Temel Tiyatro Bilgileri

İlkel Tiyatro - Üçüncü Bölüm

ÇAĞDAŞ İLKEL İNSANLAR

İlk insanı anlamanın bir yolu da çağdaş ilkel insanlara bakmak. Av getirme ya da av çoğaltma dansları var, yağmur yağdırma, güneş açtırma dansları var, savaş dansları var. Hep bir amaca yönelen danslar. Bu arada bir amacı olmadığı söylenen danslar da var. Hatırlamak için, bir olayı yeniden yaşamanın tadını tatmak için...

Avustralya yerlilerinin Canoe Dansı da o çeşit danslara örnek gösteriliyor. "Canoe" yerli kayığı demek, hafif kayık.

Dans şöyle:

"Kadınlar, erkekler sıra sıra diziliyorlar. Ellerine sopalar alıyorlar, kürek yerine. Vücutlar hareket etmeye başlıyor, sopalar da küreklerin suya girip çıkışını örnek alan bir ritme uyuyor. Hep birlikte kendilerini kaptırıp gidiyorlar."

BİR AMACA YÖNELEN DANSLAR

Kuzey Missouri'deki Mandan Kızılderililerinin etsiz kaldıkları zaman başvurdukları dansa "Buffalo Gel" dansı deniyor.

Tanrılar bu isteğe karşılık vermekte gecikir, yaban öküzlerini göndermezlerse, dans sona ermiyor, günlerce sürüyor. Aralarla, dans edenler değişe değişe. Gözcüler bir Buffalo sürüsünün göründüğü haberini getirince dans da bitiyor.

On iki kişi Buffalo kılığına giriyor, boynuzlu Buffalo kafaları giyiyor, kuyruklar takıyorlar, sonra bir çember çizerek, başlıyorlar dönmeye. İlk yorulup düşen vurulmuş sayılıyor, taklit hareketlerle derisi yüzülüyor. Sonra onun yerine bir başkası geçiyor, yeniden başlıyorlar.

Toprağa verilen önem arttıkça yağmur yağdırma danslarının da önemi artıyor. Güney Batı Kızılderilileri arasında büyücünün en önemli işi yağmurculuktur.

SAVAŞ DANSI

Hindistan'ın kuzeydoğusunda Nagalar'ın bir savaş dansı:

"Önce savaşçılar geçiyor sırayla, sonra birlikte ilerliyor, geri çekiliyorlar, tıpkı bir savaştaymış gibi korunuyor, kaçınıyor, mızraklarını savuruyorlar. Savaş düzeni içinde sürünerek geliyorlar, yere yapışıyorlar iyice, yalnızca kalkanlardan bir çizgi görünüyor. Düşmana yeterince yaklaşınca fırlayıp saldırıyorlar. Düşmanlarını öldürünce yerden çimenleri kökleriyle birlikte söküp çıkarıyorlar, baltalarıyla vurup ikiye bölüyorlar, böylece kafalar da kesilmiş oluyor. Öldürdükleri adamın kafaları (çimen kökleri) omuzlarında köye dönüyorlar. Köyde kadınlar onları zafer türküleri, danslarla karşılıyorlar."

İLKEL KOMEDİ

Çağdaş ilkel insanlar, av ya da savaş oyunlarını komediye çevirmişler. Kahramanın yerini soytarı almış. Bütün gücüyle silahını savuran ama bir türlü tutturamayan ya da başkasına atıp başkasını vuran gülünç kişiler girmiş oyunlara.

Avustralya yerlilerinin şöyle bir dansları olduğu söyleniyor.

"Köy halkının büyük bir çoğunluğu kanguru oluyor, bir de avcı oluyor. Kangurular dans ederek avcının önünden geçiyorlar, avcı onlara vurmak için savurup duruyor elindeki sopayı, ama hiçbirini tutturamıyor."

Büyüden komediye geçişin nedenleri arasında düşmanlarını gülünç gösterme, yabancılarla alay etme isteğinin de bulunduğu düşünülebilir.