Tarihte Gizemler

Osmanlı'da finans sistemi

  Para ve Finansman Sistemi:

✓ Osmanlı Devleti'nden önceki Türk ve Türk – İslam Devletleri'nde olduğu gibi para bastırmak bağımsızlık alâmeti kabul edilmiştir.
Bundan dolayı Osmanlı Devleti'nin de daha ilk hükümdarı olan Osman Gazi devrinde para bastırdığı bilinmektedir.
✓ Kullanılan bu ilk paralara "sikke" adı veriliyordu ve madeni ise gümüştendi. Yalnız zamanla ekonominin büyümesine ve devletin zenginleşmesine paralel olarak madenin cinsi değişmiştir.

a) AKÇE (Beyaz Para):

✓ Gümüşün beyaz renginden olduğundan dolayı bu paralara akçe adı verilmiştir. Bastırılan bu ilk para 900 ayar gümüşten oluşuyordu ve zamanla akçedeki gümüş miktarı 465 ayara kadar düşmüştür.
✓ Akçe Osmanlı Devleti'nin temel para birimiydi.
✓ Osmanlı paralarının ön yüzünde İslamiyeti temsilen kelimeişehadet ve dört halifenin isimleri geçerken paranın arka yüzünde ise dönemin padişahının ismi geçiyordu.

NOT:

Osmanlı Devleti, Ankara Savaşı ile Timur'a yenilmiş ve Osmanlı Devleti bunalımlı bir döneme girmişti. Fetret adı verilen bu dönemde paralarda Timur Han'ın ismi geçmiştir.
Sonraki zamanlarda ise Timur ismi paralardan kaldırılmıştır.

Osmanlı Sikkesi

✓ Kaynaklara göre üç akçe "bir para" ya denk geliyordu. Yüz yirmi akçe ise "bir kuruş" a denk geliyordu. Zamanla kuruş, akçenin yerini almıştır. 1870'de ise kuruşun yerini "lira" almıştır. Akçelerin üzerine başlangıçta tarih
yazılmıyordu. Yıldırım Bayezit ile birlikte paraların üzerine tarih yazılmaya başlanmıştır. pasta tarifleri

Akçenin Tarihçesi

✱ Osmanlı Devleti'nde akçe ilk olarak Osman Gazi Dönemi'nde bastırılmıştır.
✱ Akçelere ilk tuğra Süleyman Çelebi adına basılan sikkelere kondu ve bu uygulama II. Mustafa Dönemi'ne kadar sürdü.

– İlk Osmanlı akçesi 6 kırat idi.
– Fatih Devri'nde 5.4 kırat
– II. Bayezit Devri'nde 3.5 kırat
– II. Murat Devri'nde 2.5 kırat
– I. Ahmet Devri'nde 1.5 kırat

✱ Yukarıdan anlaşılacağı üzere zamanla Osmanlı paralarındaki altın ve gümüş miktarı düşmüştür.

NOT:

Düşük kıratlı akçeler, halk ve asker arasında sıkıntıya neden olduğundan II. Osman Dönemi'nde toplatılmıştır.

✱ II. Süleyman Dönemi'nde akçe terk edilerek "kuruş" sistemi kabul edildi. (1687)
✱ 16. yüzyılda akçelerin ayarı değiştirildi. Akçeler; çil akçe, meyhane akçesi, züyuf akçe, kalp akçe, kırpık akçe, kızıl akçe gibi isimler almıştır.
✱ XV. yüzyıl 30.000 akçe 1 kese XVI. yüzyıl 20.000 akçe 1 kese XVII. yüzyıl 40.000 akçe 1 kese XVIII. yüzyıl 50.000 akçe 1 kese olarak kabul ediliyordu.

NOT:

Osmanlı Devleti'nde ilk altın para Fatih Sultan Mehmet Dönemi'nde bastırılmıştır. Bu da ekonominin çok iyi olduğunu göstermektedir.

✱ Çelebi Mehmet Döneminde akçeler Bursa ve Amasya'da kestirilmiştir.
✱ IV. Murat Dönemi'nde bastırılan sikkelere "para" denmeye başlandı.
✱ I. İbrahim Dönemi'nde bütün sikkelere "el muzaffer daima" ibaresi yazılmaya başladı.
✱ II. Süleyman Dönemi'nde "akçe sistemi" yerine "kuruş sistemine" geçilmiştir.
✱ II. Mahmut Dönemi'nde (1820) akçeler o kadar küçüldü ki, adeta elde tutulamıyordu ve bu tarihten itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nda bir daha akçe kesilmemiştir.

Akçe ile ilgili bazı tâbirler:

Akçeiosmanî: Kuruştan evvel Osmanlı para birimi olarak kullanılan para
Akçe tahtası: Sarrafların ve veznedarların üzerinde para saydıkları tahta
Akçe farkı: İki farklı paranın değişimi neticesinde meydana gelen farka verilen isim.
Sikke tecdidi: Yeni padişah tahta çıktığında kendi adına para bastırınca kendinden önceki padişaha ait paraların kulanılmasını yasaklardı. Buna verilen isimdir.
Sikke Tagşişi: Akçenin ayar ve ağırlığının düşürülmesidir. Bu durum devaülasyona neden olduğu gibi yeniçeri ayaklanmalarına da sebep olabiliyordu.

b) Osmanlı Kâğıt Paraları

1. Kaime : İlk Osmanlı kâğıt parası veya banknotudur. I. Abdülmecit Döneminde 1840 yılında bastırılmıştır.
Orijinal adı "Kaimeinakdiyeimutebere" dir. Bu para matbaa yerine elle basılmış ve üzerine mühür basılmıştır. Fakat kısa sürede taklidinin yapılması üzerine 1842'den itibaren matbaada basılmaya başlanmıştır.

Osmanlı Devleti, kâğıt para ihracını otuz yıl süreyle Osmanlı Bankası'na vermiştir. Devlet borçlanmadan dolayı 1863 – 1914 yılları arasında Avrupa'dan Kaime ihraç etmiştir.

2. Evrakınakdiye : Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı yıllarında kâğıt para ihtiyacını karşılamak isteyince Osmanlı Bankası bu isteğini reddetmiştir. Bunun üzerine devlet 1915 yılından itibaren altın ve Alman hazine bonolarını gerekçe göstererek dört yıl boyunca 160 milyon liranın üzerinde banknot çıkarmıştır.
Bu paralara evrakınakdiye adı verilmiş ve bu paralar Türkiye Cumhuriyeti'ne intikal etmiştir.