II/ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
1.Lí thuyết:
1.Thành phần tình thái:
- được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu.
- thành phần tình thái trong câu có các loại:
+ Có yếu tố tình thái gắn với độ tin cậy của sự việc (chắc chắn, chắc hẳn, chắc là, hình như,...)
VD: - Hình như, bạn ấy có điều gì muốn nói / Có lẽ, bạn ấy có điều gì muốn nói.
+ yếu tố gắn với ý kiến của người nói (theo tôi, ý ông ấy,...)
Vd: Theo tôi, chúng ta không nên vội phán xét khi chưa hiểu rõ câu chuyện
+ yếu tố chỉ thái độ của người nói đối với người nghe (à, nhỉ, nhé,...)
VD: Mẹ ơi, con xin lỗi mẹ nhé!
2. Thành phần cảm thán: được dùng để bộc lộ tâm lí của người nói (vui, buồn, mừng, giận,...) thể hiện qua các từ ngữ: ôi, ồ, than ôi, chao ôi, trời ơi,...
Ví dụ: Trời ơi! Nóng quá! / Ồ, sao mà độ ấy vui thế.
3. Thành phần gọi – đáp: được dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp, thể hiện qua các từ ngữ: này, ơi, thưa – dạ,...
Ví dụ:
– Này, mấy hôm nay cháu đi đâu mà vắng thế? / Dạ, cháu có việc về quê ạ.
-Thưa ông, chúng cháu ở dưới Gia Lâm lên đấy ạ.
4. Thành phần phụ chú: được dùng để bổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câu. Thành phần phụ chú thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, hai dấu ngoặc đơn hoặc giữa dấu gạch ngang với dấu phẩy. Nhiều khi còn được đặt sau dấu hai chấm
Ví dụ:
-Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về.
- Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy và tôi càng buồn lắm.
-Vườn nhà nội rất nhiều cây trái: ổi, mậm, mít, xoài,...,mùa nào quả nấy lúc lỉu trên cành.
2. Bài tập: Tìm các thành phần biệt lập trong các ví dụ dưới đây:
1. Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
2. Chắc hẳn trận đấu tối nay giữa tuyển Việt Nam với tuyển Thái Lan sẽ thu hút đông đảo người xem và cổ vũ.
3. Chúng tôi, mọi người- kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
4. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
5. Thưa bác, con mới từ Hà Nội về thăm gia đình ta ạ!
6. Này, chuyện lớp mình đạt giải nhất là thế nào vậy?
7. Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
8. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh.
9. Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được, nên anh phải cười vậy thôi
10. Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ, có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều.
(Kim Lân, Làng)
11. Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
12. Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh đưa tay vào túi, móc cây lược, đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
13. Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được.
14. Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
15. Anh con trai, rất tự nhiên như với một người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho người con gái, và cũng rất tự nhiên, cô đỡ lấy.
(Nguyễn Thành Long)
16.
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời.
17. Chết nỗi, hai ông bị chúng nó đuổi phải không?
18. Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
19. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh,mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
20. Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng nó ngồi cách xa nhau.
21. Thì ra anh ta mới lên nhận việc, sống một mình trên đỉnh núi, bốn bê chỉ cây cỏ và mây mù lạnh lẽo, chưa quen, thèm người quá, anh ta kiếm kê dừng xe lại để gặp chúng tôi, nhìn trông và nói chuyện một lát.
