ÁNH TRĂNG – NGUYỄN DUY
A.Tác giả:
Nguyễn Duy là gương mặt tiêu biểu trong lớp nhà thơ trẻ trưởng thành thời chống Mĩ cứu nước...
B.Tác phẩm
1.Giới thiệu khái quát
- Bài thơ "Ánh trăng" của Nguyễn Duy được sang tác năm 1978 – 3 năm sau ngày đất nước giành được độc lập. Khi đó nhà thơ đang sống và làm việc ở thành phố Hồ Chí Minh - nơi đô thị của cuộc sống tiện nghi hiện đại, nơi nhiều người lính trở về sau khi kết thúc những năm tháng chiến tranh gian khổ nhưng đầy ý nghĩa.
- Bài thơ là một lời nhắc nhở của tác giả với người đọc về đạo lí sống "Uống nước nhớ nguồn", về lẽ sống thủy chung tình nghĩa.
2. Phân tích
Bài thơ có bố cục như một câu chuyện nhỏ. Dòng cảm xúc trữ tình của nhà thơ theo mạch tự sự để bộc lộ. Toàn bài có 6 khổ thơ, chỉ mỗi chữ đầu của từng khổ được viết hoa. Đây là dụng ý cho thấy mạch cảm xúc dạt dào bắt đầu từ quá khứ đến hiện tại, từ hoài niệm đến thức tỉnh để hoàn chỉnh bài học rất nhẹ mà sâu về lẽ sống thuỷ chung, ân tình.
a. Khổ 1,2,3: Tình người với trăng
- Mở đầu bài thơ là dòng hồi tưởng của nhân vật trữ tình về những năm tháng tuổi thơ, tuổi trẻ để từ đó gợi nhắc tình người với ánh trăng
"Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ"
+ Trong khổ thơ này, tác giả có nhắc đến hai thời điểm của cuộc đời người lính. "Hồi nhỏ" là biểu thị thời gian trong quá khứ, cho những năm tháng tuổi thơ hồn nhiên trong sáng của cuộc đời mỗi con người. Khi ấy con người đã có những phút giây sống chan hòa với thiên nhiên.
+ Các hình ảnh lớn dần "đồng, sông, bể" mang nhiều ý nghĩa đặc biệt khác nha nhưng tất cả đều là thiên nhiên hồn hậu, bình dị. Cánh đồng lúa, hay cỏ hoa, lúc nào cũng ngập tràn nắng gió, ngập tràn những tâm tư dịu dàng, ngập tràn cái thanh bình, hạnh phúc. "Sông" dạt dào chảy, nước sông trong vắt "soi tóc những hàng tre", soi bóng cả cái tâm hồn ngây thơ, đong đầy biết bao ước mơ trẻ nhỏ. "Bể" hiền hậu nhưng cũng vô cùng dữ dội, mang theo bao con sóng vỗ bờ, mang theo bao hoài bão của tuổi hồng mộng mơ.
+ Và "đồng, sông, bể" đã gắn bó với nhân vật trữ tình, một cách thắm thiết, như người bạn thuở ấu thơ thân thương gần gũi. Điệp từ "với" được lặp lại ba lần càng tô đậm thêm sự kết nối con người với những tươi đẹp tuổi thơ, với vầng trăng dung dị của quá khứ.
+Thế rồi những đứa bé ấy cũng dần lớn lên, "hồi chiến tranh" là khi đã trưởng thành và tham gia vào quân ngũ. Ở nơi chiến trường, anh luôn có trăng làm bạn:
"hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ"
+ Nhà thơ không nhắc đến những khó khăn, gian khổ mà người lính phải trải qua nhưng hai chữ "ở rừng" đã cho người đọc hình dung được một cách đầy đủ và trọn vẹn những tối tăm, gian khổ trong những ngày tham gia quân ngũ. Nhưng dù có khó khăn, tăm tối thì người lính vẫn vượt qua được vì họ luôn có tinh thần lạc quan và hơn cả là luôn có ánh trăng làm người bạn đồng hành.
+ Biện pháp nhân hóa đã được tác giả sử dụng để biến trăng thành "tri kỷ", thành người bạn chí cốt lúc nào cũng hiểu hết về nhau. Hành quân giữa đêm, trên những nẻo đường chông gai ra mặt trận, những phiên gác giữa rừng khuya lạnh lẽo, những tối nằm yên giấc dưới màn trời đen đặc, người lính đều có vầng trăng bên cạnh. Trăng ở bên, bầu bạn, cùng cảm nhận cái giá buốt nơi "Rừng hoang sương muối" cùng trải qua bao gian khổ của cuộc sống chiến đấu, cùng chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ; cùng hân hoan trong niềm vui thắng trận, cung xao xuyến, bốn chồn, khắc khoải mỗi khi người lính nhớ nhà, nhớ quê. Vầng trăng vẫn tròn đầy dù trải qua bao mưa bom bão đạn, vẫn sáng trong dù đã trải qua thời gian khó khăn nhất, tối tăm nhất.
- Sang đoạn thơ thứ 2, vẫn giọng điệu tâm tình. Vầng trăng ngày ấy mới đẹp làm sao! Phép liên tưởng đầy tính nghệ thuật "trần trụi với thiên nhiên" cho ta thấy rõ hơn vẻ đôn hậu hiền hòa của ánh trăng.
