Ngục Trung Thư

6. RA THĂM HOÀNG-HOA-THÁM RỒI VÔ NAM -KỲ

VI.RA THĂM HOÀNG-HOA-THÁM RỒI VÔ
NAM-KỲ

Tháng ba năm quý-mão, tôi tìm tới yết-kiến Kỳ-ngoại-hầu Cường Để ở Huế, tỏ-bày việc lớn.

Kỳ-ngoại-hầu hớn-hở nói :

- Lâu nay tôi vẫn nuôi cái chí lớn đó. Ngặt vì từ lúc Hồ-quý-Châu và Nguyễn-thụ-Nam là hai bạn đồng-chí của tôi qua đời đi rồi, tôi để ý tìm kiếm mãi nhưng chưa gặp được ai có thể nói câu chuyện ấy với mình. Nay các ông không từ xông-pha muôn dặm, vì chỗ tinh-khí với nhau mà tìm đến tôi, tôi xin vui lòng hy-sinh tất cả mọi sự, để cùng các ông nằm gai nếm mật, nếu có thể báo đáp quốc-ân trong muôn một, dầu tôi có phải tan thây mất xác cũng vui.

Rồi Kỳ-ngoại-hầu cùng tôi và hai ông Lê, Đặng đi vô Quảng-Nam hội-họp các đồng-chí ở nhà ông Nguyễn-Thành trên núi.

Chúng tôi bí-mật bàn-tính các việc, cùng tôn Kỳ-ngoại-hầu lên làm hội-chủ, và giao công việc của đảng từ hai tỉnh Nam Nghĩa trở về Nam cho Nguyễn-Thành gánh vác, còn từ hai tỉnh Bình Trị trở ra Bắc thì tôi đảm-nhiệm.

Liền tháng 6 năm đó, tôi trở về Nghệ, rồi thẳng đường ra Bắc-kỳ dạo chơi hơn 10 tỉnh, lén sắp-đặt việc đảng và tìm bạn đồng-chí.

Rồi tôi lặn-lội lên miệt Yên-thế, tới đồn Phồn-xương để yết-kiến Hoàng tướng-quân Hoa-Thám.

Hoàng tướng-quân vốn là tay cứng trong đảng cần-vương xứ Bắc kỳ. Từ lúc ông Nguyễn-Bích tử-trận, ông Nguyễn-thiện-Thuật chạy sang
Tàu thì đảng cần-vương Bắc-kỳ tan rã. Duy có Hoàng tướng-quân một mình chiếm giữ miền núi tỉnh Bắc-giang, chống-cự với Bảo-hộ đã ngoài 10 năm. Người Pháp chia cắt miệt rừng cho tướng-quân cai-quản để cùng tướng-quân giảng-hòa. Người trong nước ta từ đàn-bà con trẻ, chẳng ai mà không nghe tiếng-tăm Hoàng-Hoa-Thám lừng-lẫy.

Từ hồi nào đến giờ, tôi mới được bước chân vô trong đồn trại này là lần thứ nhất.

Tôi nhớ hôm đó là mùng 8 tháng 8 năm Quý-mão. Cùng đi với tôi một chuyến là hai ông Kiếm-phong Nguyễn-Cừ và Cao-điền Nguyễn-Điển.

Hai ông này ở chờ ngoài đồn, chỉ có mình tôi vô trong.

Rủi nhằm lúc Hoàng tướng-quân đang mắc bệnh nặng, không thể cùng tôi hội-đàm được. Nhưng tướng-quân sai người con trưởng là Cả Trọng và hai viên ái-tướng là Cả-Dinh Cả-Huỳnh, tiếp-đãi tôi vui-vẻ tử-tế.

Tôi ăn ở trong đồn 11 ngày, rồi thổ-lộ hết tâm-sự mình rồi mới ra đi.

Đảng ở Bắc-kỳ từ đó mới tổ-chức lại.

Tháng 10, tôi trở vô kinh, báo-cáo việc đảng cho Hội-chủ hay. Hội chủ nói với tôi :

- Nam trung vốn là khu đất của tiên-triều gây-dựng mở mang, xưa đức Cao-hoàng nhờ đó mà khôi-phục rỡ-ràng nghiệp cũ. Lòng người nhờ cũ rất nhiều. Tiên-sinh nên vào một chuyến, chắc có ảnh-hưởng không phải nhỏ đâu.

Thế rồi trung tuần tháng 12 năm Quý-mão, tôi lên đường vô Nam.

Cuối tháng chạp, tàu đến Saigon. Qua tháng giêng năm Giáp-thìn, tôi đi Châu-đốc, Hà-tiên, tìm thăm các hào-kiệt ở Thất-sơn. Lại đi dạo khắp các tỉnh Cần-thơ, Vĩnh-long, Sađéc. Nhân dịp thăm viếng cả những chỗ dấu xưa vết cũ của hai cụ Nguyễn-Huân, Trương-công-Định ; trong ý mong-mỏi may ra mình có gặp-gỡ được sự gì hay chăng ?

Nhưng tôi đi chuyến nầy, gặp được sự hay rất ít. Thật tôi không ngờ…