OzAffairs XXX

9. Zuid-Afrika

Af en toe probeer ik wat orde te scheppen in de dozen met oude foto's. En zo kwam ik deze weer tegen: twee pasfotootjes van toen ik twee jaar was. Wat een onschuld, een mooie strik op het hoofd in het haar, dat was toen helemaal in.

Toch was het helemaal niet gebruikelijk, dat je toen een pasfoto liet maken, Ten eerste, waar was dat voor nodig, het kost alleen maar geld en ten tweede, reizen werden er niet gemaakt in 1952. Mijn ouders hadden toen 5 kinderen, de oudste Cees was elf jaar en ik was de jongste. Mijn vader was in 1952 42 jaar en mijn moeder 36 jaar oud (jong).

Dus waarom dan toch pasfoto's? Dat kwam omdat mijn ouders het plan hadden opgevat naar Zuid-Afrika te gaan emigreren. Omdat de wederopbouw van Nederland maar moeizaam op gang kwam na de oorlog en er niet veel goede vooruitzichten waren, vertrokken veel mensen naar Australië, Canada of Nieuw-Zeeland om hun geluk daar te beproeven. Een oud-collega van mijn vader was naar Zuid-Afrika vertrokken, had daar een bedrijf opgezet en had mijn vader gevraagd voor hem te komen werken.

Zo moest er dus voor ieder van ons een paspoort komen en ook werden we tegen allerlei ziektes ingeënt. We gingen naar de plaatselijke fotograaf Hello, die van ons allemaal een foto en face èn en profil maakte. En dokter Rietveld zorgde voor de injecties.

Thuis werden er grote kisten bezorgd waar zoveel mogelijk werd ingepakt om later te worden opgehaald door de bodedienst. Wij zouden met een passagiersschip meereizen naar Kaapstad en met de trein verder naar Johannesburg. Alles wat niet meekon, moest worden verkocht. Vlak voordat we zouden afreizen, werd de reis gecancelled. Er kwamen slechte berichten uit Zuid-Afrika, die het hele plan op losse schroeven zette. Het bleek toch niet zo goed te gaan met het bedrijf, een faillissement dreigde. Daarom durfden mijn ouders het toch niet aan. Later was er nog een plan om naar Canada te gaan, maar ook dat plan ging niet door.

De economie begon langzaam aan te trekken en er werd besloten toch in Nederland te blijven. Achteraf bezien, was dat misschien een goed besluit. In 1959 overleed mijn vader plotseling, pas 51 jaar oud, en bleef mijn moeder achter met 5 kinderen in de leeftijd van 9 tot 18 jaar. Wat had mijn moeder toen alleen in Zuid-Afrika moeten beginnen, een land met al zoveel problemen en geen sociale voorzieningen. Hier was er weduwepensioen en kinderbijslag. Zo kon ze gelukkig met ons het hoofd boven water houden.

Toch had ze het heel moeilijk, want 5 kinderen grootbrengen zonder hulp van een partner, dat is geen sinecure. Als je er over nadenkt, dat dit je overkomt, dan zakt bij voorbaat de moed al in je schoenen. Toch heeft mijn moeder zich volledig voor haar gezin ingezet. Soms had ze een terugval en kon ze best in de put zitten. Hoe moest ze het allemaal doen? Haar bloeddruk was soms huizenhoog en dat merkte en zag je ook aan haar, want ze kon zich best opwinden, vooral als ze vond dat haar onrecht werd aangedaan, dan werd haar gezicht en hals vuurrood. In de overgang kreeg ze langdurig last van bloedneuzen, wat best akelig was. Een keer herinner ik me nog heel goed. De bloedneus wilde maar niet stoppen, het bloed gutste eruit. Ik was als enige thuis en wist ook niet zo snel wat te doen. Ze rende met een handdoek onder haar neus naar het huis van Zoetje Groen, twee huizen verderop. Ik ging haar achterna. Zoetje zette haar op een stoel en liet haar in haar neus knijpen. Doordat ze het goed aanpakte en rustig reageerde, werd mijn moeder ook rustiger. Na een poosje hield het bloeden gelukkig op. Zoetje zette koffie en zei dat ze altijd naar haar toe kon komen als er iets was. Dat was tenminste een geruststellend idee.

Ik denk dat de druk haar op dat moment te hoog werd en meestal draaide dat om geld. Altijd was er wel wat. Er ging iets onverwacht kapot, er moest schoolgeld betaald worden. Wij kregen natuurlijk ook steeds meer wensen toen we ouder werden. En zij kon met niemand overleggen hoe ze het aan moest pakken. Toen wegingen werken, moesten we kostgeld betalen en zal het misschien wat gemakkelijker zijn geworden. Maar al haar kinderen zijn op een normale leeftijd getrouwd, dus dat duurde ook niet zo lang.

Ik heb heel veel respect, hoe mijn moeder het in haar eentje heeft gerooid en ik had haar graag een veel fijner leven gegund, al troost ik me met de gedachte, dat ze het samen zo fijn hadden. Ik was nog heel jong, maar ik herinner me dat er altijd een gezellige sfeer was en dat ze veel lachten samen. Dat kan ook niet iedereen zeggen. Alleen, heel lang heeft het niet geduurd, ze waren maar 19 jaar getrouwd.

En ook de oorlog hebben ze moeten meemaken, dat moet toch ook wat zijn, dat je een opgroeiend gezin hebt en je hebt eigenlijk geen toekomst, alles is onzeker. En later de ziekte van mijn vader en zijn longoperatie. Wij werden toen gelukkig door de familie allemaal goed opgevangen.

Gemakkelijk is het allemaal niet geweest. Als kind realiseerde je je dat wel, dat het anders ging dan bij anderen. Maar terugkijkend zie je de impact, die al die gebeurtenissen met zich meedroegen.

Willy Haas-van Os