Temel Tiyatro Bilgileri

Antik Yunan Tiyatrosu - Üçüncü Bölüm

İLK DRAMATİK YARIŞMALAR

- İ.Ö. 534 yılında Peisistratos Atina'da ilk tragedya yarışmasını düzenledi.

- Bu yarışmada İkarya'lı Thespis birinci oldu.

Ø Bu yarışmaya getirdiği yenilik; o zaman kadar alışagelinmiş koroyla söylenen ezgilere bir de solist eklemiş oluyordu.

Ø Thespis, kendisi korodan ayrı olarak ezgisini söylüyordu ve böylece ilk kez konuşma, tiyatronun ilk oyuncusu doğmuş oldu.

- İlk kadın maskelerini oyuna getiren Koerilios'tu.

Ø Yarışmalardaki başarısını daha çok satir oyunlarında kazandığı söyleniyordu.

Ø İyi bir üslubu olduğu söyleniyordu.

Ø Thespis'ten sonra bu yarışmayı on üç kez kazandığı söyleniyor. Ancak elimize hiçbir oyunu geçmemiştir.

- Satir oyunu türünü bulan; Pratinas'tı. Yazdığı 50 oyundan 32'si satir oyunuydu.

- Bir kadın karakteri ilk kez Frinikos oyuna soktu.

Ø Kendi döneminde çok saygı duyulan bir yazardı.

Ø Aristophanes şiirlerini övmüş ama oyun kişilerini ortaya çıkarışını alaya almıştı oyunlarında.

Ø Kadın karakterler erkek oyuncular tarafından oynanıyordu.

BİR TANRIYA ÜÇ ÇEŞİT OYUN

Yunan tiyatrosunda üç çeşit oyun vardı: Dionysos adına düzenlenen dramatik yarışmalara 3 çeşit oyunla katılırdı yazarlar.

- Yüceltilmiş kahramanlık öyküleri anlatan, kişilerin arasına tanrıları da alabilen tragedyalar.

- Kahramanlık öykülerini gülünçleştiren, açık saçık hareketlere düşkün bir satir korosu olan satir oyunları (tragedya ile yakından ilintiliydi. Baş karakterleri tanrılar korosu da; teke ayaklı satirlerdi.)

- Konularını günlük yaşamdan alan komedyalar.

Yunan trajedilerinin, satir oyunlarının, komedilerinin hem şarap hem de bereket tanrılarıyla ilgili yanları pek çoktur. Bu üç çeşit oyunda belli zamanlarda yapılan, bütün kenti ilgilendiren dinsel törenler de oynanırdı.

- Her üçünde de sahneleri birbirine bağlayan, sırasında sahneye giren bir koro vardı.

- Üçü de ölçüyle şiir olarak yazılırdı.

- Üçünde de maske kullanılırdı.

- Üçünün de bereket, bolluk, çoğalma düşünceleriyle ilintisi olduğu gerçekti.

Dionysos törenlerinde oyun yerinin ortasında Dionysos heykelinin durduğu biliniyor. Dionysos öyküsünün her yıl ölüp yeşeren doğanın öyküsü, bolluğun, bereketin, doğurganlığın öyküsü olduğu ilk komedilerdeki oyuncuların taktıkları phallusların (erkeklik organı) doğadaki çoğalma gücüyle ilgili olduğu açık.

TRAGEDYA

Yunanca tragoidia'dan gelir. Tragos (keçi) ve oidie (türkü) sözcüklerinin birleşmesiyle "keçilerin türküsü" anlamında kullanılır.

Tragedya türü, tragosların şarkılarından doğdu. Antik Yunan tiyatrosunun tanımını ilk kez İ.Ö. 300 yıllarında Poetika adlı eseriyle Aristoteles yapmıştır.

Ona göre; tragedya ahlaki yönden ağırbaşlı, başı ve sonu olan, belli bir uzunluğu bulunan bir hareketin taklidi idi. Tragedyanın ödevi, seyirciye acıma ve korku duyguları aşılayarak "ruhu tutkulardan arıtmaktı".

Tragedyanın konu kaynağı efsanelerdi. Efsaneler geleneksel bir süsleme sanatı gibi tekrarlanmanın batağına tam düşecekken, dram sanatı bu efsanelere yeni bir soluk getirdi ve geniş bir ufuk açtı, çünkü efsanelerde idealize edilerek ya da süslenerek anlatılan olaylar ve bu olaylar içindeki kahramanlar, dram sanatı yoluyla Atina halkının özelliği ve tavrı oluverdi.

Efsaneler yoluyla önemli gerçekler üzerinde duruldu. Grek tragedyasının özellik gösteren düşünce düzeylerinden birisi, bugün bize yabancı kalan, gururlanma günahı ve bu günahın kaçınılmaz cezasıydı.

Grekler bu cezayı tanrıça Nemesis'e bağlarlardı. Nemesis, başarıları ve zenginlikleri yüzünden tanrıları unutan insanların kırbacı, onları cezalandıran bir yüce güçtü.

Grek seyircisi için hiç bir şey, gurur kadar kahramanın kötü bir duruma düşmesindeki acıya gölge düşüremezdi.

Grek tragedya yazarları, oyunlarında tekrar tekrar günah-ceza kavramlarım üzerinde dururlardı.

Antik tragedyadaki günah kavramı bugünkünden değişikti, bazen günah hafif olur, unutulurdu; bazen de günahı işleyen cezaya çarptırılan değil, onun babası ya da atası olurdu. Tragedya kahramanları günahlarından dolayı vicdan azabı çekmezlerdi.