OzAffairs XXX

18. Godenzoon Cruijff

Dat de voetballers van Ajax door de supporters van die club in de jaren 90 van de vorige eeuw godenzonen werden genoemd is een gotspe, dat is Jiddisch voor schaamteloosheid. Het is toch te gek 11 van die verwende, overbetaalde jochies die in korte broek op een grasveldje tegen enorme salarissen rondrennen, zo te noemen? Moeten we daarvoor dan soms in aanbidding op de knieën gaan? Nee toch? Oké, ik wil één uitzondering maken: Johan Cruijff. Die kwam er dichtbij, maar daarover later.

Onze christelijke cultuur kent maar één Godenzoon en dat is Jezus Christus, afgekort JC.

Ja, jongens en meisjes, dat hebben onze kerkvaders in 325 n.Chr officieel vastgesteld tijdens het Concilie van Nicea. Dat ligt trouwens in Turkije, niet zo gek ver van Istanbul, het vroegere Constantinopel. Daar werd door de bisschoppen - wie weet was Sint Nicolaas er ook bij, per slot ligt Myra ook in de buurt! - besloten dat JC officieel de zoon van God was. Ook de datumbepaling van Pasen werd toen vastgesteld. Toch wel leuk om even te vermelden: Pasen valt sindsdien op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. Ik heb in mijn loopbaan als jonge ICT menigmaal mijn tanden erop stuk gebeten, als ik weer eens een kalender met feestdagen moest programmeren. De methode die de Franse wetenschapper Gauss toepaste vond ik heel vindingrijk. Bleek er in zijn algoritme toch een foutje te zitten! Voor het jaar 4200 gaat 't niet goed, omdat meneertje Gauss geen rekening had gehouden met de maancorrectie. Who cares? Even Apeldoorn bellen tegen die tijd? Dan zijn we toch al lang hemelen? Ja, toch? Wat zijn er toch altijd weer van die azijnzeikers!

Terug naar het Concilie van Nicea. De bisschoppen zetten hier de kroon op de mythe die het leven van JC en zijn lijdensweg beschreef. JC nam al onze zonden op zich, stierf aan het kruis op Goede Vrijdag en stond op Paaszondag in alle vroegte op uit het graf dat hij even geleend had van Jozef van Arimathea, een goede kennis. Maria Magdalena,zijn geliefde, was hem nota bene even kwijt. Toch netjes van hem dat hij haar nog even opwachtte, nog even gedag zei en verdween. 40 dagen zwierf hij rond,telkens dook hij op en openbaarde zich aan zijn volgelingen tot hij op Hemelvaartsdag voor hun ogen ter hemel voer. Sterk staaltje trouwens!

Met dit verhaal gingen de bisschoppen op pad. De heidense volkeren in Europa werden bekeerd, zo nodig met het zwaard. Op heuvels waar heidense heilige eiken stonden, werden die omgehakt en in de plaats hiervan werd een kerk of kapel gebouwd. Bonifatius ging hierin een tikje te ver en dat kostte 'm letterlijk in 754 n.Chr de kop in Dokkum. Eigen schuld, dikke bult, zou ik zeggen. Hij had toch moeten weten wat voor stijfhoofden die Friezen zijn! Kennelijk had hij niet geleerd van het incident dat hij had met Radboud, koning der Friezen. Bonifatius had 'm bijna bekeerd, toen Radboud nog een laatste vraag stelde: "Zitten mijn voorouders in de hemel?" Waarop Bonifatius moest bekennen dat dit niet het geval was, omdat die voorouders heidenen waren. Voor Radboud hoefde het toen niet meer: die hemel vond hij tien keer niks!

De katholieke kerk bouwde overal kloosters en kerken: een netwerk van kennis en macht ontstond. Eeuwenlang overheerste de kerk in Europa. Pas tijdens de Franse Revolutie kwam de scheiding tussen kerk en staat tot stand. Desondanks is de het Vaticaan nog steeds een wereldmacht!

Tegenwoordig weten de meeste mensen niet meer waar Pasen voor staat. Dat komt o.a. door de middenstand en de grootgrutters. Die hebben de in chocolade uitgevoerde Paashaas uitgevonden - die god betert 't - met paaseieren, tevens in chocolade uitgevoerd, rond zeult. Op Paasmorgen worden de naar obesitas neigende kinderen volgepropt met die rotzooi. Eigenlijk is dat een herleving van het heidense Vruchtbaarheidsfeest! De winterkleding wordt verwisseld met zomerkleding en op 2-de Paasdag moet er met 't gezinnetje gefietst worden, de ontluikende polder in. Daaraan doen zelfs fundamentalistische christenen mee, want dan mogen zij eindelijk ook eens op een christelijke feestdag, die zij beschouwen als een (reserve) zondag, fietsen.

JC is dood, zijn wederopstanding is niet meer een top-item. Jammer!

De aanloop naar deze Pasen was merkwaardig. Aanslagen in Brussel hielden de media in hun ban. Ze verdrongen alle nieuws, zelfs aanslagen in Turkije, die veel meer slachtoffers vergden, werden genegeerd onder het mom: eigen aanslag eerst!

En toen ineens was er het overlijden van Johan Cruijff, het voetbalicoon van de jaren 70 van de vorige eeuw. In één keer waren we alle Brusselse ellende vergeten: onze voetballende godenzoon was er niet meer!

Niet alleen zijn initialen wezen op een bijzonder iemand, hij was ook bijzonder. Bijna slaagde hij erin om op de zelfde dag als Jezus Christus te sterven. Op voetbalgebied was hij een soort Messias. Hij stuwde het Nederlandse voetbal op naar wereldniveau, hij werd de verlosser van Barcelona. Als voetballer danste hij over de velden, ontweek als een ballerina slidings en grove aanslagen op z'n enkels, om pas na gescoord te hebben even stil te houden om na te genieten. Prachtig!

Als trainer van Barcelona kwamen zijn kwaliteiten als kenner van het spelletje tot grote hoogte. Hij regisseerde, inspireerde, hij bracht 't voetbalgeloof! Dat sprieterige Joodse jongetje uit Betondorp bracht 't zonder enige scholing tot de voetbalgoeroe, waarnaar iedereen luisterde. Met zijn fantastische uitspraken, waarbij hij combinaties van spreekwoorden verzon, haalde hij de wereldpers, ja zelfs de Dikke Vandale. Bijzonder!

In de jaren negentig werkte ik op een Research Instituut. Mijn werkgever wilde de tent reorganiseren, want wetenschappers kosten nu eenmaal geld, hun uitvindingen kosten tijd en zijn vaak moeilijk praktische toepasbaar. En juist dat laatste stond in schril contrast met de bedrijfsdoelstelling: bakken met geld verdienen. Alles moest op de schop, reorganiseren dus! We werden doodgegooid met management- en motivatiecursussen. "Neuzen dezelfde kant op", "We kennen geen problemen, alleen uitdagingen" waren de mantra's, waarmee onze bazen verdoezelden dat er bezuinigd moest worden. Dat bracht heel wat onrust in de tent.

Om de zaak wat op te fleuren nodigde de directie Johan Cruijff uit om een lezing te geven. En ja hoor, in een bomvolle aula stond Cruijff. Tot onze verbazing stak hij een boeiend verhaal af over hoe hij als trainer van Barcelona te werk ging, hoe hij zijn tactisch plan trok en zijn spelers inspireerde. Hij sprak uit het hoofd, had niet veel beelden nodig, zijn taalgebruik was al beeldend genoeg. De verzamelde wetenschappers luisterden met open mond en lieten hun scepsis varen. Het werd een geweldige lezing, Cruijff was in vorm!

Hij vertelde wat hij als teamleider had meegemaakt. Eén anekdote herinner ik me nog. Voor de wedstrijd tegen Atlético Madrid kwam in het teamoverleg naar voren dat de spits van Atlético als groot probleem werd beschouwd. Die scoorde altijd, hoe hij ook verdedigd werd, hoe hij ook onderuit werd geschopt, niets hielp. Hij was dè frustratie voor de verdedigers van Barcelona. Trainer Cruijff wist 't antwoord: "Als verdedigen niet helpt, dan verdedigen we toch niet?" En Cruijff ging verder, hij gaf de opdracht de spits niet te verdedigen!

En hoe liep 't af? Barcelona won die wedstrijd van Atlético, en wat meer was, die spits scoorde niet, maar liep verdwaald rond op het veld!

Cruijff wist waarom. Die Atlético-spits oriënteerde zich op de verdedigers. Hoe meer ze op z'n nek zaten, hoe makkelijker hij zich ontworstelde en zich in scoringspositie wist te wringen. Zonder fysiek contact was hij gedesoriënteerd! Geniaal van Cruijf! Zonder de term te kennen had hij het "Out of the Box"-denken uitgevonden! 

Het was een merkwaardige lezing. Cruijff plaatste alles in het voetbalspelletje. Vragen die hier niet direct mee te maken hadden, negeerde hij. Hij bloeide weer op als 't weer over voetbal ging. Het applaus na afloop was gemeend. Waardering voor zijn voetbalgenie was algemeen, en dat voor een manneke dat zo weinig opleiding had genoten!

Op Stille Donderdag overleed Johan Cruijff, een dag eerder dan Jezus Christus. Typisch Cruijff! Met hem kwam een voetbalgenie aan zijn einde. Hij bracht de wereld nieuwe inzichten, verrijkte de taal en bestreed waar mogelijk de voetbalbonzen. Daar had hij niks mee. Een Godenzoon is heen gegaan!

Droevig, maar zo gaat dat in 't leven, ook een Godenzoon is sterfelijk!

Fred van Os