1. Ông Sherlock Holmes
Sherlock Holmes thường ngủ dậy rất muộn trừ những lúc họa hoằn thức trắng đêm, vậy mà sáng hôm ấy anh đã ngồi ở bàn điểm tâm khi tôi bước vào phòng khách. Tôi đứng lại trên tấm thảm và nhặt lên cây gậy mà vị khách nào đến đêm trước đã bỏ lại. Đó là một cây gậy đẹp bằng gỗ dày, đầu trên phình tròn ra, kiểu gậy Penang. Ngay dưới cán gậy là một dải băng rộng gần một inch bằng bạc. Bên trên có khắc dòng chữ Tặng James Mortimer, MRCS, từ những người bạn ở CCH, cùng với số năm 1884. Đó đúng là loại gậy mà một bác sĩ gia đình cổ hủ thường dùng - đàng hoàng, chắc chắn và đáng tin cậy.
"Watson đấy à, anh nghĩ sao về cái gậy?"
Holmes đang ngồi quay lưng với tôi, và tôi cũng không để lộ cho anh biết mình vừa làm gì.
"Làm sao anh biết tôi đang xem cái gậy? Anh có mắt sau gáy hả?"
"Chí ít là ngay trước mặt tôi có một bình cà phê vỏ bạc bóng loáng", anh nói. "Nhưng này, Watson, anh nghĩ gì về cái gậy của vị khách đã đến nhà ta? Do chúng ta chẳng may không gặp được vị khách và không biết người đó đến đây vì việc gì, nên cái kỉ vật tình cờ này lại đâm ra quan trọng. Hãy cho tôi biết sau khi xem xét cây gậy, anh đoán chủ nhân của nó là người thế nào."
Cố gắng làm theo đúng các phương pháp của bạn mình, tôi nói, "Qua mấy chữ tắt MRCS tôi biết ông Mortimer này là bác sĩ. Một bác sĩ đứng tuổi, thành đạt, được kính trọng vì những người quen biết ông ta đã tặng cái gậy này để tỏ lòng cảm kích."
"Hay!" Holmes nói. "Xuất sắc!"
"Tôi cũng nghĩ có nhiều khả năng ông ta là bác sĩ ở vùng quê nên thường xuyên đi bộ đến nhà bệnh nhân."
"Tại sao chứ?"
"Vì cây gậy này, ban đầu vốn rất đẹp, nhưng lại bị va đập nhiều tới mức tôi khó mà cho rằng nó là của một bác sĩ ở thành phố. Vỏ sắt dày bịt mũi gậy đã mòn nhẵn, nên rõ ràng là người này đã chống gậy đi bộ rất nhiều."
"Hết sức có lí!" Holmes nói.
"Thêm nữa, còn mấy chữ 'những người bạn ở CCH!' Tôi đoán H là Hunt, chắc là một hội săn bắn địa phương nào đó, có lẽ các hội viên đã được ông bác sĩ chữa trị và vì thế họ tặng ông ta món quà nhỏ này để đền đáp."
"Quả là xuất sắc vượt bậc, Watson ơi", Holmes đẩy lùi ghế ra sau và châm một điếu thuốc. "Tôi buộc phải nói rằng trong mọi câu chuyện mà anh đã có lòng tốt viết về những thành tích nhỏ bé của tôi, anh có thói quen đánh giá thấp năng lực của chính mình. Có thể bản thân anh không tỏa sáng nhưng anh chính là chất truyền dẫn ánh sáng. Có người tuy không được trời phú tài năng nhưng lại có năng lực kích thích tài năng. Anh bạn thân mến ơi, xin thề là tôi mang nợ anh rất nhiều."
Chưa bao giờ tôi nghe Holmes nói nhiệt tình đến thế và phải thú nhận là những lời ấy khiến tôi hể hả lắm, bởi tôi vẫn hay ấm ức chuyện anh cứ dửng dưng trước sự ngưỡng mộ của tôi và những việc tôi đã dốc sức làm để quảng bá các phương pháp của anh. Tôi cũng hãnh diện khi thấy mình đã thông thạo các phương pháp này đủ để vận dụng theo một cách nào đó khiến anh hài lòng. Bấy giờ anh đón cây gậy từ tay tôi và xem xét bằng mắt thường mất vài phút. Rồi với nét mặt thích thú, anh đặt điếu thuốc xuống, mang cây gậy ra phía cửa sổ và lấy thấu kính ra săm soi lần nữa.
