Абай жолы

ӨРДЕ

ӨРДЕ

I

Құдасының аулына Ұлжан отыз шақты кiсiмен келген. Алшынбай бұлар келер қарсаңға мол сулы, кең бiр жазыққа кеп қонған екен. Қазыбектiң өзiнен тараған ауылдар, көршi туысқандары бар, барлығы қырық шамалы ауыл осы жерге сiресе қоныпты.

Қонақ келетiн болғандықтан, бұл өлке биелерiн де жылдағыдан ерте байлапты.

Дағды бойынша Ұлжан бастаған үлкендер құданың аулына күйеулерден бiр түстiк бұрын келiп түстi. Ұлжан қасына әйелден Қалиқаны, күтушi келiншек Қатшаны алған едi. Еркектердiң үлкенi – қазiргi бас құда – Ызғұтты. Содан басқа, әлденеше ақсақал, әншi жiгiттер, атшылар бар.

Абайдың қасындағы жас жiгiттер саны он екi. Мұның көпшiлiгi Ырғызбайдың жастары және күлдiргi Мырзахан, атшабар Жұмағұл. Жақын туысқаннан Тәкежан бар. Осы топқа Абай өзi шақырып Ерболды қосып алған. Жетi-сегiз күндiк жол бойында Абай мен Ербол үнемi жұбы жазылмай, бiрге болған.

Ұлжан Алшынбайдiкiне көп қазына әкелдi. Келген жылқы, түйеден басқа, жыртыстың бұл-матасының өзi екi үлкен атанға артылып келiп едi. Оның iшiнде келiнге жасау тiгiлетiн батсайы, мақпал, манат, дүрия, шағи бөлек салынған. Бiрер сандық осы қымбаттарға толы болса, өзге теңдерi құда-құдағилар сыбағасы. Шапан, кемзал, көйлек, шаршы. Және толып жатқан ырымдар бойынша төленетiн сый-сипат.

Қалыңмал басы Алшынбайдың өзiне арналған кесек күмiс бесiк жамбы. Бұл iлу деп аталып едi.

Екi жаққа да мәлiм iлу киiтке орай.

Осыдан он жыл бұрын Алшынбай аулына Құнанбай кеп құда түсiп, Дiлдәны Абайға айттырған уақытта, бас құда Құнанбайға киiт деп, Алшынбай аулы күмiс тартқан. Ол күмiстiң аты - тайтұяқ, мына бесiк жамбыдан кiшi едi. Тегiнде есептесiп келсе, әдет бойынша, iлу мен киiт құн жағынан қаралас болатын. Бiрақ Құнанбай оны есептемей, Алшынбайға өз бергенiнiң дәл өзiн жiбермептi.

Құда, құдағи келген күнi түнде-ақ барлық кең жазық сый құдалардың қандайлық, мырзалықпен келгенiн бiлiп қалған. Сол түннiң өзiнде Алшынбайдың барды аямай, мырзалыққа мырзалық орай етiп көсiлетiнi мәлiм болған. Құдағи мен күйеулерге арналып, үш үлкен аппақ үйлер оңашарақ тiгiлген екен.

Сол үйлердiң қонақасысы: қысырдың семiз тайынан, құнан қой, ту қойлардан, үйiткен марқадан басталды. Алшынбай Ұлжан отырған үйдiң есiгiн аштырып, тысқа семiз асау құла тайды көлденең ұстап тұрып, қонақтардан бата тiлеттi.