Tamlamalar Konu Anlatımı
Bu ders notumuzda Tamlamalar konusunu göreceğiz. İki ya da daha çok sözcüğün, birbirini değişik ilgilerle tamamladığı söz gruplarıdır. Türkçede “sıfat tamlaması” ve “ad tamlaması” olmak üzere iki tür tamlama vardır.
1. SIFAT TAMLAMASI
Bir sıfatın, kendisinden sonra gelen bir adla oluşturduğu söz grubuna “sıfat tamlaması” denir. Bu tamlamalarda sıfat, adı niteler ya da çeşitli yönlerden belirtir. Sıfat tamlamalarında sıfat, daima addan önce gelir.
Yaşlı çınar, gölgesiyle insanları asırlardır serinletiyordu.
Bu cümlede “yaşlı” sözcüğü “çınar” adını nitelik yönüyle anlamca bütünleyerek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur. Sıfat tamlamalarında sıfat “tamlayan”, ad “tamlanan” durumundadır.
yaşlı çınarsıfat ad(tamlayan) (tamlanan)
Bu okulun bizim hatıralarımızda yeri büyüktür.
Bu cümlede “bu” sözcüğü “okul” adını işaret yoluyla belirterek bir söz grubu kurmuş ve sıfat tamlaması oluşturmuştur.
bu okulsıfat ad(tamlayan) (tamlanan)
Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli söz grupları, sıfat tamlamalarıdır.
Bahar gelince kırlar, sarı papatyalarla dolar.Gökyüzü, birden kapkara bulutlarla kapandı.Törenlerde sizin sınıftan kaç öğrenci görev aldı?Yol boyunca başı dumanlı dağları seyrettik.Yıkılmış evlerin arasından geçerek inşaat alanına ulaştık.
2. AD TAMLAMASI (AD TAKIMI)
En az iki adın değişik ilgilerle birbirini tamamlayarak oluşturduğu söz gruplarıdır.
Yağmurdan sonra evin çatısı akmaya başladı.
Bu cümlede “ev” ve “çatı” adları, aitlik ilgisiyle anlamca birbirini tamamlayarak bir söz grubu oluşturmuştur.
Ad tamlamalarında birinci sözcüğe “tamlayan”, ikinci sözcüğe tamlanan” denir.
evin çatısıtamlayan tamlanan
Tamlayanın aldığı ek, “tamlayan eki”, tamlananın aldığı ek ise “tamlanan eki”dir.
Tamlayan Eki
Eklendiği adla (tamlayan) başka bir ad (tamlanan) arasında ilgi kuran eklerdir. “-ın, -in, -un, -ün, (-nın, -nin, -nun, -nün)” ekleri tamlayan ekleridir.
Tamlanan Eki
Eklendiği ismin (tamlananın) tamlayanda bildirilen bir kişiye ya da varlığa ait olduğunu gösteren eklerdir. “-ı, -i, -u, -ü, (-sı, -si, -su, -sü)” ekleri tamlanan ekleridir.
ev – in çatı – sıtamlayan eki tamlanan eki
Bu örnekte, tamlayan eki “ev” sözcüğünün “çatı” sözcüğüyle ilgili olduğunu; tamlanan eki de “çatı”nın eve ait olduğunu bildirmektedir.
Ad tamlamaları, oluşturulma biçimlerine göre dört grupta incelenir:
Belirtili Ad TamlamasıBelirtisiz Ad TamlamasıZincirleme Ad TamlamasıTakısız Ad Tamlaması
a. BELİRTİLİ AD TAMLAMASI
Tamlayanın ve tamlananın tamlama ekleri aldığı ad tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalarda belirgin bir aitlik ilgisi vardır, tamlananın tamlayana ait olduğu belirtilir.
ŞİMDİ OKUDUĞUN
Roman Özetleri (100 TEMEL ESER)
De TodoBENCE İŞİNİZE YARAYACAK! (%100 GARANTİ)👍 BAŞLANGIÇ TARİHİ: 26/04/2018