De Gifbeker van Socrates

Waaruit is alles ontstaan?

Over deze vraag van Floissant barstte in de reacties al snel een discussie los tussen 1dagsFloog en Iron_JJDT . Bestaat er iets als een God waaruit alles is ontstaan? Of zit het anders? Was er een oerknal, en zo ja, wat was er daarvoor? Oftewel...

Waaruit is alles ontstaan?

Voordat ik verschillende theorieën langsga, wil ik eerst 1 ding noemen:
Het bestaan van een God waaruit alles voortkomt, zal zeker behandeld worden in dit hoofdstuk, maar er zijn weinig filosofische uitspraken over HOE God dit deed, omdat dit volgens de meeste religieuze filosofen buiten het menselijke verstand uitstijgt. Maar ja, dan is daar moeilijk over te filosoferen, dus deze opvatting over het goddelijke zal in dit hoofdstuk niet uitgebreid behandeld worden.

Maar voordat we te ver afdwalen, is er eerst nog een belangrijkere vraag:

Bestaat er wel een God?
Daarover is grote verdeeldheid in de filosofische wereld.
Er zijn honderden verschillende meningen over, maar heel simpel en veel te kort door de bocht gezegd heb je twee kampen: "ja" en "nee".

Hieronder zal ik alle twee de kampen aan de hand van een beroemde filosoof langsgaan. Uiteraard zijn er nog veel meer meningen, sommigen geloven deels in een God, of in iets totaal anders dan hier beschreven, maar als ik dat allemaal zou gaan beschrijven, halen we de 20.000 woorden met alleen deze deelvraag.

Maar de gestelde vraag is zeker een interessante in de filosofie.
Iemand die ervan overtuigd was dat er wel een God bestond, was Thomas van Aquino.

Sterker nog, voor deze theorie had hij vijf Godsbewijzen opgesteld:
1. Alles wordt in beweging gebracht door een andere beweging. Maar dit kan niet tot in de oneindigheid doorgaan, dus moet er een Eerste Beweger zijn: dit is God.
2. Niemand kan zichzelf gemaakt hebben, dan zou je op jezelf moeten bestaan. Dus iemand heeft jou gemaakt, die is weer gemaakt door iemand en dit gaat tot in het oneindige zo door, maar dat kan niet, dus er moet een eerste "bestaande" zijn: dit is God.
3. Alles wat is, heeft de mogelijkheid om niet te zijn. En alles wat de mogelijkheid heeft niet te zijn, is ook ooit niet geweest. Laat deze zin even tot je doordringen.
Maar als alles ooit niet is, krijg je dus dat er niets is, en dat is onmogelijk. Er moet dus iets zijn dat er altijd hoe dan ook is: dit is God.
4. Dingen kunnen goed, minder goed of "meer goed" (beter) zijn. Zodra iets meer of minder van iets kan zijn, leeft het dus toe naar een bepaalde hoogste graad van perfectie: dit is God.
5. Dingen zonder intelligentie, zoals planten, leven toch gericht naar een doel toe. Ze moeten dus aangestuurd worden door iets of iemand mét intelligentie: dit is God.

Door veel latere filosofen is heel veel kritiek geuit op de Godsbewijzen van Thomas van Aquino: in de eerste 3 bewijzen staat immers  telkens een cirkelredenering: hij gaat ervan uit dat dingen niet oneindig kunnen zijn, terwijl dat niet zeker is. Zou iets oneindigs kunnen bestaan?

Een andere beroemde theorie is natuurlijk die van de Oerknal: in 1927 constateerde priester Georges Lemaître dat het heelal uitdijde en was ontstaan vanuit een oerknal. Hier kan ik heel lang natuurkundig over doorpraten, maar dat is niet mijn sterkste kant. De theorie kon uiteraard niet ontbreken in dit rijtje, maar het is niet een hele filosofische benadering.

Waar vrijwel iedere filosoof het over eens is, is dat er een "beginsel" moet zijn waaruit alles is ontstaan. Van Aquino noemde dit God, maar er waren ook hele andere theorieën. Parmenides, Heraclitus en Democritus waren drie filosofen die drie verschillende verklaringen van een "beginsel" gaven.

Parmenides zei dat er een onveranderlijk en onbeweeglijk iets aan de grondslag ligt. Niks ontstaat en niks vergaat, alles is, is er altijd geweest en zal altijd zo zijn: elke vorm van verandering is schijn en een illusie. Hij gaf hiervoor als reden dat er nooit "niets" kan zijn, maar zodra dingen bewegen of veranderen, ontstaat er een ruimte met "niets". Dit kan niet, dus niks kan veranderen.

Heraclitus gaf een tegenovergestelde verklaring: hij is beroemd geworden om zijn uitspraak panta rhei, alles stroomt. Hij stelde dat als je in een stromende rivier stapt en dat een minuut later weer doet, op exact dezelfde plek, dat je dan in een andere rivier stapt: het water is immers niet meer hetzelfde.
Alles beweegt constant, volgens Heraclitus. Er was niet een vast beginsel, want alles beweegt, verandert, ontstaat en vergaat zonder pauzes. De wereld ziet er dus telkens anders uit.

Democritus probeerde een gulden middenweg te vinden tussen zijn twee medefilosofen en uiteindelijk bleek hij degene die het dichtst bij de kennis van nu zat.
Hij had het over een onveranderlijke ruimte waarin onveranderlijke atomen gerangschikt stonden (Parmenides). Maar de rangschikking van die atomen verandert constant en is telkens in beweging (Heraclitus). Zo ontstaan en vergaan verschillende dingen.

En dit zijn slechts 5 van de vele theorieën over het beginsel van ons bestaan.
Heel veel mensen hebben hier een sterke mening over en bijna niemand neemt dat wat Parmenides en Heraclitus zeggen nog aan, maar ik wil jullie vragen voor eventjes die vooroordelen uit te zetten en te kijken naar alle meningen, ook degenen waar je het niet mee eens bent. Hebben ze ergens misschien toch een punt?
Is er eigenlijk wel zoiets als een kern waaruit alles bestaat, of is alles relatief en verandert het continu?

De stelling bij dit hoofdstuk is:

God is het enige en perfecte beginsel waaruit alles bestaat.