Roman Özetleri (100 TEMEL ESER)

FİİLDE ÇATI

Çatılarına Göre Eylemler:

Eylemlerin öznelerine ve nesnelerine göre gösterdikleri özelliklere, girdikleri biçime çatı denir.

Çatı, eylem kök ya da gövdelerine getirilen çatı ekleri dediğimiz eylemden eylem yapıp eklerine bağlı olarak oluşur.

 

UYARI:

Çatı, yalnızca eylem cümleleri üzerinde yapılan bir incelemedir. Ad cümlelerinin çatısı olmaz.

Onda paranın yanında akılda vardı. ( Ad cümlesi çatısı olmaz.)

Karanlık çökmeden evine vardı. (Eylem cümlesidir.)

Çatı İki Bölümde İncelenir:

Nesne – Yüklem İlişkisi:

Nesne – Yüklem İlişkisi Yönünden Eylemler Dört Grupta İncelenir:

 

Geçişli Eylemler:

Öznenin yaptığı işi, başka varlıklar üzerine geçirebilen, nesne alan eylemler geçişlidir.

Örnek: 

Çocuk, yazılı kâğıdınıdikkatlice inceledi.

             Belirtili Nesne

Ona doğum günü için yün kazak aldık.

                                Belirtisiz Nesne

Geçişli eylemler, “Ne?, Neyi?, Kim?, Kimi?” sorunlarına yanıt veren eylemlerdir.

Örnek:

Adam, elindeki ekmeği bir yabancıyla paylaştı.

               (Neyi paylaştı?)

 Ahmet’in en küçük kardeşiniyolda gördüm. (Kimi gördüm?)

Yemeğe tuz attım. (Ne attım?)

 

UYARI:

Geçişli eylem, nesne alabilen eylemdir. Ama kimi durumlarda da cümlede nesne olmasa bile, o eylem geçişlilik özelliği gösterebilir.

Örnek:

Saatlerce durakta bekledim

(Neyi bekledim? Otobüsü; Kimi bekledim? Seni..)

Televizyonda Müzeyyen Senar söylüyordu.

(Neyi söylüyordu? Şarkıyı...)

Tekrar tekrar okudum.

(Neyi okudum? Romanı, öyküyü, şiiri...)

 

Geçişsiz Eylemler:

Nesne almayan eylemler, geçişsizdir.

 

Örnek:

Bütün gün tembel tembeloturduk.

(Neyi, kimi oturduk? Nesne almaz.)

Yağmur bütün gece durmadan yağdı.

(Neyi yağdı? Nesne almaz.)