Evdalé Zeynıké; Patnos kültürünün en önemli simalarındandır.IVIII. Yüzyılın en büyük düşünürlerinden bir olan Evdal'ın ataları Urfa – Patnos arasında göçebelik yaparak yaşamlarını sürdürürken;Erken bastıran kış bir ile birlikte o yıldan itibaren Patnos ovasında kalıcı olarak yerleşik düzene geçmişlerdir.
Yaşar Kemal’in “Benim fikir babamdır.”dediği Evdalé Zeynıké Küçük yaşta babasını kaybettiğinden annesinin adıyla anılmıştır.Annesinin adı Zeynep’tir.Kürt kültüründe şirinliğin ifadesi olan “ké” ekini alarak Zeynıké olarak bilinen Evdal’ın annesi,Evdal’ı yoksulluk içinde büyütmüştür. Otuz yaşına kadar tek bir stran(türkü) bile okumayan Evdal, hep rençberlik yapmıştır.Otuz yaşında gördüğü bir rüyanın yorumundan sonra hastalanmış aylarca yataktan çıkmamıştır.iyileşme sürecinde yatakta söylediği melodiler o güne dek duyulmamış bir makamın müjdecisi olduğunu insanlar daha sonra anlamaya başladılar.” Ve o günden sonra Serhad Dengbéjleri,onun ekolünün devamcısı oldular.
Evdal’ın dizelerinde aşkın yakıcı özellikleri ile birlikte,hicvedici özelliklerini de bir arada görmek mümkündür.Erzurum’a öküz arabasıyla ticarete gittiği dönemlerde misafir kaldıkları evin genç kızının, boyu ile alay etmesine içerlenmiş,(Evdalın boyu oldukça kısadır)akşam köyde yapılan düğüne türküleri ile katılmış,Govendin başını çeken kızın kolunda oynayarak tuttuğu elin parmaklarını “xwin nav neynık a da dı nıquti” dedirtecek kadar sıkıp bir nevi intikam almıştır. Ardından “De tu here. Bıra her kes xéré jı bazara xwe bı bine.”demekle, kinci bir özelliği olduğunu da ortaya koymuştur.
Uzun yıllar, makamındaki farklılık,sesindeki emsalsiz coşku ile Serhad’de “Şahé Dengbéja diye anılan Evdal, Eleşkirt beyi Sürmeli Memet Paşa’ya dengbéjlik yapmış ve onunla birlikte Kozan’,Avşar’ları sürme görevinde yer almıştır. Kürt Tarihinde Şeré Xozané diye bilinen bu görevde Evdal’ın Avşar beyi Dadaloğlu ile tanışıp tanışmadığını bilmiyoruz ama
Belimizde kılıcımız kirmani
Taşı deler mızrağımın temreni
Hakkımızda devlet etmiş fermanı
Ferman padişahın dağlar bizimdir.
Dizelerinde duygularını ifade eden avşar beyi Dadaloğlu'nun,Evdal’la aynı onurlu yaşam ve özgürlüğe olan aşkının ortak yönlerini fark edebiliyoruz.Aslında Evdal ,Şeré Xozané diye adlandırdığı bu teşçir olayında Avşarlar’dan pek söz etmez hep Çukurova’nın bataklığını ve yılanlarını anlatır.
Ermeni asıllı Gulé ile evli olan Evdal’ın ,Temo adında bir de oğlu vardır. Yaşlandığında gözleri kör olan Evdal,,Kör gözlerle kanadı kırık bir turnaya kış boyunca bakar.Bunu uzun uzadıya stranlarında anlatır.Ve bir gün mucize gerçekleşir. Evdal’ın gözleri turnanın kanadı iyileşir.
Temo lewo lı kalbun é,lı korbun é
Xwedé xırab bıke tınebun é
Gibi oldukça fazla sözcüklerle toplumun sosyal yapısını sıtranlarında uzun uzun anlatan evdal:Kürt kültürünün Homeros’u, Dede Korkut’udur.
EVDAL’IN TÜRKÜLERİNDEN ( STRAN-KLAM) KESİTLER
LO MİRO
Evdal Begê bi sê denga kire gazî,
Go Surmelî Memed Paşa bavo,
