Абай жолы

ҚИЯДА

ҚИЯДА

I

Абай үйленгелi бiрнеше жыл болды. Дiлдә түскен жылдың келесi көктемiнде бұлардың үлкен баласы Ақылбай туды. Екi жыл өткенде Күлбадан деген қыз туды. Ол бүгiнде бiрден асты. Қазiр үшiншi баланың әкесi болғалы жүр.

Дiлдә екiқабат уақытында бiрнеше айдай ауру адам сияқты болатын. Ас батырмау, басы айнала беру, ағарып, жүдеп, төсекке жантая беру мұның салты боп алған.

Аз жылдың iшiнде бiрнеше баланың әкесi болса да, Абай әлi өзiнiң осы халiне үйренiп болған жоқ. Оған үйлерiндегi үлкен шешелер де себеп болды. Ақылбайды Ұлжан өзi бауырына салып, өз баласы қып алды. Тiлi шығып қалған Ақылбай бұл күнде Абайды әкем екен деп бiлмейдi. Жай, анда-санда ас басында көрiнiп кететiн көп үлкеннiң бiрi, бөгде таныстай көредi. Абай да оны ыстық көрiп бой тартқан емес. Өйткенi, ол бала мұның жастығына зорлық еткендей боп, тiптi ерте туды.

Ең алғаш, 17 жаста Абай әке болды. Үйленудiң өзi бiр тәңiр құдiретiндей амалсыздық күнi едi. Соның артынан ес жиғызбай, iлесе келген әкелiк, тiптi бiр мазақтай, қатал зорлықтай көрiнген.

Алғаш Ақылбай туған күнi Қалқадай жеңгелер:

– Балалы болдың!

– Ендi, мiне, сен әкесiң!

– Қайырлы болсын!- десiп, күлiп қамалаған болатын. Сонда Абай бiр ұялып, бiр қиналып, не қыларын бiлмей, атына мiнiп, кетiп қалған. Аулына үш-төрт күн өткенде бiр-ақ оралып едi.

Кiшкене Күлбаданды да Абай әлi танып болған жоқ. Ол да күнi бойы шешелер үйiнде, солардың бауырында болады.

Дiлдә бейнелес, ақ сары, мазасыз қыз кеш болғанда ғана отауға келедi. Абайды әкелiкке ерiксiз көндiрем дегендей боп, Күлбадан түнi бойы ұйқы бермей жылайды. Сонысының өзiмен де ол жас әкемен екi арасын бiтiмсiз қып қойды.

"Тыныш ұйқыдан кiсiнi шаяндай шағып оятады" деп, Абай оны "Саршаян" дейтiн.

Қазiр сол Саршаян тағы да жылап отыр. Кеш батып, үй iшi қараңғы болса да, Дiлдә от жақпапты. Өзi шымылдықты түсiрiп, биiк төсектiң алдына көрпе-жастық салып, жантайып жатыр. Күлбадан шешелер үйiнен жаңа келiп, төсекке жатпай, қиғылық салып. Отыр екен.

Абай бiр топ кiсiмен үйге кiрдi. Тыста боран. Бұлардың үстерi тегiс қалың қар, қырау. Үйге шұбатыла кiрiп, мол аяз алып келдi.

Тыстан кiрген суық пен көп кiсiнiң дабырынан тынышы кеткен Дiлдә басын көтердi.

Абай тымағы мен iшiгiнiң қарын қағып жатып: