Schrijven, hoe doe je dat?

Je verhaal

In dit eerste hoofdstuk begin ik bij het begin. Wanneer ik het over 'je verhaal' heb, hou er dan rekening mee dat dit elk soort verhaal kan zijn; van een kort verhaal van 2.000 woorden tot een boek van 150.000 woorden en alles er tussenin. Ook het genre doet er niet toe.

Schrijvers hanteren overigens altijd het aantal woorden om de grootte van hun teksten aan te geven. Pagina's zijn afhankelijk van factoren als opmaak en paginagrootte. Woorden zijn hierdoor het meest geschikt en worden daarom ook doorgaans gebruikt. Veel software voor schrijvers houdt dan ook het aantal woorden bij. Dat terzijde, laten we snel verder gaan.

Je begint nooit met een verhaal, maar met een idee. Het is aan jou om dat idee uit te werken tot een verhaal. Daartussen liggen heel veel stappen en nog veel meer werk. De tijd die je nodig hebt om van idee tot verhaal te komen verschilt van schrijver tot schrijver en van verhaal tot verhaal. Zo kan een kort verhaal je een week kosten, een novelle een maand en een roman een half jaar tot een jaar (soms zelfs jaren). Dit zijn geen vaste waarden, zelfs geen leidraden, want je verhaal is af als het af is. Eerder niet.

Schrijvers hebben nogal de neiging om tot in de treuren hun werk te herschrijven. Het is eigenlijk nooit af, nooit perfect. Eén van de dingen die nuttig is om jezelf vanaf het begin aan te leren is (1) altijd bijzonder kritisch naar je werk te kijken en (2) je verhaal naar de status 'te publiceren' te krijgen. Perfect zal het nooit zijn, dus leer te stoppen bij 'goed genoeg'.

Terug naar je idee. Wat heel belangrijk is, is dat je idee natuurlijk wel een beetje origineel moet zijn. Een verhaal over een meisje dat verliefd wordt op een vampier? Meh. Een verhaal over een jongen van een stoffige zandplaneet die ontdekt dat hij bijzondere gaven heeft en het hiermee opneemt tegen een galactisch rijk? Nah. De avonturen van een jongetje die ontdekt dat hij een tovenaar is? Nee, joh. Wees origineel! Uniek! Je lezers willen iets onder ogen krijgen wat ze nog niet kennen, niet een bekend gegeven met een paar details die anders zijn.

Wat soms wil helpen is een bekend concept pakken en daar een nieuwe twist aan geven. Als de twist goed is, dan kan dat je lezers enthousiast en nieuwsgierig maken. Een verhaal over de dochter van de keizer die verliefd wordt op een piloot die werkt voor de rebellen? Kijk, nu komen we ergens.

In het zojuist gegeven voorbeeld hebben we meteen al een hoop conflicten in het verhaal. Conflicten zijn goed. Elk goed verhaal draait om een probleem (conflict) dat je hoofdpersoon moet oplossen. Dat is je hoofdplot. Buiten het hoofdplot zijn er ook andere, vaak kleinere, problemen die ook een oplossing behoeven. Dat zijn je subplots. Je hoofdplot en de subplots zorgen ervoor dat je verhaal vooruit gaat en vaart houdt. Ze zorgen ervoor dat je publiek met je personages meeleven en (heel belangrijk) je verhaal blijven lezen tot het einde.

In ons voorbeeld is het hoofdplot de onmogelijke liefde tussen de piloot en de prinses. Het kan goed of slecht aflopen, net wat je zelf wilt. Er zijn genoeg subplots te verzinnen voor een dergelijk verhaal. De leidinggevende van de piloot komt achter de romance en wil de romance gebruiken om informatie over de plannen van het rijk te krijgen. De broer van de prinses komt achter de romance en wil die kennis gebruiken om haar aanspraak op de troon te ondermijnen. Het keizerrijk verovert een planeet, iets waar de prinses een voorstander van is en de piloot een tegenstander. Zo kan ik nog wel even doorgaan.

Je kunt het verhaal interessant maken en houden door continue hobbels op de weg van de twee geliefden te gooien. Ze hebben (waarschijnlijk) allebei een andere kijk op de politiek van het keizerrijk en zullen anders tegen gebeurtenissen die tijdens het verhaal afspelen kijken. Dit zal druk op hun relatie zetten. Hun omgeving zal hun relatie afkeuren. Wederom druk op de relatie. Des te groter de hobbels, des te beter (maar hou het realistisch). Bedenk tijdens het plannen van je verhaallijn steeds: "Wat is het ergste wat er nu kan gebeuren?" en laat dat dan gebeuren. Als de piloot een stiekem afspraakje met de prinses heeft en het ergste wat hen kan gebeuren is dat ze door de keizer betrapt worden, laat ze dan door hem betrapt worden.

Dat hele idee van 'het ergst wat kan gebeuren' kun je gedurende je hele planning gebruiken, zelfs al bij het uitwerken van je idee. Je wilt bijvoorbeeld een romantische komedie schrijven over een vrouw wiens aanstaande het op het altaar uitmaakt. Is het spannend als je hoofdpersoon een vrouw is die toch al weinig waarde aan het huwelijk legt? Waarschijnlijk niet. Ze is er al overheen voordat haar verloofde de kerk uit is gelopen. Maar een vrouw die al vanaf haar vroege jeugd haar bruiloft aan het plannen is? Dan zal de grond onder haar voeten wegzakken en zal ze waarschijnlijk huilend op de grond vallen van verdriet en ongeloof. Wat je ook van plan bent om je personages aan te doen, zorg ervoor dat het degene gebeurt die er de hardste klap van krijgt. Van alle mensen die je kunt verzinnen die verliefd worden op een rebel is de dochter van de keizer echt wel degene die hierdoor het diepste in de problemen komt.

Als je hoofdplot een probleem is, verzin dan de minst geschikte persoon om dit probleem op te lossen; dat is je hoofdpersoon. Dus, wiens leven komt ineens op haar kop te staan als haar zuster komt te overlijden en zij voor haar nichtje van vier moet zorgen? Een workaholic die enkel om haar carrière geeft. Wie krijgt van een psychopaat de mogelijkheid zijn slachtoffers te redden? Een journalist die enkel om zichzelf geeft. Welke man moet gaan werken als vuilnisman om zijn gezin te kunnen onderhouden? Iemand met smetvrees. En ga zo maar door.

En waarom doen we onze personages dit aan? Heel simpel; het levert niet alleen een gegeven op waar je een spannend, leuk en boeiend verhaal van kunt maken, maar het geeft je personages de kans om karakterontwikkeling door te maken.

Karakterontwikkeling is een belangrijk onderdeel van ieder goed verhaal. Is je hoofdpersoon aan het einde van het verhaal nog precies hetzelfde als aan het begin van het boek? Dan heeft hij of zij op geen enkele manier karakterontwikkeling door gemaakt en is je verhaal waarschijnlijk niet zo goed (of in ieder geval je uitwerking ervan). Hij of zij heeft dan schijnbaar niets geleerd van alles wat er gebeurt is. Dat is niet alleen ontzettend saai, maar ook vreselijk onrealistisch. Kijk maar naar je eigen leven. Als je ooit een heftige periode hebt meegemaakt, was je aan het einde van die periode nog precies dezelfde persoon als aan het begin ervan? Zeer waarschijnlijk niet. Je hebt ongetwijfeld in meer of mindere mate groei doorgemaakt. Dat moet met je personages ook gebeuren.

Als je je sceptische hoofdpersoon een nacht lang in een spookhuis laat doorbrengen en hij/zij de hele nacht geterroriseerd is door allerlei verschijningen en spookbeelden en hij/zij loopt 's ochtends naar buiten en is nog even sceptisch, dan kan ik je nu al op een briefje geven dat je lezers dat alles behalve realistisch zullen vinden. Ik denk dat het erger is als een lezer aan het eind van het verhaal diep teleurgesteld is door de afloop dan dat hij of zij halverwege het boek afhaakt omdat het niet spannend genoeg is. Dat laatste is ook een stuk moeilijker te verhelpen (groei is een geleidelijk proces en niets iets dat als een donderslag bij heldere hemel in het laatste alinea plaats vindt).

Dit zijn dus een aantal zaken die je in gedachten moet houden met het plannen van je verhaal. Ja, plannen, want als het goed is heb je nog geen letter van je verhaal op papier staan. Je moet namelijk eerst je verhaal plannen. Dat begint dus met het verzinnen van je verhaal. Pas daarna ga je met je outline aan de slag. Maar daarover meer in een later hoofdstuk.