Vào một tối mùa hè, vài tháng sau hôn lễ của mình, tôi ngồi bên lò sưởi hút nốt tẩu thuốc cuối cùng và gà gật ngủ khi đọc dở cuốn tiểu thuyết vì vừa trải qua một ngày làm việc cật lực. Vợ tôi đã lên lầu và trước đó tiếng khóa cửa hành lang vang lên báo cho tôi biết những người giúp việc đã về. Tôi nhổm dậy khỏi ghế và đang gõ chiếc tẩu để dốc tàn ra thì đột nhiên nghe thấy chuông kêu.
Tôi nhìn đồng hồ. Đã 12 giờ kém 15. Khách khứa thì không thể nào ghé quá muộn thế này. Chắc chắn là một bệnh nhân và rất có thể là tôi lại phải thức suốt đêm. Tôi nhăn nhó bước ra hành lang và mở cửa. Tôi ngạc nhiên khi thấy Sherlock Holmes đứng ngay trước mặt mình.
"A, anh Watson", anh nói. "Tôi hi vọng rằng mình không đến trễ quá đấy chứ."
"Xin mời vào nhà, bạn thân mến."
"Trông anh có vẻ ngạc nhiên, nhưng không thắc mắc! Và có vẻ nhẹ nhõm nữa, tôi nghĩ thế! Hừm! Anh vẫn hút loại thuốc trộn Arcadia của cái thời còn độc thân! Không thể nào nhầm được cái loại tàn mịn bám trên áo khoác của anh. Có thể dễ dàng thấy rằng anh đã quen với việc mặc quân phục, Watson ạ. Nếu cứ giữ thói quen nhét khăn tay trong tay áo thì anh sẽ chẳng bao giờ trở lại thành người bình thường đâu. Anh cho tôi ở lại tối nay nhé?"
"Rất sẵn sàng."
"Đã có lần anh bảo tôi là có một phòng đơn dành cho khách trong nhà và tôi thấy rằng hiện giờ chẳng có vị khách nào cả. Cái giá treo mũ đã chỉ rõ như thế."
"Tôi rất vui nếu anh ở lại."
"Cảm ơn anh. Vậy thì tôi sẽ treo đồ vào đây. Rất tiếc khi thấy nhà anh vừa có một anh thợ. Anh ta là điềm xấu rồi. Tôi hi vọng không phải là ống nước?"
"Không, là hệ thống khí đốt."
"A! Anh ta đã để lại hai dấu đinh giày lên tấm trải sàn ở ngay vị trí ánh đèn rọi xuống. Ồ, không, cảm ơn anh, tôi đã ăn tối ở ga Waterloo rồi, nhưng tôi sẵn sàng hút với anh một tẩu thuốc."
Tôi trao cho anh túi thuốc lá và anh ngồi xuống phía đối diện tôi rồi yên lặng hút thuốc một lúc. Tôi nhận thấy rất rõ là chỉ có việc quan trọng mới đem anh đến nhà tôi vào giờ này, vì thế tôi kiên nhẫn đợi đến khi anh quay lại vấn đề.
"Tôi thấy hôm nay công việc của anh khá là bận rộn", anh vừa nói vừa liếc sang tôi với ánh nhìn sắc bén.
"Vâng, tôi vừa trải qua một ngày rất vất vả", tôi đáp. "Hỏi câu này với anh thì có lẽ rất là ngớ ngẩn", tôi nói thêm, "nhưng thật tình tôi không biết làm thế nào mà anh lại suy ra được điều đó."
Holmes cười tủm tỉm.
"Tôi có lợi thế là biết rõ các thói quen của anh, Watson thân mến", anh trả lời. "Khi gần thì anh sẽ đi bộ và nếu xa thì anh sẽ dùng xe ngựa. Khi nhìn đôi giày của anh, tôi thấy anh có dùng tới nhưng chúng lại không có vết bẩn nào. Vậy không nghi ngờ gì nữa: Lúc này anh khá bận rộn và phải sử dụng đến xe ngựa."
"Rất tuyệt!" Tôi kêu lên.
"Chuyện ấy dễ hiểu thôi", anh đáp, "đấy là một trong những ví dụ về việc nhà suy luận có thể gây ấn tượng khá mạnh với người nghe vì người này đã bỏ qua một điểm nhỏ là nền tảng của cả chuỗi suy luận. Bạn thân mến, mấy câu chuyện chỉ được cái khéo tô vẽ của anh cũng thế mà thôi, sở dĩ chúng gây ấn tượng được tới độc giả là do anh đã giấu đi một số yếu tố của vụ án mà độc giả không bao giờ biết. Và hiện giờ tôi đang ở vào vị trí những độc giả ấy vì tôi nắm trong tay một số manh mối của một vụ án thuộc hàng lạ lùng nhất làm người ta phải đau đầu, tuy nhiên tôi còn thiếu một hoặc hai manh mối cần thiết để hoàn chỉnh giả thuyết của mình. Nhưng tôi sẽ có được chúng, Watson ạ, tôi sẽ có!"
