Noli Me Tangere

Kabanata 16: Si Sisa

Ang kadiliman ay nakalatag na sa buong santinakpan.  Mahimbing na natutulog ang mga taga-San Diegopagkatapos na makapag-ukol ng dalangin sa kanilang mga yumaong mga kamag-anak.  Pero, si Sisa ay gising.  Siya ay nakatira sa isang maliit na dampa na sa labas ng bayan.  May isang oras din bago narating ang kanyang tirahan mula sa kabayanan.

Kapuspalad si Sisa sapagkat nakapag-asawa siya ng lalaking iresponsable, walang pakialam sa buhay, sugarol at palaboy sa lansangan.  Hindi niya asikaso ang mga anak, tanging si Sisa lamang ang kumakalinga kay Basilio at Crispin.  Dahil sa kapabayaan ng kanyang asawa, naipagbili ni Sisa ang ilan sa mga natipong hiyas o alahas nito nuong sila siya ay dalaga pa.  Sobra ang kanyang pagkamartir at hina ng loob.  Sa madalang na pag-uwi ng kanyang asawa, nakakatikim pa siya ng sakit ng katawan.  Nananakit ang lalaki.  Gayunman, para kay Sisa ang lalaki ay ang kanyang bathala at ang kanyang mga anak ay anghel.

Nang gabing iyon, abala siya sa pagdating nina Basilio at Crispin. Mayroong tuyong Tawilis at namitas ng kamatis sa kanilang bakuran na siyang ihahain niya kay Crispin.  Tapang baboy-damo at isang hita ng patong bundok o dumara na hiningi niya kay Pilosopo Tasyo ang inihain niya kay Basilio.  Higit sa lahat, nagsaing siya ng puting bigas na sadyang inani niya sa bukid.  Ang ganitong hapunan ay tunay na pangkura, na gaya ng sinabi ni Pilosopo Tasyo kina Basilio at Crispin ng puntahan niya ang mga ito sa simbahan.

Sa kasamaang palad, hindi natikman ng magkapatid ang inihanda ng ina sapagkat dumating ang kanilang ama.  Nilantakang lahat ang mga pagkaing nakasadya sa kanila.  Itinanong pa niya kung nasaan ang dalawa niyang anak.  Nang mabundat ang asawa ni Sisa ito ay muling umalis dala ang sasabunging manok at nagbilin pa siya na tirahan siya ng perang sasahudin ng anak.

Windang ang puso ni Sisa.  Hindi nito mapigilan na hindi umiyak.  Paano na ang kanyang dalawang anghel.  Ngayon lamang siya nagluto, tapos uubusin lamang ng kanyang walang pusong asawa.

Luhaang nagsaing siyang muli at inihaw ang nalalabing daing na tuyo sapagkat naalala niyang darating na gutom ang kanyang mga anak.  Hindi na siya napakali sa paghihintay.  Upang maaliw sa sarili, di lang iisang beses siya umawit nang mahina. Saglit na tinigil niya ang pagaawit ng kundiman at pinukulan niya ng tingin ang kadilimang bumabalot sa kapaligiran.  Nagkaroon siya ng malungkot na pangitain.  Kasalukuyan siyang dumadalangin sa Mahal na Birhen, nang gulantangin siya ng malakas na tawag ni Basilio mula sa labas ng bahay.