Felsefi Denemeler

Tanrı Fikri Üzerine

Tanrı nedir? Tanrı, şu anki evreni yarattığı kabul edilen güçlü algılanamaz bir şey, varlık, bilinmeyendir. Tanrı insanlığın tarihinin başlangıcından beri kimi zaman anne kimi zaman baba figürlü, kimi zaman çok fazla, kimi zaman tek bulunurdu. Ama insan onu her seferinde bir yanlışla açıkladı: kendi algıları. Bir tanrı varsa nasıl olmalıdır veya nasıl olur, bunu bilemeyiz. Ama eğer ortaya attığınız şey insanüstü, göremediğimiz ve zamandan etkilenmeyen bir varlıksa bizim onu kendi algılarımızla anlatma çabalarımız başarısız olur. Aynı şekilde bunu her dil kullanarak anlatmaya çalışma çabamız işin içine kişisel yargılar katacağından elde edilen, anlatılan tanrı ''kişisel bir tanrı'' olur. 

Dil insanın duygularını, gördüklerini ve yaşadıklarını anlatma girişimidir. Ama bu girişim kişinin gördüğü olay karşısındaki duyguları tam olarak açıklayamaz. Kimse yaşadığı andaki hissi karşısındaki kişiye dil yoluyla aynısını yaşatarak anlatamaz. Yani dil anlatımda, hissettirmede yetersiz kalmaya mahkumdur. Dil şeyleri anlatmada kişiye özeldir, karşıya deneyimi tam aktaramaz. Aynı şekilde dil kusurlu veya yetersiz bir sistem olduğundan tanrıyı kelimelerle anlatmak boşuna bir çabadır. Bu yüzden tanrı olgusunun bilinebileceğini ve açıklanabileceğini açıklamak, ona isimler, tasvirler koymak hatta insandan çıktığı besbelli olan duyguları yüklemek insan dilinin ve düşüncesinin başarısız girişiminden ibarettir. Eğer bir tanrı varsa bu ne bilinebilir ne de açıklanabilir. Göremeyeceğimiz, algılayamayacağımız bir varlık üzerine yapılan her düşünce hatalı olur. Burada en mantıklı sonuç tanrının bilinemez olduğudur. Ne sunarsak sunalım yetersiz kalacaktır. Hele dinlerde bulunan insansı tanrıların olduğunu söyleyip de bunlara algılanamaz demek mantıksızdır. Çünkü kitabın kendisi tanrının duygusal olduğunu, insanlara hakaret içerdiğini gösterir. Bu kitap tanrıyı, bilinemezi anlatma çabasına girmiş ve hata yapmıştır. Kimse algılanamayan bir varlığa kafasına göre bir tasvir, figür, cinsiyet ve duygu yüklememelidir, hatadır.