi İngilizce Automated Teller Machine'nin baş harflerinin kısaltmasından gelmektedir. İnglizcesini aynen çevirirsek Otomatik Vezne Makinesi olarak karşımıza çıkar ama esas karşılığı olarak Otomatik Para Çekme Makinesi diye söylenir ve dilimize de bu şekilde geçmiştir. İsmini Simijian vermiştir.

ATM'ler ilk piyasaya çıktığı zamanlar sadece para ödeme ve ekstre basma gibi hizmetler sunarken, günümüzde para yatırma, havale, fatura ödeme gibi birçok konuda hizmet vermektedir. Kullanıcıları için en önemli yanları kuşkusuz her saat diliminde kullanılabilmesi ve bankalardaki saatlerce bekleyişten kurtarmasıdır.

Simijian'a gelirsek kendisi 1905 yılında bir Osmanlı vatandaşı olarak dünyaya gelmiştir. 1920'ye kadar Gaziantep'te büyümüş, bu tarihte de ailesi ile Amerika'ya göç etmiştir. Lise ve üniversite düzeyinde bir eğitim almamasına rağmen, teknolojik içerikli yerlerde çalışmış ve böylece aletlerle içli-dışlı olarak birçok keşif yapmıştır. Öyle ki şahsına ait 200 patenti vardır. Simijian ATM fikrini 1930'larda tasarlamış ve o zamanın City Bank Of New York olan günümüzde ise Citibank olarak bilinen bankada altı aylık bir deneme süresi karşılığında anlaşarak keşfini görücüye çıkarmıştır. Ne var ki Simijian'ın makinesi beklenen rağbeti görmemiş ve mucidini hayal kırıklığına uğratarak 1967'de John Shepherd-Barron adlı bir İngiliz tarafından üretilip piyasaya sürülünceye kadar ATM'ler piyasadan çekilmiştir. Tam anlamda ilk modern ATM yukarıda da değindiğim gibi 1967'de John Shepherd-Barron tarafından üretilmiş ve Barclays Bankası bu makineyi Londra'da devreye sokarak ilk kez kullanmıştır. Ülkemizde ise ilk olarak 1982'de İş Bankası tarafından Bankamatik ismiyle faaliyete geçirilmiştir.

Simijian her ne kadar hayatının büyük bölümünü Osmanlı ve Türkiye toprakları üzerinde geçirmese de, içimizde olan toprağa bağlılık duygusu ve sevgisi, sadece doğum yerinde yazan Osmanlı kelimesi ve şimdilerde bizlerin üzerinde gezindiği topraklarda büyümesi ve bunun yanında insanlığa faydalı işler yapması Smijian'ı öne çıkarmaya yetmiştir.