Абай жолы

ОҚАПТА

ОҚАПТА

1

– Ә-ә-й Абай-ай! Жолың болмас-ау сенiң! Қу дала, қу мекенде, жалғыз ауыл қалдырып, бiр сарғайттың. Не ағайын-туған ел жоқ. Немесе ауыл иесi, үй иесi, қатынға бай, балаға әке дерлiк өзiң жоқ! Өшiң бардай, осының ба? Көзiмiзге көк шыбынды үймелеттiң.ғой! Құдайдың ыстығы мынау – әуе айналып жерге түскен. Күнде шыжып тұрған не қылған қуарған қоныс бұнысы. Бәрi – сенен, Абай! Әй, сiрә да жолың болмас-ау сенiң. Не жазығым бар едi? – деп, үйдi айналып кесек үнмен Абайды жерлеп келе жатқан Дiлдә болатын.

Ол осылай ұрсып келiп, Әйгерiмнiң отауына кiрдi. Үйде жалғыз отырған Әйгерiмнiң төр жағынан кеп отыра бердi. Әйгерiм жасы үлкен Дiлдә келгенде, орнынан тұрып қарсы алған-ды.

Дiлдәның бұл кезде ажымы көбейiп, сүйек-сүйегi бiлiне бастаған.

Қазiргi келiсiнде оның Абайды жерлеп Әйгерiмге естiрте айтқан ұрысы, күндегi дағдысынан басқарақ. Бүгiнгi ұрыстың себебi зор болатын. Түнде қаладан келiп, Дiлдәның үйiне қонып, бүгiн түске жуық жайлауға қарай аттанып кеткен Манас әкелген хабар бар.

Абайды Әлдеке қызының жанында көрiп, жай-жапсарды өзiнше аңғарып қайтқан Манас, бұл ауылға жайлы хабар әкелген жоқ. Дiлдә мен көршi қатындардың, малшылардың көзiнше Абайды кiнәлап сөйлеген.

– Қиыр жайлаудан, ит арқасы қияннан, күн-түн қатып "бар, балам абақтыда сарғайып жатыр, аман-жаманын бiлiп кеп бер!" деп, кәрi шешесi менi жұмсады. "Қорлық көрiп жатыр-ау!" деп тыным алмай қалаға жетсем, ол боса, қағанағы қарық, сағанағы сарық.! – деп кеп, көргенiнен артық та сөздер сөйлеген.

Манас "Дiлдә қызғаныш ойлап күйiнер" деп әңгiмесiнiң басын тұспалдап, тартына айтып едi. Кейiн Дiлдәның өзi әлденеден Абайдың бозбалалығын айтқан хабарға құшырлана түсiп, сүйсiне тыңдағандай болды. Қайта-қайта тақымдап:" қайнаға, көрген-бiлгенiңнiң бәрiн жасырма! Бiрдеменi iркiп кетсең, құдай алдында мойныңа қарыз!" деп отырып, Манасты көп көйткiзген.

Манас әйел мен еркек арасының кiнә-наз, кейiс-күйiнiш дейтiн биязы мiнездерiне ден қоймайтын. Ол кесек, топас мiнездi, доғал адам. Қалада Абай мен Салтанатты терезесi қоршалған, оңаша отауда, ала көлеңке жерде көргенде өзiнше еркiн, батыл жорамал жасаған-ды. Түнде Дiлдәның жетегiмен көп артық сөздердi сөйлеп келiп, ең ақырында өтiрiк те айтқан.

– Мен Абайға кiнә қойдым. Ыза болғанымнан қыз көзiнше ұрсып та тастадым. Келiн, сенiң есеңдi жiбергем жоқ. Е-е ұрыспай тұрайын ба? Ит ұяласынан қорықпайды, мен айтпай, кiм айтады оған! "Елде қатын-бала сенi уайымдап, түн ұйқысын төрт бөлiп, құдайына ақсарбасын айтады. Iшкен асы зәр болып.отырғаны анау. Сен болсаң, Әлдеке қызының қойнында шалжиып жатқаның мынау!" дедiм. Ашуым кеп кеттi! – деген.