OzAffairs XXX

11. De Spadesteker

Ergens in de 90-er jaren van de vorige eeuw kreeg ik in mijn functie van gemeenteraadslid een ets cadeau. Daarop stond de Spadesteker afgebeeld. De ets was van de hand van kunstenares Carla Kleikamp, tenminste dat dacht ik te kunnen ontcijferen uit het onderschrift. Ik heb me suf gezocht op internet, maar vond behalve een te koop gezette ets niets van haar. Ze leek van de aardbodem verdwenen. Ik scande de ets en zette 'm op Facebook in de groep "Je bent een echte Papendrechter". Mijn zus Willy reageerde vrij snel. Ze had op internet wat ge-Googled en ontdekt dat de kunstenares Carla Kleekamp heette. Deze kunstenares maakt etsen, die ze signeert met haar naam. Het handschrift komt overeen met die van de Spadesteker. Raadsel opgelost!.

Ik kan me niet meer herinneren waarom ik en mijn mede-raadsleden de ets kregen. Het moet na 1987 zijn geweest, want sinds die tijd staan de appartementen langs de rivier en die staan op de ets.

Het is een merkwaardige ets. De Spadesteker staat met zijn rug naar ons toe op de dijk ter hoogte van het Nanegat. Links van hem zie je het dak van een huisje, dat me doet denken aan dat van groenteboer Hubers. Het panorama op de achtergrond laat ons dorp aan de rivier zien. Maar.... dit uitzichtpunt bestaat niet! Hoe zit dat?

Om dit raadsel op te lossen ben ik naar het Nanegat getogen. De ets gaf 2 duidelijke aanwijzingen over de ligging van het uitzichtpunt:
A. het ligt hoog
B. het ligt een stuk naar het zuiden.

Ineens werd 't me duidelijk: het uitzichtpunt ligt niet op de dijk, maar op de Merwedebrug. De kunstenares heeft hier een foto gemaakt en die thuis op haar atelier uitgewerkt tot de ets. Om het ultieme bewijs te leveren, ben ik met gevaar voor lijf en leden de brug opgelopen en heb een foto gemaakt vanaf het vermoedelijke 'viewpoint'. Ook dit bewijs poste ik op Facebook. Bingo, goed recherchewerk, Fredje!

Nu de ets dan.

Het panorama geeft de situatie van pakweg 1990 weer. Als je goed kijkt, zie je de oude toren van de Grote Kerk, in de verte de flats langs de Pontonniersweg. Op de voorgrond staan de 3 woonhuizen, die op de kelders van het Huis te Papendrecht zijn gebouwd. Het linker huis is nu de "Heerlijkheid" van Korteland. Verderop zie je de krib ter hoogte van de kerk die er nog steeds is, daarachter de bouwkraan van de reparatiewerf van Versteeg. Het klopt niet helemaal: voor de kerk is in werkelijkheid geen bebouwing, maar een strandje met de restanten van de steenplaats, waar opa Jan van Os ooit steenbaas was. Dat is weggelaten, jammer!

Het onderwerp van de ets is de Spadesteker. Met gebogen rug, spa in de linker hand kijkt hij in de verte, richting het veer. Je ziet zijn gelatenheid, zijn verslagenheid. Hij geeft het op, omdat hij niet meer in staat is het verplichte dijkonderhoud te plegen. Hij zal, gedwongen door het hoogheemraadschap, zijn stee moeten verlaten. Met de woorden: "Want ik en deselve niet meer gedycken en can" steekt hij de spa in de dijk als teken van overgave. Heel droevig!

De etssymboliseert het ontstaan van Papendrecht als dijkdorp en zijn eeuwige strijd tegen het rivierwater. Eerst waren er de boeren die naast het zware werk op het land, individueel zorg moesten dragen voor het dijkvak, waaraan hun boerderijtjes lagen. Niet iedereen redde het! Toen kwamen de dijkwerkers en de griendwerkers, die tegen een hongerloontje het zware werk overnamen, dat nodig was om droge voeten te houden. Zij zijn de echte helden. Dankzij hen ontstonden de weg- en waterbouwbedrijven, die nu wereldwijd opereren. De basis voor onze welvaart legden zij. Met wisselend succes, dat dus wel!

Toch goed dat dit in de ets wordt getoond. Het dwing ons nederig te blijven en hulpvaardig te zijn tegenover mensen die minder geluk hebben!

Fred van Os