Roman Özetleri (100 TEMEL ESER)

AŞIK EDEBİYATI

1) AŞIK EDEBİYATI:
♦ Şiirlerini saz eşliğinde söyleyen “aşık” adlı halk şairleri tarafından oluşturulmuştur.
♦ Aşıklar genellikle okur yazar değildir.
♦ Aşıklar; köy, kasaba, şehir ve asker ocaklarında yetişir.

NAZIM ŞEKİLLERİ:
KOŞMA
♦ Sevgi, doğa, türlü acılar, insanlık, sevgi ve yiğitlik gibi konular işlenir. 11’li hece ölçüsüyle söylenir. (6+5 ve 4+4+3)
♦ Nazım birimi dörtlüktür. 3-5 dörtlükten oluşur.
♦ Son dörtlükte ozanın adı (tapşırma) yer alır.
♦ Kafiye düzeni abab, cccb, dddb.... şeklindedir. İlk dörtlük aaab, abcb şeklinde de olabilir.

Koşma Örneği:
Eğer benim ile gitmek dilersen
Eğlen güzel yaz olsun da gidelim
Bizim iller kıraçlıdır aşılmaz
Yollar çamu kurusun da gidelim
...
Karac’oğlan der ki buna ne fayda
Hiç rağbet kalmadı yoksula bayda
Bu ayda olmazsa gelecek ayda
Onbir ayın birisinde gidelim

Koşmalar konuları yönüyle şu adları alır:

♦ a) Güzelleme:

Aşk, hasret, ayrılık, doğa sevgisi gibi lirik konuları işleyen koşmadır.

♦ b) Taşlama:

Birini yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla yazılan şiirlerdir.

♦ c) Koçaklama:

Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve kahramanlıkları anlatan şiirlerdir.

♦ d) Ağıt:

Bir kişinin ölümünden duyulan acı ifade edilir. Belli bir ezgi ile söylenir.

SEMAİ
♦ Hece ölçüsünün 8’li(4+4) kalıbıyla söylenir.
♦ Kendine özgü bir ezgisi vardır. 
♦ Ölçüsü ve bestesi dışında bütün özellikleri koşma ile aynıdır.

Örnek:
İncecikten bir kar yağar
Tozar Elif Elif diye
Deli gönül abdal olmuş
Gezer Elif Elif diye

VARSAĞI
♦ Güneydoğu Anadolu’da yaşayan Varsak boyundan adını alır. Hemen bütün yönleriyle semai gibidir.
♦ Semaiden farkı ilk dörtlükte geçen bre, behey, hey gibi ünlemlere yer verilmesidir.
♦ Müziğinde ve sözlerinde meydan okuyan, babacan, erkekçe bir hava duyulur. Koçaklama tarzındadır.

 Örnek Varsağı:

 Bre ağalar bre beyler
 Ölmeden bir dem sürelim
 Gözümüze kara toprak 
 Dolmadan bir dem sürelim 
                      (Karacoğlan)

DESTAN
♦ Yiğitlik, savaş, deprem, yangın gibi toplumsal açıdan önemli konuların işlendiği bir türdür.
♦ Nazım birimi dörtlüktür. Dörtlük sayısı işlenen konuya göre değiştiğinden Halk edebiyatının en uzun nazım biçimi kabul edilir. 
♦ Genellikle 11’li hece ölçüsü ile yazılır.
♦ Kafiye örgüsü koşma ile aynıdır.
♦ Kayıkçı Kul Mustafa’nın Genç Osman Destanı en ünlüsüdür.

♦ Âşık Edebiyatının Sanatçıları:

KÖROĞLU
♦ 16.yy halk şairlerimizdendir.
♦ Bolu Bey’i ile yaptığı mücadele ile tanınır.
♦ Şiirleri arasında yiğitçe, coşkun bir seslenişle söylenmiş koçaklamaları önemli bir yer tutar.
♦ Aşk, tabiat gibi konuları işlediği şiirleri de vardır.

KARACAOĞLAN
♦ 17.yy halk şairidir.
♦ Halk edebiyatının en tanınmış şairi olan Karacaoğlan gerçek aşk hikâyelerini konu almıştır.
♦ Kendinden sonraki halk şairlerini etkilemiştir.
♦ Aşk ve tabiat şairidir.
♦ Dili sade, arı ve duru bir Türkçedir.
♦ Şiirlerinde tasavvufa ve dini konulara yer vermez.
♦ Şiirlerini hece ölçüsü ile yazmıştır.

AŞIK ÖMER
♦ Divan şiirinin etkisinde kalmıştır.
♦ Halk ve Divan şiirinin nazım şekilleriyle birlikte hece ve aruzla da şiir söylemiştir.
♦ 18.yy şairidir. 
♦ En çok eser veren saz şairidir.

GEVHERİ
♦ 17.yy sonu ve 18.yy başında yaşamıştır.
♦ Şiirlerinden Şam’a, Arabistan’a gittiğini bir kaynaktan da Rumeli de bulunduğunu ve bir paşanın yanında katiplik yaptığını öğreniyoruz. 
♦ Şiirlerinde divan edebiyatının etkisi vardır. 
♦ Yer yer aruz ölçüsünü de kullanmıştır. 
♦ Şiirlerinde yabancı kelimelere ve divan edebiyatı mazmunlarına yer vermiştir.

SEYRANİ
♦ Kayseri’nin Develi kasabasında doğmuştur.
♦ İstanbul’a gelmiş ancak devrin büyüklerini hicvettiği için, memleketine dönmek zorunda kalmıştır. 
♦ Hicivleriyle tanınır. 
♦ Aruzla yazmakla birlikte asıl şöhretini hece ölçüsüyle bulmuştur.

DADALOĞLU
♦ Toroslardaki göçebe Türkmenlerin Avşar boyundan olan Dadaloğlu’nun hayatı hakkında fazla bilgimiz yoktur.
♦ Derviş Paşa komutasındaki orduya karşı çıkmış, Türkmenleri ayaklanmaya çağıran şiirler yazmıştır. En meşhur sözü “Ferman padişahınsa dağlar bizimdir.”
♦ Şiirlerinde yiğitçe bir sesleniş olduğu gibi içli söyleyiş de vardır.
♦ İçinde bulunduğu tarih ve toplum olaylarını şiirlerine yansıtmıştır.

ERZURUMLU EMRAH
♦ Zamanın ünlü şairlerindendir. 
♦ Divan şiirinin etkisinde kalarak aruzla da şiir yazmıştır.  Asıl kişiliği hece ölçüsü ile yazdığı koşma ve semailerinde görülür.

ÂŞIK VEYSEL SATIROĞLU
♦ Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğmuştur.
♦ Çocukluğunda geçirdiği çiçek hastalığı yüzünden gözlerini kaybetmiştir.
♦ İçli bir saz şairidir.
♦ Şiirlerinde insan, yurt, tabiat sevgisini dile getirmiştir.
♦ Ankara ve İstanbul radyolarında program yapmıştır.
♦ Ahmet Kutsi Tecer tarafından edebiyatımıza kazandırılmıştır.
   Eserleri: Deyişler, Sazımdan Sesler, Dostlar Beni Hatırlasın